Book 3. Chapter 24
The Mahabharata In Sanskrit
Book 3
Chapter 24
1
[वै]
तस्मिन दशार्हाधिपतौ परयाते; युधिष्ठिरॊ भीमसेनार्जुनौ च
यमौ च कृष्णा च पुरॊहितश च; रथान महार्हान परमाश्वयुक्तान
2
आस्थाय वीराः सहिता वनाय; परतस्थिरे भूतपतिप्रकाशाः
हिरण्यनिष्कान वसनानि गाश च; परदाय शिक्षाक्षर मन्त्रिविद्भ्यः
3
परेष्याः पुरॊ विंशतिर आत्तशस्त्रा; धनूंषि वर्माणि शरांश च पीतान
मौर्वीश च यन्त्राणि च सायकांश च; सर्वे समादाय जघन्यम ईयुः
4
ततस तु वासांसि च राजपुत्र्या; धात्र्यश च दास्यश च विभूषणं च
तद इन्द्रसेनस तवरितं परगृह्य; जघन्यम एवॊपययौ रथेन
5
ततः कुरुश्रेष्ठम उपेत्य पौराः; परदक्षिणं चक्रुर अदीनसत्त्वाः
तं बराह्मणाश चाभ्यवदन परसन्ना; मुख्याश च सर्वे कुरुजाङ्गलानाम
6
स चापि तान अभ्यवदत परसन्नः; सहैव तैर भरातृभिर धर्मराजः
तस्थौ च तत्राधिपतिर महात्मा; दृष्ट्वा जनौघं कुरुजाङ्गलानाम
7
पितेव पुत्रेषु स तेषु भावं; चक्रे कुरूणाम ऋषभॊ महात्मा
ते चापि तस्मिन भरत परबर्हे; तदा बभूवुः पितरीव पुत्राः
8
ततः समासाद्य महाजनौघाः; कुरुप्रवीरं परिवार्य तस्थुः
हा नाथ हा धर्म इति बरुवन्तॊ; हरिया च सर्वे ऽशरुमुखा बभूवुः
9
वरः कुरूणाम अधिपः परजानां; पितेव पुत्रान अपहाय चास्मान
पौरान इमाञ जानपदांश च सर्वान; हित्वा परयातः कव नु धर्मराजः
10
धिग धार्तराष्ट्रं सुनृशंस बुद्धिं; ससौबलं पापमतिं च कर्णम
अनर्थम इच्छन्ति नरेन्द्र पापा; ये धर्मनित्यस्य सतस तवाग्राः
11
सवयं निवेश्याप्रतिमं महात्मा; पुरं महद देवपुरप्रकाशम
शतक्रतुप्रथम अमॊघकर्मा; हित्वा परयातः कव नु धर्मराजः
12
चकार याम अप्रतिमां महात्मा; सभां मयॊ देव सभा परकाशाम
तां देव गुप्ताम इव देव मायां; हित्वा परयातः कव नु धर्मराजः
13
तान धर्मकामार्थविद उत्तमौजा; बीभत्सुर उच्चैः सहितान उवाच
आदास्यते वासम इमं निरुष्य; वनेषु राजा दविषतां यशांसि
14
दविजातिमुख्याः सहिताः पृथक च; भवद्भिर आसाद्य तपस्विनश च
परसाद्य धर्मार्थविदश च वाच्या; यथार्थसिद्धिः परमा भवेन नः
15
इत्य एवम उक्ते वचने ऽरजुनेन; ते बराह्मणाः सर्ववर्णाश च राजन
मुदाभ्यनन्दन सहिताश च चक्रुः; परदक्षिणं धर्मभृतां वरिष्ठम
16
आमन्त्र्य पार्थं च वृकॊदरं च; धनंजयं याज्ञसेनीं यमौ च
परतस्थिरे राष्ट्रम अपेतहर्षा; युधिष्ठिरेणानुमता यथा सवम
1
[vai]
tasmin daśārhādhipatau prayāte; yudhiṣṭhiro bhīmasenārjunau ca
yamau ca kṛṣṇā ca purohitaś ca; rathān mahārhān paramāśvayuktān
2
sthāya vīrāḥ sahitā vanāya; pratasthire bhūtapatiprakāśāḥ
hiraṇyaniṣkān vasanāni gāś ca; pradāya śikṣākṣara mantrividbhyaḥ
3
preṣyāḥ puro viṃśatir āttaśastrā; dhanūṃṣi varmāṇi śarāṃś ca pītān
maurvīś ca yantrāṇi ca sāyakāṃś ca; sarve samādāya jaghanyam īyuḥ
4
tatas tu vāsāṃsi ca rājaputryā; dhātryaś ca dāsyaś ca vibhūṣaṇaṃ ca
tad indrasenas tvaritaṃ pragṛhya; jaghanyam evopayayau rathena
5
tataḥ kuruśreṣṭham upetya paurāḥ; pradakṣiṇaṃ cakrur adīnasattvāḥ
taṃ brāhmaṇāś cābhyavadan prasannā; mukhyāś ca sarve kurujāṅgalānām
6
sa cāpi tān abhyavadat prasannaḥ; sahaiva tair bhrātṛbhir dharmarājaḥ
tasthau ca tatrādhipatir mahātmā; dṛṣṭvā janaughaṃ kurujāṅgalānām
7
piteva putreṣu sa teṣu bhāvaṃ; cakre kurūṇām ṛṣabho mahātmā
te cāpi tasmin bharata prabarhe; tadā babhūvuḥ pitarīva putrāḥ
8
tataḥ samāsādya mahājanaughāḥ; kurupravīraṃ parivārya tasthuḥ
hā nātha hā dharma iti bruvanto; hriyā ca sarve 'śrumukhā babhūvuḥ
9
varaḥ kurūṇām adhipaḥ prajānāṃ; piteva putrān apahāya cāsmān
paurān imāñ jānapadāṃś ca sarvān; hitvā prayātaḥ kva nu dharmarājaḥ
10
dhig dhārtarāṣṭraṃ sunṛśaṃsa buddhiṃ; sasaubalaṃ pāpamatiṃ ca karṇam
anartham icchanti narendra pāpā; ye dharmanityasya satas tavāgrāḥ
11
svayaṃ niveśyāpratimaṃ mahātmā; puraṃ mahad devapuraprakāśam
śatakratupratham amoghakarmā; hitvā prayātaḥ kva nu dharmarājaḥ
12
cakāra yām apratimāṃ mahātmā; sabhāṃ mayo deva sabhā prakāśām
tāṃ deva guptām iva deva māyāṃ; hitvā prayātaḥ kva nu dharmarājaḥ
13
tān dharmakāmārthavid uttamaujā; bībhatsur uccaiḥ sahitān uvāca
ādāsyate vāsam imaṃ niruṣya; vaneṣu rājā dviṣatāṃ yaśāṃsi
14
dvijātimukhyāḥ sahitāḥ pṛthak ca; bhavadbhir āsādya tapasvinaś ca
prasādya dharmārthavidaś ca vācyā; yathārthasiddhiḥ paramā bhaven naḥ
15
ity evam ukte vacane 'rjunena; te brāhmaṇāḥ sarvavarṇāś ca rājan
mudābhyanandan sahitāś ca cakruḥ; pradakṣiṇaṃ dharmabhṛtāṃ variṣṭham
16
mantrya pārthaṃ ca vṛkodaraṃ ca; dhanaṃjayaṃ yājñasenīṃ yamau ca
pratasthire rāṣṭram apetaharṣā; yudhiṣṭhireṇānumatā yathā svam
Book 3
Chapter 24
1
[वै]
तस्मिन दशार्हाधिपतौ परयाते; युधिष्ठिरॊ भीमसेनार्जुनौ च
यमौ च कृष्णा च पुरॊहितश च; रथान महार्हान परमाश्वयुक्तान
2
आस्थाय वीराः सहिता वनाय; परतस्थिरे भूतपतिप्रकाशाः
हिरण्यनिष्कान वसनानि गाश च; परदाय शिक्षाक्षर मन्त्रिविद्भ्यः
3
परेष्याः पुरॊ विंशतिर आत्तशस्त्रा; धनूंषि वर्माणि शरांश च पीतान
मौर्वीश च यन्त्राणि च सायकांश च; सर्वे समादाय जघन्यम ईयुः
4
ततस तु वासांसि च राजपुत्र्या; धात्र्यश च दास्यश च विभूषणं च
तद इन्द्रसेनस तवरितं परगृह्य; जघन्यम एवॊपययौ रथेन
5
ततः कुरुश्रेष्ठम उपेत्य पौराः; परदक्षिणं चक्रुर अदीनसत्त्वाः
तं बराह्मणाश चाभ्यवदन परसन्ना; मुख्याश च सर्वे कुरुजाङ्गलानाम
6
स चापि तान अभ्यवदत परसन्नः; सहैव तैर भरातृभिर धर्मराजः
तस्थौ च तत्राधिपतिर महात्मा; दृष्ट्वा जनौघं कुरुजाङ्गलानाम
7
पितेव पुत्रेषु स तेषु भावं; चक्रे कुरूणाम ऋषभॊ महात्मा
ते चापि तस्मिन भरत परबर्हे; तदा बभूवुः पितरीव पुत्राः
8
ततः समासाद्य महाजनौघाः; कुरुप्रवीरं परिवार्य तस्थुः
हा नाथ हा धर्म इति बरुवन्तॊ; हरिया च सर्वे ऽशरुमुखा बभूवुः
9
वरः कुरूणाम अधिपः परजानां; पितेव पुत्रान अपहाय चास्मान
पौरान इमाञ जानपदांश च सर्वान; हित्वा परयातः कव नु धर्मराजः
10
धिग धार्तराष्ट्रं सुनृशंस बुद्धिं; ससौबलं पापमतिं च कर्णम
अनर्थम इच्छन्ति नरेन्द्र पापा; ये धर्मनित्यस्य सतस तवाग्राः
11
सवयं निवेश्याप्रतिमं महात्मा; पुरं महद देवपुरप्रकाशम
शतक्रतुप्रथम अमॊघकर्मा; हित्वा परयातः कव नु धर्मराजः
12
चकार याम अप्रतिमां महात्मा; सभां मयॊ देव सभा परकाशाम
तां देव गुप्ताम इव देव मायां; हित्वा परयातः कव नु धर्मराजः
13
तान धर्मकामार्थविद उत्तमौजा; बीभत्सुर उच्चैः सहितान उवाच
आदास्यते वासम इमं निरुष्य; वनेषु राजा दविषतां यशांसि
14
दविजातिमुख्याः सहिताः पृथक च; भवद्भिर आसाद्य तपस्विनश च
परसाद्य धर्मार्थविदश च वाच्या; यथार्थसिद्धिः परमा भवेन नः
15
इत्य एवम उक्ते वचने ऽरजुनेन; ते बराह्मणाः सर्ववर्णाश च राजन
मुदाभ्यनन्दन सहिताश च चक्रुः; परदक्षिणं धर्मभृतां वरिष्ठम
16
आमन्त्र्य पार्थं च वृकॊदरं च; धनंजयं याज्ञसेनीं यमौ च
परतस्थिरे राष्ट्रम अपेतहर्षा; युधिष्ठिरेणानुमता यथा सवम
1
[vai]
tasmin daśārhādhipatau prayāte; yudhiṣṭhiro bhīmasenārjunau ca
yamau ca kṛṣṇā ca purohitaś ca; rathān mahārhān paramāśvayuktān
2
sthāya vīrāḥ sahitā vanāya; pratasthire bhūtapatiprakāśāḥ
hiraṇyaniṣkān vasanāni gāś ca; pradāya śikṣākṣara mantrividbhyaḥ
3
preṣyāḥ puro viṃśatir āttaśastrā; dhanūṃṣi varmāṇi śarāṃś ca pītān
maurvīś ca yantrāṇi ca sāyakāṃś ca; sarve samādāya jaghanyam īyuḥ
4
tatas tu vāsāṃsi ca rājaputryā; dhātryaś ca dāsyaś ca vibhūṣaṇaṃ ca
tad indrasenas tvaritaṃ pragṛhya; jaghanyam evopayayau rathena
5
tataḥ kuruśreṣṭham upetya paurāḥ; pradakṣiṇaṃ cakrur adīnasattvāḥ
taṃ brāhmaṇāś cābhyavadan prasannā; mukhyāś ca sarve kurujāṅgalānām
6
sa cāpi tān abhyavadat prasannaḥ; sahaiva tair bhrātṛbhir dharmarājaḥ
tasthau ca tatrādhipatir mahātmā; dṛṣṭvā janaughaṃ kurujāṅgalānām
7
piteva putreṣu sa teṣu bhāvaṃ; cakre kurūṇām ṛṣabho mahātmā
te cāpi tasmin bharata prabarhe; tadā babhūvuḥ pitarīva putrāḥ
8
tataḥ samāsādya mahājanaughāḥ; kurupravīraṃ parivārya tasthuḥ
hā nātha hā dharma iti bruvanto; hriyā ca sarve 'śrumukhā babhūvuḥ
9
varaḥ kurūṇām adhipaḥ prajānāṃ; piteva putrān apahāya cāsmān
paurān imāñ jānapadāṃś ca sarvān; hitvā prayātaḥ kva nu dharmarājaḥ
10
dhig dhārtarāṣṭraṃ sunṛśaṃsa buddhiṃ; sasaubalaṃ pāpamatiṃ ca karṇam
anartham icchanti narendra pāpā; ye dharmanityasya satas tavāgrāḥ
11
svayaṃ niveśyāpratimaṃ mahātmā; puraṃ mahad devapuraprakāśam
śatakratupratham amoghakarmā; hitvā prayātaḥ kva nu dharmarājaḥ
12
cakāra yām apratimāṃ mahātmā; sabhāṃ mayo deva sabhā prakāśām
tāṃ deva guptām iva deva māyāṃ; hitvā prayātaḥ kva nu dharmarājaḥ
13
tān dharmakāmārthavid uttamaujā; bībhatsur uccaiḥ sahitān uvāca
ādāsyate vāsam imaṃ niruṣya; vaneṣu rājā dviṣatāṃ yaśāṃsi
14
dvijātimukhyāḥ sahitāḥ pṛthak ca; bhavadbhir āsādya tapasvinaś ca
prasādya dharmārthavidaś ca vācyā; yathārthasiddhiḥ paramā bhaven naḥ
15
ity evam ukte vacane 'rjunena; te brāhmaṇāḥ sarvavarṇāś ca rājan
mudābhyanandan sahitāś ca cakruḥ; pradakṣiṇaṃ dharmabhṛtāṃ variṣṭham
16
mantrya pārthaṃ ca vṛkodaraṃ ca; dhanaṃjayaṃ yājñasenīṃ yamau ca
pratasthire rāṣṭram apetaharṣā; yudhiṣṭhireṇānumatā yathā svam
