Book 4. Chapter 61
The Mahabharata In Sanskrit
Book 4
Chapter 61
1
[वै]
आहूयमानस तु स तेन संख्ये; महामना धृतराष्ट्रस्य पुत्रः
निवर्तितस तस्य गिराङ्कुशेन; गजॊ यथामत्त इवाङ्कुशेन
2
सॊ ऽमृष्यमाणॊ वचसाभिमृष्टॊ; महारथेनाति रथस तरस्वी
पर्याववर्ताथ रथेन वीरॊ; भॊगी यथा पादतलाभिमृष्टः
3
तं परेक्ष्य कर्णः परिवर्तमानं; निवर्त्य संस्तभ्य च विद्ध गात्रः
दुर्यॊधनं दक्षिणतॊ ऽभयगच्छत; पार्थं नृवीरॊ युधि हेममाली
4
भीष्मस ततः शांतनवॊ निवृत्य; हिरण्यकक्ष्यांस तवरयंस तुरंगान
दुर्यॊधनं पश्चिमतॊ ऽभयरक्षत; पार्थान महाबाहुर अधिज्य धन्वा
5
दरॊणः कृपश चैव विविंशतिश च; दुःशासनश चैव निवृत्य शीघ्रम
सर्वे पुरस्ताद विततेषु चापा; दुर्यॊधनार्थं तवरिताभ्युपेयुः
6
स तान्य अनीकानि निवर्तमानान्य; आलॊक्य पूर्णौघनिभानि पार्थः
हंसॊ यथा मेघम इवापतन्तं; धनंजयः परत्यपतत तरस्वी
7
ते सर्वतः संपरिवार्य पार्थम; अस्त्राणि दिव्यानि समाददानाः
ववर्षुर अभ्येत्य शरैः समन्तान; मेघा यथा भूधरम अम्बुवेगैः
8
ततॊ ऽसत्रम अस्त्रेण निवार्य तेषां; गाण्डीवधन्वा कुरुपुंगवानाम
संमॊहनं शत्रुसहॊ ऽनयद अस्त्रं; परादुश्चकारैन्द्रिर अपारणीयम
9
ततॊ दिशश चानुदिशॊ विवृत्य; शरैः सुधारैर निशितैः सुपुङ्खैः
गाण्डीवघॊषेण मनांसि तेषां; महाबलः परव्यथयां चकार
10
ततः पुनर भीमरवं परगृह्य; दॊर्भ्यां महाशङ्खम उदारघॊषम
वयनादयत स परदिशॊ दिशः खं; भुवं च पार्थॊ दविषतां निहन्ता
11
ते शङ्खनादेन कुरुप्रवीराः; संमॊहिताः पार्थ समीरितेन
उत्सृज्य चापानि दुरासदानि; सर्वे तदा शान्ति परा बभूवुः
12
तथा विसंज्ञेषु परेषु पार्थः; समृत्वा तु वाक्यानि तथॊत्तरायाः
निर्याहि मध्याद इति मत्स्यपुत्रम; उवाच यावत कुरवॊ विसंज्ञाः
13
आचार्य शारद्वतयॊः सुशुक्ले; कर्णस्य पीतं रुचिरं च वस्त्रम
दरौणेश च राज्ञश च तथैव नीले; वस्त्रे समादत्स्व नरप्रवीर
14
भीष्मस्य संज्ञां तु तथैव मन्य; जानाति मे ऽसत्रप्रतिघातम एषः
एतस्य वाहान कुरु सव्यतस तवम; एवं हि यातव्यम अमूढ संज्ञैः
15
रश्मीन समुत्सृज्य ततॊ महात्मा; रथाद अवप्लुत्य विराट पुत्रः
वस्त्राण्य उपादाय महारथानां; तूर्णं पुनः सवं रथम आरुरॊह
16
ततॊ ऽनवशासच चतुरः सदश्वान; पुत्रॊ विराटस्य हिरण्यकक्ष्यान
ते तद वयतीयुर धवजिनाम अनीकं; शवेता वहन्तॊ ऽरजुनम आजिमध्यात
17
तथा तु यान्तं पुरुषप्रवीरं; भीष्मः शरैर अभ्यहनत तरस्वी
स चापि भीष्मस्य हयान निहत्य; विव्याध पार्श्वे दशभिः पृषत्कैः
18
ततॊ ऽरजुनॊ भीष्मम अपास्य युद्धे; विद्ध्वास्य यन्तारम अरिष्टधन्वा
तस्थौ विमुक्तॊ रथवृन्दमध्याद; राहुं विदार्येव सहस्ररश्मिः
19
लब्ध्वा तु संज्ञां च कुरुप्रवीरः; पार्थं समीक्ष्याथ महेन्द्रकल्पम
रणाद विमुक्तं सथितम एकम आजौ; स धार्तराष्ट्रस तवरितॊ बभाषे
20
अयं कथं सविद भवतां विमुक्तस; तं वै परबध्नीत यथा न मुच्येत
तम अब्रवीच छांतनवः परहस्य; कव ते गता बुद्धिर अभूत कव वीर्यम
21
शान्तिं पराश्वस्य यथा सथितॊ ऽभूर; उत्सृज्य बाणांश च धनुश च चित्रम
न तव एव बीभत्सुर अलं नृशंसं; कर्तुं न पापे ऽसय मनॊ निविष्टम
22
तरैलॊक्यहेतॊर न जहेत सवधर्मं; तस्मान न सर्वे निहता रणे ऽसमिन
कषिप्रं कुरून याहि कुरुप्रवीर; विजित्य गाश च परतियातु पार्थः
23
दुर्यॊधनस तस्य तु तन निशम्य; पितामहस्यात्म हितं वचॊ ऽथ
अतीतकामॊ युधि सॊ ऽतय अमर्षी; राजा विनिःश्वस्य बभूव तूष्णीम
24
तद भीष्म वाक्यं हितम ईक्ष्य सर्वे; धनंजयाग्निं च विवर्धमानम
निवर्तनायैव मनॊ निदध्युर; दुर्यॊधनं ते परिरक्षमाणाः
25
तान परस्थितान परीतमनाः स पार्थॊ; धनंजयः परेक्ष्य कुरुप्रवीरान
आभाषमाणॊ ऽनुययौ मुहूर्तं; संपूजयंस तत्र गुरून महात्मा
26
पितामहं शांतनवं स वृद्धं; दरॊणं गुरुं च परतिपूज्य मूर्ध्ना
दरौणिं कृपं चैव गुरूंश च सर्वाञ; शरैर विचित्रैर अभिवाद्य चैव
27
दुर्यॊधनस्यॊत्तम रत्नचित्रं; चिच्छेद पार्थॊ मुकुटं शरेण
आमन्त्र्य वीरांश च तथैव मान्यान; गाण्डीवघॊषेण विनाद्य लॊकान
28
स देवदत्तं सहसा विनाद्य; विदार्य वीरॊ दविषतां मनांसि
धवजेन सर्वान अभिभूय शत्रून; स हेमजालेन विराजमानः
29
दृष्ट्वा परयातांस तु कुरून किरीटी; हृष्टॊ ऽबरवीत तत्र स मत्स्यपुत्रम
आवर्तयाश्वान पशवॊ जितास ते; याताः परे याहि पुरं परहृष्टः
1
[vai]
āhūyamānas tu sa tena saṃkhye; mahāmanā dhṛtarāṣṭrasya putraḥ
nivartitas tasya girāṅkuśena; gajo yathāmatta ivāṅkuśena
2
so 'mṛṣyamāṇo vacasābhimṛṣṭo; mahārathenāti rathas tarasvī
paryāvavartātha rathena vīro; bhogī yathā pādatalābhimṛṣṭaḥ
3
taṃ prekṣya karṇaḥ parivartamānaṃ; nivartya saṃstabhya ca viddha gātraḥ
duryodhanaṃ dakṣiṇato 'bhyagacchat; pārthaṃ nṛvīro yudhi hemamālī
4
bhīṣmas tataḥ śātanavo nivṛtya; hiraṇyakakṣyāṃs tvarayaṃs turaṃgān
duryodhanaṃ paścimato 'bhyarakṣat; pārthān mahābāhur adhijya dhanvā
5
droṇaḥ kṛpaś caiva viviṃśatiś ca; duḥśāsanaś caiva nivṛtya śīghram
sarve purastād vitateṣu cāpā; duryodhanārthaṃ tvaritābhyupeyuḥ
6
sa tāny anīkāni nivartamānāny; ālokya pūrṇaughanibhāni pārthaḥ
haṃso yathā megham ivāpatantaṃ; dhanaṃjayaḥ pratyapatat tarasvī
7
te sarvataḥ saṃparivārya pārtham; astrāṇi divyāni samādadānāḥ
vavarṣur abhyetya śaraiḥ samantān; meghā yathā bhūdharam ambuvegaiḥ
8
tato 'stram astreṇa nivārya teṣāṃ; gāṇḍīvadhanvā kurupuṃgavānām
saṃmohanaṃ śatrusaho 'nyad astraṃ; prāduścakāraindrir apāraṇīyam
9
tato diśaś cānudiśo vivṛtya; śaraiḥ sudhārair niśitaiḥ supuṅkhaiḥ
gāṇḍīvaghoṣeṇa manāṃsi teṣāṃ; mahābalaḥ pravyathayāṃ cakāra
10
tataḥ punar bhīmaravaṃ pragṛhya; dorbhyāṃ mahāśaṅkham udāraghoṣam
vyanādayat sa pradiśo diśaḥ khaṃ; bhuvaṃ ca pārtho dviṣatāṃ nihantā
11
te śaṅkhanādena kurupravīrāḥ; saṃmohitāḥ pārtha samīritena
utsṛjya cāpāni durāsadāni; sarve tadā śānti parā babhūvuḥ
12
tathā visaṃjñeṣu pareṣu pārthaḥ; smṛtvā tu vākyāni tathottarāyāḥ
niryāhi madhyād iti matsyaputram; uvāca yāvat kuravo visaṃjñāḥ
13
cārya śāradvatayoḥ suśukle; karṇasya pītaṃ ruciraṃ ca vastram
drauṇeś ca rājñaś ca tathaiva nīle; vastre samādatsva narapravīra
14
bhīṣmasya saṃjñāṃ tu tathaiva manya; jānāti me 'strapratighātam eṣaḥ
etasya vāhān kuru savyatas tvam; evaṃ hi yātavyam amūḍha saṃjñaiḥ
15
raśmīn samutsṛjya tato mahātmā; rathād avaplutya virāṭa putraḥ
vastrāṇy upādāya mahārathānāṃ; tūrṇaṃ punaḥ svaṃ ratham āruroha
16
tato 'nvaśāsac caturaḥ sadaśvān; putro virāṭasya hiraṇyakakṣyān
te tad vyatīyur dhvajinām anīkaṃ; śvetā vahanto 'rjunam ājimadhyāt
17
tathā tu yāntaṃ puruṣapravīraṃ; bhīṣmaḥ śarair abhyahanat tarasvī
sa cāpi bhīṣmasya hayān nihatya; vivyādha pārśve daśabhiḥ pṛṣatkaiḥ
18
tato 'rjuno bhīṣmam apāsya yuddhe; viddhvāsya yantāram ariṣṭadhanvā
tasthau vimukto rathavṛndamadhyād; rāhuṃ vidāryeva sahasraraśmiḥ
19
labdhvā tu saṃjñāṃ ca kurupravīraḥ; pārthaṃ samīkṣyātha mahendrakalpam
raṇād vimuktaṃ sthitam ekam ājau; sa dhārtarāṣṭras tvarito babhāṣe
20
ayaṃ kathaṃ svid bhavatāṃ vimuktas; taṃ vai prabadhnīta yathā na mucyet
tam abravīc chāṃtanavaḥ prahasya; kva te gatā buddhir abhūt kva vīryam
21
śntiṃ parāśvasya yathā sthito 'bhūr; utsṛjya bāṇāṃś ca dhanuś ca citram
na tv eva bībhatsur alaṃ nṛśaṃsaṃ; kartuṃ na pāpe 'sya mano niviṣṭam
22
trailokyahetor na jahet svadharmaṃ; tasmān na sarve nihatā raṇe 'smin
kṣipraṃ kurūn yāhi kurupravīra; vijitya gāś ca pratiyātu pārthaḥ
23
duryodhanas tasya tu tan niśamya; pitāmahasyātma hitaṃ vaco 'tha
atītakāmo yudhi so 'ty amarṣī; rājā viniḥśvasya babhūva tūṣṇīm
24
tad bhīṣma vākyaṃ hitam īkṣya sarve; dhanaṃjayāgniṃ ca vivardhamānam
nivartanāyaiva mano nidadhyur; duryodhanaṃ te parirakṣamāṇāḥ
25
tān prasthitān prītamanāḥ sa pārtho; dhanaṃjayaḥ prekṣya kurupravīrān
ābhāṣamāṇo 'nuyayau muhūrtaṃ; saṃpūjayaṃs tatra gurūn mahātmā
26
pitāmahaṃ śātanavaṃ sa vṛddhaṃ; droṇaṃ guruṃ ca pratipūjya mūrdhnā
drauṇiṃ kṛpaṃ caiva gurūṃś ca sarvāñ; śarair vicitrair abhivādya caiva
27
duryodhanasyottama ratnacitraṃ; ciccheda pārtho mukuṭaṃ śareṇa
āmantrya vīrāṃś ca tathaiva mānyān; gāṇḍīvaghoṣeṇa vinādya lokān
28
sa devadattaṃ sahasā vinādya; vidārya vīro dviṣatāṃ manāṃsi
dhvajena sarvān abhibhūya śatrūn; sa hemajālena virājamānaḥ
29
dṛṣṭvā prayātāṃs tu kurūn kirīṭī; hṛṣṭo 'bravīt tatra sa matsyaputram
āvartayāśvān paśavo jitās te; yātāḥ pare yāhi puraṃ prahṛṣṭaḥ
Book 4
Chapter 61
1
[वै]
आहूयमानस तु स तेन संख्ये; महामना धृतराष्ट्रस्य पुत्रः
निवर्तितस तस्य गिराङ्कुशेन; गजॊ यथामत्त इवाङ्कुशेन
2
सॊ ऽमृष्यमाणॊ वचसाभिमृष्टॊ; महारथेनाति रथस तरस्वी
पर्याववर्ताथ रथेन वीरॊ; भॊगी यथा पादतलाभिमृष्टः
3
तं परेक्ष्य कर्णः परिवर्तमानं; निवर्त्य संस्तभ्य च विद्ध गात्रः
दुर्यॊधनं दक्षिणतॊ ऽभयगच्छत; पार्थं नृवीरॊ युधि हेममाली
4
भीष्मस ततः शांतनवॊ निवृत्य; हिरण्यकक्ष्यांस तवरयंस तुरंगान
दुर्यॊधनं पश्चिमतॊ ऽभयरक्षत; पार्थान महाबाहुर अधिज्य धन्वा
5
दरॊणः कृपश चैव विविंशतिश च; दुःशासनश चैव निवृत्य शीघ्रम
सर्वे पुरस्ताद विततेषु चापा; दुर्यॊधनार्थं तवरिताभ्युपेयुः
6
स तान्य अनीकानि निवर्तमानान्य; आलॊक्य पूर्णौघनिभानि पार्थः
हंसॊ यथा मेघम इवापतन्तं; धनंजयः परत्यपतत तरस्वी
7
ते सर्वतः संपरिवार्य पार्थम; अस्त्राणि दिव्यानि समाददानाः
ववर्षुर अभ्येत्य शरैः समन्तान; मेघा यथा भूधरम अम्बुवेगैः
8
ततॊ ऽसत्रम अस्त्रेण निवार्य तेषां; गाण्डीवधन्वा कुरुपुंगवानाम
संमॊहनं शत्रुसहॊ ऽनयद अस्त्रं; परादुश्चकारैन्द्रिर अपारणीयम
9
ततॊ दिशश चानुदिशॊ विवृत्य; शरैः सुधारैर निशितैः सुपुङ्खैः
गाण्डीवघॊषेण मनांसि तेषां; महाबलः परव्यथयां चकार
10
ततः पुनर भीमरवं परगृह्य; दॊर्भ्यां महाशङ्खम उदारघॊषम
वयनादयत स परदिशॊ दिशः खं; भुवं च पार्थॊ दविषतां निहन्ता
11
ते शङ्खनादेन कुरुप्रवीराः; संमॊहिताः पार्थ समीरितेन
उत्सृज्य चापानि दुरासदानि; सर्वे तदा शान्ति परा बभूवुः
12
तथा विसंज्ञेषु परेषु पार्थः; समृत्वा तु वाक्यानि तथॊत्तरायाः
निर्याहि मध्याद इति मत्स्यपुत्रम; उवाच यावत कुरवॊ विसंज्ञाः
13
आचार्य शारद्वतयॊः सुशुक्ले; कर्णस्य पीतं रुचिरं च वस्त्रम
दरौणेश च राज्ञश च तथैव नीले; वस्त्रे समादत्स्व नरप्रवीर
14
भीष्मस्य संज्ञां तु तथैव मन्य; जानाति मे ऽसत्रप्रतिघातम एषः
एतस्य वाहान कुरु सव्यतस तवम; एवं हि यातव्यम अमूढ संज्ञैः
15
रश्मीन समुत्सृज्य ततॊ महात्मा; रथाद अवप्लुत्य विराट पुत्रः
वस्त्राण्य उपादाय महारथानां; तूर्णं पुनः सवं रथम आरुरॊह
16
ततॊ ऽनवशासच चतुरः सदश्वान; पुत्रॊ विराटस्य हिरण्यकक्ष्यान
ते तद वयतीयुर धवजिनाम अनीकं; शवेता वहन्तॊ ऽरजुनम आजिमध्यात
17
तथा तु यान्तं पुरुषप्रवीरं; भीष्मः शरैर अभ्यहनत तरस्वी
स चापि भीष्मस्य हयान निहत्य; विव्याध पार्श्वे दशभिः पृषत्कैः
18
ततॊ ऽरजुनॊ भीष्मम अपास्य युद्धे; विद्ध्वास्य यन्तारम अरिष्टधन्वा
तस्थौ विमुक्तॊ रथवृन्दमध्याद; राहुं विदार्येव सहस्ररश्मिः
19
लब्ध्वा तु संज्ञां च कुरुप्रवीरः; पार्थं समीक्ष्याथ महेन्द्रकल्पम
रणाद विमुक्तं सथितम एकम आजौ; स धार्तराष्ट्रस तवरितॊ बभाषे
20
अयं कथं सविद भवतां विमुक्तस; तं वै परबध्नीत यथा न मुच्येत
तम अब्रवीच छांतनवः परहस्य; कव ते गता बुद्धिर अभूत कव वीर्यम
21
शान्तिं पराश्वस्य यथा सथितॊ ऽभूर; उत्सृज्य बाणांश च धनुश च चित्रम
न तव एव बीभत्सुर अलं नृशंसं; कर्तुं न पापे ऽसय मनॊ निविष्टम
22
तरैलॊक्यहेतॊर न जहेत सवधर्मं; तस्मान न सर्वे निहता रणे ऽसमिन
कषिप्रं कुरून याहि कुरुप्रवीर; विजित्य गाश च परतियातु पार्थः
23
दुर्यॊधनस तस्य तु तन निशम्य; पितामहस्यात्म हितं वचॊ ऽथ
अतीतकामॊ युधि सॊ ऽतय अमर्षी; राजा विनिःश्वस्य बभूव तूष्णीम
24
तद भीष्म वाक्यं हितम ईक्ष्य सर्वे; धनंजयाग्निं च विवर्धमानम
निवर्तनायैव मनॊ निदध्युर; दुर्यॊधनं ते परिरक्षमाणाः
25
तान परस्थितान परीतमनाः स पार्थॊ; धनंजयः परेक्ष्य कुरुप्रवीरान
आभाषमाणॊ ऽनुययौ मुहूर्तं; संपूजयंस तत्र गुरून महात्मा
26
पितामहं शांतनवं स वृद्धं; दरॊणं गुरुं च परतिपूज्य मूर्ध्ना
दरौणिं कृपं चैव गुरूंश च सर्वाञ; शरैर विचित्रैर अभिवाद्य चैव
27
दुर्यॊधनस्यॊत्तम रत्नचित्रं; चिच्छेद पार्थॊ मुकुटं शरेण
आमन्त्र्य वीरांश च तथैव मान्यान; गाण्डीवघॊषेण विनाद्य लॊकान
28
स देवदत्तं सहसा विनाद्य; विदार्य वीरॊ दविषतां मनांसि
धवजेन सर्वान अभिभूय शत्रून; स हेमजालेन विराजमानः
29
दृष्ट्वा परयातांस तु कुरून किरीटी; हृष्टॊ ऽबरवीत तत्र स मत्स्यपुत्रम
आवर्तयाश्वान पशवॊ जितास ते; याताः परे याहि पुरं परहृष्टः
1
[vai]
āhūyamānas tu sa tena saṃkhye; mahāmanā dhṛtarāṣṭrasya putraḥ
nivartitas tasya girāṅkuśena; gajo yathāmatta ivāṅkuśena
2
so 'mṛṣyamāṇo vacasābhimṛṣṭo; mahārathenāti rathas tarasvī
paryāvavartātha rathena vīro; bhogī yathā pādatalābhimṛṣṭaḥ
3
taṃ prekṣya karṇaḥ parivartamānaṃ; nivartya saṃstabhya ca viddha gātraḥ
duryodhanaṃ dakṣiṇato 'bhyagacchat; pārthaṃ nṛvīro yudhi hemamālī
4
bhīṣmas tataḥ śātanavo nivṛtya; hiraṇyakakṣyāṃs tvarayaṃs turaṃgān
duryodhanaṃ paścimato 'bhyarakṣat; pārthān mahābāhur adhijya dhanvā
5
droṇaḥ kṛpaś caiva viviṃśatiś ca; duḥśāsanaś caiva nivṛtya śīghram
sarve purastād vitateṣu cāpā; duryodhanārthaṃ tvaritābhyupeyuḥ
6
sa tāny anīkāni nivartamānāny; ālokya pūrṇaughanibhāni pārthaḥ
haṃso yathā megham ivāpatantaṃ; dhanaṃjayaḥ pratyapatat tarasvī
7
te sarvataḥ saṃparivārya pārtham; astrāṇi divyāni samādadānāḥ
vavarṣur abhyetya śaraiḥ samantān; meghā yathā bhūdharam ambuvegaiḥ
8
tato 'stram astreṇa nivārya teṣāṃ; gāṇḍīvadhanvā kurupuṃgavānām
saṃmohanaṃ śatrusaho 'nyad astraṃ; prāduścakāraindrir apāraṇīyam
9
tato diśaś cānudiśo vivṛtya; śaraiḥ sudhārair niśitaiḥ supuṅkhaiḥ
gāṇḍīvaghoṣeṇa manāṃsi teṣāṃ; mahābalaḥ pravyathayāṃ cakāra
10
tataḥ punar bhīmaravaṃ pragṛhya; dorbhyāṃ mahāśaṅkham udāraghoṣam
vyanādayat sa pradiśo diśaḥ khaṃ; bhuvaṃ ca pārtho dviṣatāṃ nihantā
11
te śaṅkhanādena kurupravīrāḥ; saṃmohitāḥ pārtha samīritena
utsṛjya cāpāni durāsadāni; sarve tadā śānti parā babhūvuḥ
12
tathā visaṃjñeṣu pareṣu pārthaḥ; smṛtvā tu vākyāni tathottarāyāḥ
niryāhi madhyād iti matsyaputram; uvāca yāvat kuravo visaṃjñāḥ
13
cārya śāradvatayoḥ suśukle; karṇasya pītaṃ ruciraṃ ca vastram
drauṇeś ca rājñaś ca tathaiva nīle; vastre samādatsva narapravīra
14
bhīṣmasya saṃjñāṃ tu tathaiva manya; jānāti me 'strapratighātam eṣaḥ
etasya vāhān kuru savyatas tvam; evaṃ hi yātavyam amūḍha saṃjñaiḥ
15
raśmīn samutsṛjya tato mahātmā; rathād avaplutya virāṭa putraḥ
vastrāṇy upādāya mahārathānāṃ; tūrṇaṃ punaḥ svaṃ ratham āruroha
16
tato 'nvaśāsac caturaḥ sadaśvān; putro virāṭasya hiraṇyakakṣyān
te tad vyatīyur dhvajinām anīkaṃ; śvetā vahanto 'rjunam ājimadhyāt
17
tathā tu yāntaṃ puruṣapravīraṃ; bhīṣmaḥ śarair abhyahanat tarasvī
sa cāpi bhīṣmasya hayān nihatya; vivyādha pārśve daśabhiḥ pṛṣatkaiḥ
18
tato 'rjuno bhīṣmam apāsya yuddhe; viddhvāsya yantāram ariṣṭadhanvā
tasthau vimukto rathavṛndamadhyād; rāhuṃ vidāryeva sahasraraśmiḥ
19
labdhvā tu saṃjñāṃ ca kurupravīraḥ; pārthaṃ samīkṣyātha mahendrakalpam
raṇād vimuktaṃ sthitam ekam ājau; sa dhārtarāṣṭras tvarito babhāṣe
20
ayaṃ kathaṃ svid bhavatāṃ vimuktas; taṃ vai prabadhnīta yathā na mucyet
tam abravīc chāṃtanavaḥ prahasya; kva te gatā buddhir abhūt kva vīryam
21
śntiṃ parāśvasya yathā sthito 'bhūr; utsṛjya bāṇāṃś ca dhanuś ca citram
na tv eva bībhatsur alaṃ nṛśaṃsaṃ; kartuṃ na pāpe 'sya mano niviṣṭam
22
trailokyahetor na jahet svadharmaṃ; tasmān na sarve nihatā raṇe 'smin
kṣipraṃ kurūn yāhi kurupravīra; vijitya gāś ca pratiyātu pārthaḥ
23
duryodhanas tasya tu tan niśamya; pitāmahasyātma hitaṃ vaco 'tha
atītakāmo yudhi so 'ty amarṣī; rājā viniḥśvasya babhūva tūṣṇīm
24
tad bhīṣma vākyaṃ hitam īkṣya sarve; dhanaṃjayāgniṃ ca vivardhamānam
nivartanāyaiva mano nidadhyur; duryodhanaṃ te parirakṣamāṇāḥ
25
tān prasthitān prītamanāḥ sa pārtho; dhanaṃjayaḥ prekṣya kurupravīrān
ābhāṣamāṇo 'nuyayau muhūrtaṃ; saṃpūjayaṃs tatra gurūn mahātmā
26
pitāmahaṃ śātanavaṃ sa vṛddhaṃ; droṇaṃ guruṃ ca pratipūjya mūrdhnā
drauṇiṃ kṛpaṃ caiva gurūṃś ca sarvāñ; śarair vicitrair abhivādya caiva
27
duryodhanasyottama ratnacitraṃ; ciccheda pārtho mukuṭaṃ śareṇa
āmantrya vīrāṃś ca tathaiva mānyān; gāṇḍīvaghoṣeṇa vinādya lokān
28
sa devadattaṃ sahasā vinādya; vidārya vīro dviṣatāṃ manāṃsi
dhvajena sarvān abhibhūya śatrūn; sa hemajālena virājamānaḥ
29
dṛṣṭvā prayātāṃs tu kurūn kirīṭī; hṛṣṭo 'bravīt tatra sa matsyaputram
āvartayāśvān paśavo jitās te; yātāḥ pare yāhi puraṃ prahṛṣṭaḥ
