Book 4. Chapter 10
The Mahabharata In Sanskrit
Book 4
Chapter 10
1
[वै]
अथापरॊ ऽदृश्यत रूपसंपदा; सत्रीणाम अलंकारधरॊ बृहत पुमान
पराकारवप्रे परतिमुच्य कुण्डले; दीर्घे च कम्बू परिहाटके शुभे
2
बहूंश च दीर्घांश च विकीर्य मूर्धजान; महाभुजॊ वारणमत्तविक्रमः
गतेन भूमिम अभिकम्पयंस तदा; विराटम आसाद्य सभा समीपतः
3
तं परेक्ष्य राजॊपगतं सभा तले; सत्र परतिच्छन्नम अरिप्रमाथिनम
विराजमानं परमेण वर्चसा; सुतं महेन्द्रस्य गजेन्द्रविक्रमम
4
सर्वान अपृच्छच च समीपचारिणः; कुतॊ ऽयम आयाति न मे पुराश्रुतः
न चैनम ऊचुर विदितं तदा नराः; स विस्मितं वाक्यम इदं नृपॊ ऽबरवीत
5
सर्वॊपपन्नः पुरुषॊ मनॊरमः; शयामॊ युवा वारणयूथपॊपमाः
विमुच्य कम्बू परिहाटके; शुभे विमुच्य वेणीम अपिनह्य कुण्डले
6
शिखी सुकेशः परिधाय चान्यथा; भवस्व धन्वी कवची शरी तथा
आरुह्य यानं परिधावतां भवान; सुतैः समॊ मे भव वा मया समः
7
वृद्धॊ हय अहं वै परिहार कामः; सर्वान मत्स्यांस तरसा पालयस्व
नैवंविधाः कलीब रूपा भवन्ति; कथं चनेति परतिभाति मे मनः
8
[अर्जुन]
गायामि नृत्याम्य अथ वादयामि; भद्रॊ ऽसमि नृत्ते कुशलॊ ऽसमि गीते
तवम उत्तरायाः परिदत्स्व मां सवयं; भवामि देव्या नरदेव नर्तकः
9
इदं तु रूपं मम येन किं नु तत; परकीर्तयित्वा भृशशॊकवर्धनम
बृहन्नडां वै नरदेव विद्धि मां; सुतं सुतां वा पितृमातृवर्जिताम
10
[विराट]
ददामि ते हन्त वरं बृहन्नडे; सुतां च मे नर्तय याश च तादृशीः
इदं तु ते कर्म समं न मे मतं; समुद्रनेमिं पृथिवीं तवम अर्हसि
11
[वै]
बृहन्नडां ताम अभिवीक्ष्य मत्स्यराट; कलासु नृत्ते च तथैव वादिते
अपुंस्त्वम अप्य अस्य निशम्य च सथिरं; ततः कुमारी पुरम उत्ससर्ज तम
12
स शिक्षयाम आस च गीतवादितं; सुतां विराटस्य धनंजयः परभुः
सखीश च तस्याः परिचारिकास तथा; परियश च तासां स बभूव पाण्डवः
13
तथा स सत्रेण धनंजयॊ ऽवसत; परियाणि कुर्वन सह ताभिर आत्मवान
तथागतं तत्र न जज्ञिरे जना; बहिश्चरा वाप्य अथ वान्तरे चराः
1
[vai]
athāparo 'dṛśyata rūpasaṃpadā; strīṇām alaṃkāradharo bṛhat pumān
prākāravapre pratimucya kuṇḍale; dīrghe ca kambū parihāṭake śubhe
2
bahūṃś ca dīrghāṃś ca vikīrya mūrdhajān; mahābhujo vāraṇamattavikramaḥ
gatena bhūmim abhikampayaṃs tadā; virāṭam āsādya sabhā samīpataḥ
3
taṃ prekṣya rājopagataṃ sabhā tale; satra praticchannam aripramāthinam
virājamānaṃ parameṇa varcasā; sutaṃ mahendrasya gajendravikramam
4
sarvān apṛcchac ca samīpacāriṇaḥ; kuto 'yam āyāti na me purāśrutaḥ
na cainam ūcur viditaṃ tadā narāḥ; sa vismitaṃ vākyam idaṃ nṛpo 'bravīt
5
sarvopapannaḥ puruṣo manoramaḥ; śyāmo yuvā vāraṇayūthapopamāḥ
vimucya kambū parihāṭake; śubhe vimucya veṇīm apinahya kuṇḍale
6
ikhī sukeśaḥ paridhāya cānyathā; bhavasva dhanvī kavacī śarī tathā
āruhya yānaṃ paridhāvatāṃ bhavān; sutaiḥ samo me bhava vā mayā samaḥ
7
vṛddho hy ahaṃ vai parihāra kāmaḥ; sarvān matsyāṃs tarasā pālayasva
naivaṃvidhāḥ klība rūpā bhavanti; kathaṃ caneti pratibhāti me manaḥ
8
[arjuna]
gāyāmi nṛtyāmy atha vādayāmi; bhadro 'smi nṛtte kuśalo 'smi gīte
tvam uttarāyāḥ paridatsva māṃ svayaṃ; bhavāmi devyā naradeva nartakaḥ
9
idaṃ tu rūpaṃ mama yena kiṃ nu tat; prakīrtayitvā bhṛśaśokavardhanam
bṛhannaḍāṃ vai naradeva viddhi māṃ; sutaṃ sutāṃ vā pitṛmātṛvarjitām
10
[virāṭa]
dadāmi te hanta varaṃ bṛhannaḍe; sutāṃ ca me nartaya yāś ca tādṛśīḥ
idaṃ tu te karma samaṃ na me mataṃ; samudranemiṃ pṛthivīṃ tvam arhasi
11
[vai]
bṛhannaḍāṃ tām abhivīkṣya matsyarāṭ; kalāsu nṛtte ca tathaiva vādite
apuṃstvam apy asya niśamya ca sthiraṃ; tataḥ kumārī puram utsasarja tam
12
sa śikṣayām āsa ca gītavāditaṃ; sutāṃ virāṭasya dhanaṃjayaḥ prabhuḥ
sakhīś ca tasyāḥ paricārikās tathā; priyaś ca tāsāṃ sa babhūva pāṇḍavaḥ
13
tathā sa satreṇa dhanaṃjayo 'vasat; priyāṇi kurvan saha tābhir ātmavān
tathāgataṃ tatra na jajñire janā; bahiścarā vāpy atha vāntare carāḥ
Book 4
Chapter 10
1
[वै]
अथापरॊ ऽदृश्यत रूपसंपदा; सत्रीणाम अलंकारधरॊ बृहत पुमान
पराकारवप्रे परतिमुच्य कुण्डले; दीर्घे च कम्बू परिहाटके शुभे
2
बहूंश च दीर्घांश च विकीर्य मूर्धजान; महाभुजॊ वारणमत्तविक्रमः
गतेन भूमिम अभिकम्पयंस तदा; विराटम आसाद्य सभा समीपतः
3
तं परेक्ष्य राजॊपगतं सभा तले; सत्र परतिच्छन्नम अरिप्रमाथिनम
विराजमानं परमेण वर्चसा; सुतं महेन्द्रस्य गजेन्द्रविक्रमम
4
सर्वान अपृच्छच च समीपचारिणः; कुतॊ ऽयम आयाति न मे पुराश्रुतः
न चैनम ऊचुर विदितं तदा नराः; स विस्मितं वाक्यम इदं नृपॊ ऽबरवीत
5
सर्वॊपपन्नः पुरुषॊ मनॊरमः; शयामॊ युवा वारणयूथपॊपमाः
विमुच्य कम्बू परिहाटके; शुभे विमुच्य वेणीम अपिनह्य कुण्डले
6
शिखी सुकेशः परिधाय चान्यथा; भवस्व धन्वी कवची शरी तथा
आरुह्य यानं परिधावतां भवान; सुतैः समॊ मे भव वा मया समः
7
वृद्धॊ हय अहं वै परिहार कामः; सर्वान मत्स्यांस तरसा पालयस्व
नैवंविधाः कलीब रूपा भवन्ति; कथं चनेति परतिभाति मे मनः
8
[अर्जुन]
गायामि नृत्याम्य अथ वादयामि; भद्रॊ ऽसमि नृत्ते कुशलॊ ऽसमि गीते
तवम उत्तरायाः परिदत्स्व मां सवयं; भवामि देव्या नरदेव नर्तकः
9
इदं तु रूपं मम येन किं नु तत; परकीर्तयित्वा भृशशॊकवर्धनम
बृहन्नडां वै नरदेव विद्धि मां; सुतं सुतां वा पितृमातृवर्जिताम
10
[विराट]
ददामि ते हन्त वरं बृहन्नडे; सुतां च मे नर्तय याश च तादृशीः
इदं तु ते कर्म समं न मे मतं; समुद्रनेमिं पृथिवीं तवम अर्हसि
11
[वै]
बृहन्नडां ताम अभिवीक्ष्य मत्स्यराट; कलासु नृत्ते च तथैव वादिते
अपुंस्त्वम अप्य अस्य निशम्य च सथिरं; ततः कुमारी पुरम उत्ससर्ज तम
12
स शिक्षयाम आस च गीतवादितं; सुतां विराटस्य धनंजयः परभुः
सखीश च तस्याः परिचारिकास तथा; परियश च तासां स बभूव पाण्डवः
13
तथा स सत्रेण धनंजयॊ ऽवसत; परियाणि कुर्वन सह ताभिर आत्मवान
तथागतं तत्र न जज्ञिरे जना; बहिश्चरा वाप्य अथ वान्तरे चराः
1
[vai]
athāparo 'dṛśyata rūpasaṃpadā; strīṇām alaṃkāradharo bṛhat pumān
prākāravapre pratimucya kuṇḍale; dīrghe ca kambū parihāṭake śubhe
2
bahūṃś ca dīrghāṃś ca vikīrya mūrdhajān; mahābhujo vāraṇamattavikramaḥ
gatena bhūmim abhikampayaṃs tadā; virāṭam āsādya sabhā samīpataḥ
3
taṃ prekṣya rājopagataṃ sabhā tale; satra praticchannam aripramāthinam
virājamānaṃ parameṇa varcasā; sutaṃ mahendrasya gajendravikramam
4
sarvān apṛcchac ca samīpacāriṇaḥ; kuto 'yam āyāti na me purāśrutaḥ
na cainam ūcur viditaṃ tadā narāḥ; sa vismitaṃ vākyam idaṃ nṛpo 'bravīt
5
sarvopapannaḥ puruṣo manoramaḥ; śyāmo yuvā vāraṇayūthapopamāḥ
vimucya kambū parihāṭake; śubhe vimucya veṇīm apinahya kuṇḍale
6
ikhī sukeśaḥ paridhāya cānyathā; bhavasva dhanvī kavacī śarī tathā
āruhya yānaṃ paridhāvatāṃ bhavān; sutaiḥ samo me bhava vā mayā samaḥ
7
vṛddho hy ahaṃ vai parihāra kāmaḥ; sarvān matsyāṃs tarasā pālayasva
naivaṃvidhāḥ klība rūpā bhavanti; kathaṃ caneti pratibhāti me manaḥ
8
[arjuna]
gāyāmi nṛtyāmy atha vādayāmi; bhadro 'smi nṛtte kuśalo 'smi gīte
tvam uttarāyāḥ paridatsva māṃ svayaṃ; bhavāmi devyā naradeva nartakaḥ
9
idaṃ tu rūpaṃ mama yena kiṃ nu tat; prakīrtayitvā bhṛśaśokavardhanam
bṛhannaḍāṃ vai naradeva viddhi māṃ; sutaṃ sutāṃ vā pitṛmātṛvarjitām
10
[virāṭa]
dadāmi te hanta varaṃ bṛhannaḍe; sutāṃ ca me nartaya yāś ca tādṛśīḥ
idaṃ tu te karma samaṃ na me mataṃ; samudranemiṃ pṛthivīṃ tvam arhasi
11
[vai]
bṛhannaḍāṃ tām abhivīkṣya matsyarāṭ; kalāsu nṛtte ca tathaiva vādite
apuṃstvam apy asya niśamya ca sthiraṃ; tataḥ kumārī puram utsasarja tam
12
sa śikṣayām āsa ca gītavāditaṃ; sutāṃ virāṭasya dhanaṃjayaḥ prabhuḥ
sakhīś ca tasyāḥ paricārikās tathā; priyaś ca tāsāṃ sa babhūva pāṇḍavaḥ
13
tathā sa satreṇa dhanaṃjayo 'vasat; priyāṇi kurvan saha tābhir ātmavān
tathāgataṃ tatra na jajñire janā; bahiścarā vāpy atha vāntare carāḥ
