Book 4. Chapter 11
The Mahabharata In Sanskrit
Book 4
Chapter 11
1
[वै]
अथापरॊ ऽदृश्यत पाण्डवः परभुर; विराट राज्ञस तुरगान समीक्षतः
तम आपतन्तं ददृशे पृथग्जनॊ; विमुक्तम अभ्राद इव सूर्यमण्डलम
2
स वै हयान ऐक्षत तांस ततस ततः; समीक्षमाणं च ददर्श मत्स्यराज
ततॊ ऽबरवीत तान अनुगान अमित्रहा; कुतॊ ऽयम आयाति नरामर परभः
3
अयं हयान वीक्षति मामकान दृढं; धरुवं हयज्ञॊ भविता विचक्षणः
परवेश्यताम एष समीपम आशु मे; विभाति वीरॊ हि यथामरस तथा
4
अभ्येत्य राजानम अमित्रहाब्रवीज; जयॊ ऽसतु ते पार्थिव भद्रम अस्तु ते
हयेषु युक्तॊ नृप संमतः सदा; तवाश्वसूतॊ निपुणॊ भवाम्य अहम
5
[विराट]
ददामि यानानि धनं निवेशनं; ममाश्वसूतॊ भवितुं तवम अर्हसि
कुतॊ ऽसि कस्यासि कथं तवम आगतः; परब्रूहि शिल्पं तव विद्यते च यत
6
[नकुल]
पञ्चानां पाण्डुपुत्राणां जयेष्ठॊ राजा युधिष्ठिरः
तेनाहम अश्वेषु पुरा परकृतः शत्रुकर्शन
7
अश्वानां परकृतिं वेद्मि विनयं चापि सर्वशः
दुष्टानां परतिपत्तिं च कृत्स्नं चैव चिकित्सितम
8
न कातरं सयान मम जातु वाहनं; न मे ऽसति दुष्टा वडवा कुतॊ हयाः
जनस तु माम आह स चापि पाण्डवॊ; युधिष्ठिरॊ गरन्थिकम एव नामतः
9
[विराट]
यद अस्ति किं चिन मम वाजिवाहनं; तद अस्तु सर्वं तवदधीनम अद्य वै
ये चापि के चिन मम वाजियॊजकास; तवदाश्रयाः सारथयश च सन्तु मे
10
इदं तवेष्टं यदि वै सुरॊपम; बरवीहि यत ते परसमीक्षितं वसु
न ते ऽनुरूपं हयकर्म विद्यते; परभासि राजेव हि संमतॊ मम
11
युधिष्ठिरस्येव हि दर्शनेन मे; समं तवेदं परिय दर्श दर्शनम
कथं तु भृत्यैः स विनाकृतॊ वने; वसत्य अनिन्द्यॊ रमते च पाण्डवः
12
[वै]
तथा स गन्धर्ववरॊपमॊ युवा; विराट राज्ञा मुदितेन पूजितः
न चैनम अन्ये ऽपि विदुः कथं चन; परियाभिरामं विचरन्तम अन्तरा
13
एवं हि मत्स्ये नयवसन्त पाण्डवा; यथाप्रतिज्ञाभिर अमॊघदर्शनाः
अज्ञातचर्यां वयचरन समाहिताः; समुद्रनेमिपतयॊ ऽतिदुःखिताः
1
[vai]
athāparo 'dṛśyata pāṇḍavaḥ prabhur; virāṭa rājñas turagān samīkṣataḥ
tam āpatantaṃ dadṛśe pṛthagjano; vimuktam abhrād iva sūryamaṇḍalam
2
sa vai hayān aikṣata tāṃs tatas tataḥ; samīkṣamāṇaṃ ca dadarśa matsyarāj
tato 'bravīt tān anugān amitrahā; kuto 'yam āyāti narāmara prabhaḥ
3
ayaṃ hayān vīkṣati māmakān dṛḍhaṃ; dhruvaṃ hayajño bhavitā vicakṣaṇaḥ
praveśyatām eṣa samīpam āśu me; vibhāti vīro hi yathāmaras tathā
4
abhyetya rājānam amitrahābravīj; jayo 'stu te pārthiva bhadram astu te
hayeṣu yukto nṛpa saṃmataḥ sadā; tavāśvasūto nipuṇo bhavāmy aham
5
[virāṭa]
dadāmi yānāni dhanaṃ niveśanaṃ; mamāśvasūto bhavituṃ tvam arhasi
kuto 'si kasyāsi kathaṃ tvam āgataḥ; prabrūhi śilpaṃ tava vidyate ca yat
6
[nakula]
pañcānāṃ pāṇḍuputrāṇāṃ jyeṣṭho rājā yudhiṣṭhiraḥ
tenāham aśveṣu purā prakṛtaḥ śatrukarśana
7
aśvānāṃ prakṛtiṃ vedmi vinayaṃ cāpi sarvaśaḥ
duṣṭānāṃ pratipattiṃ ca kṛtsnaṃ caiva cikitsitam
8
na kātaraṃ syān mama jātu vāhanaṃ; na me 'sti duṣṭā vaḍavā kuto hayāḥ
janas tu mām āha sa cāpi pāṇḍavo; yudhiṣṭhiro granthikam eva nāmataḥ
9
[virāṭa]
yad asti kiṃ cin mama vājivāhanaṃ; tad astu sarvaṃ tvadadhīnam adya vai
ye cāpi ke cin mama vājiyojakās; tvadāśrayāḥ sārathayaś ca santu me
10
idaṃ taveṣṭaṃ yadi vai suropama; bravīhi yat te prasamīkṣitaṃ vasu
na te 'nurūpaṃ hayakarma vidyate; prabhāsi rājeva hi saṃmato mama
11
yudhiṣṭhirasyeva hi darśanena me; samaṃ tavedaṃ priya darśa darśanam
kathaṃ tu bhṛtyaiḥ sa vinākṛto vane; vasaty anindyo ramate ca pāṇḍavaḥ
12
[vai]
tathā sa gandharvavaropamo yuvā; virāṭa rājñā muditena pūjitaḥ
na cainam anye 'pi viduḥ kathaṃ cana; priyābhirāmaṃ vicarantam antarā
13
evaṃ hi matsye nyavasanta pāṇḍavā; yathāpratijñābhir amoghadarśanāḥ
ajñātacaryāṃ vyacaran samāhitāḥ; samudranemipatayo 'tiduḥkhitāḥ
Book 4
Chapter 11
1
[वै]
अथापरॊ ऽदृश्यत पाण्डवः परभुर; विराट राज्ञस तुरगान समीक्षतः
तम आपतन्तं ददृशे पृथग्जनॊ; विमुक्तम अभ्राद इव सूर्यमण्डलम
2
स वै हयान ऐक्षत तांस ततस ततः; समीक्षमाणं च ददर्श मत्स्यराज
ततॊ ऽबरवीत तान अनुगान अमित्रहा; कुतॊ ऽयम आयाति नरामर परभः
3
अयं हयान वीक्षति मामकान दृढं; धरुवं हयज्ञॊ भविता विचक्षणः
परवेश्यताम एष समीपम आशु मे; विभाति वीरॊ हि यथामरस तथा
4
अभ्येत्य राजानम अमित्रहाब्रवीज; जयॊ ऽसतु ते पार्थिव भद्रम अस्तु ते
हयेषु युक्तॊ नृप संमतः सदा; तवाश्वसूतॊ निपुणॊ भवाम्य अहम
5
[विराट]
ददामि यानानि धनं निवेशनं; ममाश्वसूतॊ भवितुं तवम अर्हसि
कुतॊ ऽसि कस्यासि कथं तवम आगतः; परब्रूहि शिल्पं तव विद्यते च यत
6
[नकुल]
पञ्चानां पाण्डुपुत्राणां जयेष्ठॊ राजा युधिष्ठिरः
तेनाहम अश्वेषु पुरा परकृतः शत्रुकर्शन
7
अश्वानां परकृतिं वेद्मि विनयं चापि सर्वशः
दुष्टानां परतिपत्तिं च कृत्स्नं चैव चिकित्सितम
8
न कातरं सयान मम जातु वाहनं; न मे ऽसति दुष्टा वडवा कुतॊ हयाः
जनस तु माम आह स चापि पाण्डवॊ; युधिष्ठिरॊ गरन्थिकम एव नामतः
9
[विराट]
यद अस्ति किं चिन मम वाजिवाहनं; तद अस्तु सर्वं तवदधीनम अद्य वै
ये चापि के चिन मम वाजियॊजकास; तवदाश्रयाः सारथयश च सन्तु मे
10
इदं तवेष्टं यदि वै सुरॊपम; बरवीहि यत ते परसमीक्षितं वसु
न ते ऽनुरूपं हयकर्म विद्यते; परभासि राजेव हि संमतॊ मम
11
युधिष्ठिरस्येव हि दर्शनेन मे; समं तवेदं परिय दर्श दर्शनम
कथं तु भृत्यैः स विनाकृतॊ वने; वसत्य अनिन्द्यॊ रमते च पाण्डवः
12
[वै]
तथा स गन्धर्ववरॊपमॊ युवा; विराट राज्ञा मुदितेन पूजितः
न चैनम अन्ये ऽपि विदुः कथं चन; परियाभिरामं विचरन्तम अन्तरा
13
एवं हि मत्स्ये नयवसन्त पाण्डवा; यथाप्रतिज्ञाभिर अमॊघदर्शनाः
अज्ञातचर्यां वयचरन समाहिताः; समुद्रनेमिपतयॊ ऽतिदुःखिताः
1
[vai]
athāparo 'dṛśyata pāṇḍavaḥ prabhur; virāṭa rājñas turagān samīkṣataḥ
tam āpatantaṃ dadṛśe pṛthagjano; vimuktam abhrād iva sūryamaṇḍalam
2
sa vai hayān aikṣata tāṃs tatas tataḥ; samīkṣamāṇaṃ ca dadarśa matsyarāj
tato 'bravīt tān anugān amitrahā; kuto 'yam āyāti narāmara prabhaḥ
3
ayaṃ hayān vīkṣati māmakān dṛḍhaṃ; dhruvaṃ hayajño bhavitā vicakṣaṇaḥ
praveśyatām eṣa samīpam āśu me; vibhāti vīro hi yathāmaras tathā
4
abhyetya rājānam amitrahābravīj; jayo 'stu te pārthiva bhadram astu te
hayeṣu yukto nṛpa saṃmataḥ sadā; tavāśvasūto nipuṇo bhavāmy aham
5
[virāṭa]
dadāmi yānāni dhanaṃ niveśanaṃ; mamāśvasūto bhavituṃ tvam arhasi
kuto 'si kasyāsi kathaṃ tvam āgataḥ; prabrūhi śilpaṃ tava vidyate ca yat
6
[nakula]
pañcānāṃ pāṇḍuputrāṇāṃ jyeṣṭho rājā yudhiṣṭhiraḥ
tenāham aśveṣu purā prakṛtaḥ śatrukarśana
7
aśvānāṃ prakṛtiṃ vedmi vinayaṃ cāpi sarvaśaḥ
duṣṭānāṃ pratipattiṃ ca kṛtsnaṃ caiva cikitsitam
8
na kātaraṃ syān mama jātu vāhanaṃ; na me 'sti duṣṭā vaḍavā kuto hayāḥ
janas tu mām āha sa cāpi pāṇḍavo; yudhiṣṭhiro granthikam eva nāmataḥ
9
[virāṭa]
yad asti kiṃ cin mama vājivāhanaṃ; tad astu sarvaṃ tvadadhīnam adya vai
ye cāpi ke cin mama vājiyojakās; tvadāśrayāḥ sārathayaś ca santu me
10
idaṃ taveṣṭaṃ yadi vai suropama; bravīhi yat te prasamīkṣitaṃ vasu
na te 'nurūpaṃ hayakarma vidyate; prabhāsi rājeva hi saṃmato mama
11
yudhiṣṭhirasyeva hi darśanena me; samaṃ tavedaṃ priya darśa darśanam
kathaṃ tu bhṛtyaiḥ sa vinākṛto vane; vasaty anindyo ramate ca pāṇḍavaḥ
12
[vai]
tathā sa gandharvavaropamo yuvā; virāṭa rājñā muditena pūjitaḥ
na cainam anye 'pi viduḥ kathaṃ cana; priyābhirāmaṃ vicarantam antarā
13
evaṃ hi matsye nyavasanta pāṇḍavā; yathāpratijñābhir amoghadarśanāḥ
ajñātacaryāṃ vyacaran samāhitāḥ; samudranemipatayo 'tiduḥkhitāḥ
