Book 4. Chapter 54
The Mahabharata In Sanskrit
Book 4
Chapter 54
1
[वै]
तं पार्थः परतिजग्राह वायुवेगम इवॊद्धतम
शरजालेन महता वर्षमाणम इवाम्बुदम
2
तयॊर देवासुरसमः संनिपातॊ महान अभूत
किरतॊः शरजालानि वृत्रवासवयॊर इव
3
न सम सूर्यस तदा भाति न च वाति समीरणः
शरगाढे कृते वयॊम्नि छाया भूते समन्ततः
4
महांश चट चटा शब्दॊ यॊधयॊर हन्यमानयॊः
दह्यताम इव वेणूनाम आसीत परपुरंजय
5
हयान अस्यार्जुनः सर्वान कृतवान अल्पजीवितान
स राजन अन परजानाति दिशं कां चन मॊहितः
6
ततॊ दरौणिर महावीर्यः पार्थस्य विचरिष्यतः
विवरं सूक्ष्मम आलॊक्य जयां चिच्छेद कषुरेण ह
तद अस्यापूजयन देवाः कर्म दृष्ट्वाति मानुषम
7
ततॊ दरौणिर धनूंष्य अष्टौ वयपक्रम्य नरर्षभम
पुनर अभ्याहनत पार्थं हृदये कङ्कपत्रिभिः
8
ततः पार्थॊ महाबाहुः परहस्य सवनवत तदा
यॊजयाम आस नवया मौर्व्या गाण्डीवम ओजसा
9
ततॊ ऽरधचन्द्रम आवृत्य तेन पार्थः समागमत
वारणेनेव मत्तेन मत्तॊ वारणयूथपः
10
ततः परववृते युद्धं पृथिव्याम एकवीरयॊः
रणमध्ये दवयॊर एव सुमहल लॊमहर्षणम
11
तौ वीरौ कुरवः सर्वे ददृशुर विस्मयान्विताः
युध्यमानौ महात्मानौ यूथपाव इव संगतौ
12
तौ समाजघ्नतुर वीराव अन्यॊन्यं पुरुषर्षभौ
शरैर आशीविशाकारैर जवलद भिर इव पन्नगैः
13
अक्षय्याव इषुधी दिव्यौ पाण्डवस्य महात्मनः
तेन पार्थॊ रणे शूरस तस्थौ गिरिर इवाचलः
14
अश्वत्थाम्नः पुनर बाणाः कषिप्रम अभ्यस्यतॊ रणे
जग्मुः परिक्षयं शीघ्रम अभूत तेनाधिकॊ ऽरजुनः
15
ततः कर्णॊ महच चापं विकृष्याभ्यधिकं रुषा
अवाक्षिपत ततः शब्दॊ हाहाकारॊ महान अभूत
16
तत्र चक्षुर दधे पार्थॊ यत्र विस्पार्यते धनुः
ददर्श तत्र राधेयं तस्य कॊपॊ ऽतयवीवृधत
17
सरॊषवशम आपन्नः कर्णम एव जिघांसया
अवैक्षत विवृत्ताभ्यां नेत्राभ्यां कुरुपुंगवः
18
तथा तु विमुखे पार्थे दरॊणपुत्रस्य सायकान
तवरिताः पुरुषा राजन्न उपाजह्रुः सहस्रशः
19
उत्सृज्य च महाबाहुर दरॊणपुत्रं धनंजयः
अभिदुद्राव सहसा कर्णम एव सपत्नजित
20
तम अभिद्रुत्य कौन्तेयः करॊधसंरक्तलॊचनः
कामयन दवैरथे युद्धम इदं वचनम अब्रवीत
1
[vai]
taṃ pārthaḥ pratijagrāha vāyuvegam ivoddhatam
śarajālena mahatā varṣamāṇam ivāmbudam
2
tayor devāsurasamaḥ saṃnipāto mahān abhūt
kiratoḥ śarajālāni vṛtravāsavayor iva
3
na sma sūryas tadā bhāti na ca vāti samīraṇaḥ
śaragāḍhe kṛte vyomni chāyā bhūte samantataḥ
4
mahāṃś caṭa caṭā śabdo yodhayor hanyamānayoḥ
dahyatām iva veṇūnām āsīt parapuraṃjaya
5
hayān asyārjunaḥ sarvān kṛtavān alpajīvitān
sa rājan an prajānāti diśaṃ kāṃ cana mohitaḥ
6
tato drauṇir mahāvīryaḥ pārthasya vicariṣyataḥ
vivaraṃ sūkṣmam ālokya jyāṃ ciccheda kṣureṇa ha
tad asyāpūjayan devāḥ karma dṛṣṭvāti mānuṣam
7
tato drauṇir dhanūṃṣy aṣṭau vyapakramya nararṣabham
punar abhyāhanat pārthaṃ hṛdaye kaṅkapatribhiḥ
8
tataḥ pārtho mahābāhuḥ prahasya svanavat tadā
yojayām āsa navayā maurvyā gāṇḍīvam ojasā
9
tato 'rdhacandram āvṛtya tena pārthaḥ samāgamat
vāraṇeneva mattena matto vāraṇayūthapaḥ
10
tataḥ pravavṛte yuddhaṃ pṛthivyām ekavīrayoḥ
raṇamadhye dvayor eva sumahal lomaharṣaṇam
11
tau vīrau kuravaḥ sarve dadṛśur vismayānvitāḥ
yudhyamānau mahātmānau yūthapāv iva saṃgatau
12
tau samājaghnatur vīrāv anyonyaṃ puruṣarṣabhau
śarair āśīviśākārair jvalad bhir iva pannagaiḥ
13
akṣayyāv iṣudhī divyau pāṇḍavasya mahātmanaḥ
tena pārtho raṇe śūras tasthau girir ivācalaḥ
14
aśvatthāmnaḥ punar bāṇāḥ kṣipram abhyasyato raṇe
jagmuḥ parikṣayaṃ śīghram abhūt tenādhiko 'rjunaḥ
15
tataḥ karṇo mahac cāpaṃ vikṛṣyābhyadhikaṃ ruṣā
avākṣipat tataḥ śabdo hāhākāro mahān abhūt
16
tatra cakṣur dadhe pārtho yatra vispāryate dhanuḥ
dadarśa tatra rādheyaṃ tasya kopo 'tyavīvṛdhat
17
saroṣavaśam āpannaḥ karṇam eva jighāṃsayā
avaikṣata vivṛttābhyāṃ netrābhyāṃ kurupuṃgavaḥ
18
tathā tu vimukhe pārthe droṇaputrasya sāyakān
tvaritāḥ puruṣā rājann upājahruḥ sahasraśaḥ
19
utsṛjya ca mahābāhur droṇaputraṃ dhanaṃjayaḥ
abhidudrāva sahasā karṇam eva sapatnajit
20
tam abhidrutya kaunteyaḥ krodhasaṃraktalocanaḥ
kāmayan dvairathe yuddham idaṃ vacanam abravīt
Book 4
Chapter 54
1
[वै]
तं पार्थः परतिजग्राह वायुवेगम इवॊद्धतम
शरजालेन महता वर्षमाणम इवाम्बुदम
2
तयॊर देवासुरसमः संनिपातॊ महान अभूत
किरतॊः शरजालानि वृत्रवासवयॊर इव
3
न सम सूर्यस तदा भाति न च वाति समीरणः
शरगाढे कृते वयॊम्नि छाया भूते समन्ततः
4
महांश चट चटा शब्दॊ यॊधयॊर हन्यमानयॊः
दह्यताम इव वेणूनाम आसीत परपुरंजय
5
हयान अस्यार्जुनः सर्वान कृतवान अल्पजीवितान
स राजन अन परजानाति दिशं कां चन मॊहितः
6
ततॊ दरौणिर महावीर्यः पार्थस्य विचरिष्यतः
विवरं सूक्ष्मम आलॊक्य जयां चिच्छेद कषुरेण ह
तद अस्यापूजयन देवाः कर्म दृष्ट्वाति मानुषम
7
ततॊ दरौणिर धनूंष्य अष्टौ वयपक्रम्य नरर्षभम
पुनर अभ्याहनत पार्थं हृदये कङ्कपत्रिभिः
8
ततः पार्थॊ महाबाहुः परहस्य सवनवत तदा
यॊजयाम आस नवया मौर्व्या गाण्डीवम ओजसा
9
ततॊ ऽरधचन्द्रम आवृत्य तेन पार्थः समागमत
वारणेनेव मत्तेन मत्तॊ वारणयूथपः
10
ततः परववृते युद्धं पृथिव्याम एकवीरयॊः
रणमध्ये दवयॊर एव सुमहल लॊमहर्षणम
11
तौ वीरौ कुरवः सर्वे ददृशुर विस्मयान्विताः
युध्यमानौ महात्मानौ यूथपाव इव संगतौ
12
तौ समाजघ्नतुर वीराव अन्यॊन्यं पुरुषर्षभौ
शरैर आशीविशाकारैर जवलद भिर इव पन्नगैः
13
अक्षय्याव इषुधी दिव्यौ पाण्डवस्य महात्मनः
तेन पार्थॊ रणे शूरस तस्थौ गिरिर इवाचलः
14
अश्वत्थाम्नः पुनर बाणाः कषिप्रम अभ्यस्यतॊ रणे
जग्मुः परिक्षयं शीघ्रम अभूत तेनाधिकॊ ऽरजुनः
15
ततः कर्णॊ महच चापं विकृष्याभ्यधिकं रुषा
अवाक्षिपत ततः शब्दॊ हाहाकारॊ महान अभूत
16
तत्र चक्षुर दधे पार्थॊ यत्र विस्पार्यते धनुः
ददर्श तत्र राधेयं तस्य कॊपॊ ऽतयवीवृधत
17
सरॊषवशम आपन्नः कर्णम एव जिघांसया
अवैक्षत विवृत्ताभ्यां नेत्राभ्यां कुरुपुंगवः
18
तथा तु विमुखे पार्थे दरॊणपुत्रस्य सायकान
तवरिताः पुरुषा राजन्न उपाजह्रुः सहस्रशः
19
उत्सृज्य च महाबाहुर दरॊणपुत्रं धनंजयः
अभिदुद्राव सहसा कर्णम एव सपत्नजित
20
तम अभिद्रुत्य कौन्तेयः करॊधसंरक्तलॊचनः
कामयन दवैरथे युद्धम इदं वचनम अब्रवीत
1
[vai]
taṃ pārthaḥ pratijagrāha vāyuvegam ivoddhatam
śarajālena mahatā varṣamāṇam ivāmbudam
2
tayor devāsurasamaḥ saṃnipāto mahān abhūt
kiratoḥ śarajālāni vṛtravāsavayor iva
3
na sma sūryas tadā bhāti na ca vāti samīraṇaḥ
śaragāḍhe kṛte vyomni chāyā bhūte samantataḥ
4
mahāṃś caṭa caṭā śabdo yodhayor hanyamānayoḥ
dahyatām iva veṇūnām āsīt parapuraṃjaya
5
hayān asyārjunaḥ sarvān kṛtavān alpajīvitān
sa rājan an prajānāti diśaṃ kāṃ cana mohitaḥ
6
tato drauṇir mahāvīryaḥ pārthasya vicariṣyataḥ
vivaraṃ sūkṣmam ālokya jyāṃ ciccheda kṣureṇa ha
tad asyāpūjayan devāḥ karma dṛṣṭvāti mānuṣam
7
tato drauṇir dhanūṃṣy aṣṭau vyapakramya nararṣabham
punar abhyāhanat pārthaṃ hṛdaye kaṅkapatribhiḥ
8
tataḥ pārtho mahābāhuḥ prahasya svanavat tadā
yojayām āsa navayā maurvyā gāṇḍīvam ojasā
9
tato 'rdhacandram āvṛtya tena pārthaḥ samāgamat
vāraṇeneva mattena matto vāraṇayūthapaḥ
10
tataḥ pravavṛte yuddhaṃ pṛthivyām ekavīrayoḥ
raṇamadhye dvayor eva sumahal lomaharṣaṇam
11
tau vīrau kuravaḥ sarve dadṛśur vismayānvitāḥ
yudhyamānau mahātmānau yūthapāv iva saṃgatau
12
tau samājaghnatur vīrāv anyonyaṃ puruṣarṣabhau
śarair āśīviśākārair jvalad bhir iva pannagaiḥ
13
akṣayyāv iṣudhī divyau pāṇḍavasya mahātmanaḥ
tena pārtho raṇe śūras tasthau girir ivācalaḥ
14
aśvatthāmnaḥ punar bāṇāḥ kṣipram abhyasyato raṇe
jagmuḥ parikṣayaṃ śīghram abhūt tenādhiko 'rjunaḥ
15
tataḥ karṇo mahac cāpaṃ vikṛṣyābhyadhikaṃ ruṣā
avākṣipat tataḥ śabdo hāhākāro mahān abhūt
16
tatra cakṣur dadhe pārtho yatra vispāryate dhanuḥ
dadarśa tatra rādheyaṃ tasya kopo 'tyavīvṛdhat
17
saroṣavaśam āpannaḥ karṇam eva jighāṃsayā
avaikṣata vivṛttābhyāṃ netrābhyāṃ kurupuṃgavaḥ
18
tathā tu vimukhe pārthe droṇaputrasya sāyakān
tvaritāḥ puruṣā rājann upājahruḥ sahasraśaḥ
19
utsṛjya ca mahābāhur droṇaputraṃ dhanaṃjayaḥ
abhidudrāva sahasā karṇam eva sapatnajit
20
tam abhidrutya kaunteyaḥ krodhasaṃraktalocanaḥ
kāmayan dvairathe yuddham idaṃ vacanam abravīt
