Book 4. Chapter 65

The Mahabharata In Sanskrit


Book 4

Chapter 65

1

[वै]

ततस तृतीये दिवसे भरातरः पञ�च पाण�डवाः

सनाताः श�क�लाम�बर धराः समये चरितव�रताः

2

य�धिष�ठिरं प�रस�कृत�य सर�वाभरणभूषिताः

अभिपद�मा यथा नागा भराजमाना महारथाः

3

विराटस�य सभां गत�वा भूमिपालासनेष�व अथ

निषेद�ः पावकप�रख�याः सर�वे धिष�ण�येष�व इवाग�नयः

4

तेष� तत�रॊपविष�टेष� विराटः पृथिवीपतिः

आजगाम सभां कर�त�ं राजकार�याणि सर�वशः

5

शरीमतः पाण�डवान दृष�ट�वा जवलतः पावकान इव

अथ मत�स�यॊ ऽबरवीत कङ�कं देवरूपम अवस�थितम

मर�द�गणैर उपासीनं तरिदशानाम इवेश�वरम

6

स किलाक�षाति वापस तवं सभास�तारॊ मया कृतः

अथ राजासने कस�माद उपविष�टॊ ऽसय अलं कृतः

7

परिहासेप�सया वाक�यं विराटस�य निशम�य त

समयमानॊ ऽरज�नॊ राजन�न इदं वचनम अब�रवीत

8

इन�द�रस�याप�य आसनं राजन�न अयम आरॊढ�म अर�हति

बरह�मण�यः श�तवांस तयागी यज�ञशीलॊ दृढव�रतः

9

अयं क�रूणाम ऋषभः क�न�तीप�त�रॊ य�धिष�ठिरः

अस�य कीर�तिः सथिता लॊके सूर�यस�येवॊद�यतः परभा

10

संसरन�ति दिशः सर�वा यशसॊ ऽसय गभस�तयः

उदितस�येव सूर�यस�य तेजसॊ ऽन� गभस�तयः

11

�नं दशसहस�राणि क�ञ�जराणां तरस�विनाम

अन�वय�ः पृष�ठतॊ राजन यावद अध�यावसत क�रून

12

तरिंशद �नं सहस�राणि रथाः काञ�चनमालिनः

सदश�वैर उपसंपन�नाः पृत�ठतॊ ऽन�यय�ः सदा

13

�नम अष�ट शताः सूताः स�मृष�टमणिक�ण�डलाः

अस�त�वन मागधैर सार�धं प�रा शक�रम इवर�षयः

14

�नं नित�यम उपासन�द अक�रवः किंकरा यथा

सर�वे च राजन राजानॊ धनेश�वरम इवामराः

15

�ष सर�वान महीपालान करम आहारयत तदा

वैश�यान इव महाराज विवशान सववशान अपि

16

अष�टाशीति सहस�राणि सनातकानां महात�मनाम

उपजीवन�ति राजानम �नं स�चरितव�रतम

17

�ष वृद�धान अनाथांश च वयङ�गान पङ�गूंश च मानवान

प�त�रवत पालयाम आस परजा धर�मेण चाभिभॊ

18

�ष धर�मे दमे चैव करॊधे चापि यतव�रतः

महाप�रसाद बरह�मण�यः सत�यवादी च पार�थिवः

19

शरीप�रतापेन चैतस�य तप�यते स स�यॊधनः

सगणः सह कर�णेन सौबलेनापि वा विभ�ः

20

न शक�यन�ते हय अस�य अग�णाः परसंख�यात�ं नरेश�वर

�ष धर�मपरॊ नित�यम आनृशंस�यश च पाण�डवः

21

�वं य�क�तॊ महाराजः पाण�डवः पार�थिवर�षभः

कथं नार�हति राजार�हम आसनं पृथिवीपतिः

1

[vai]

tatas tṛtīye divase bhr�taraḥ pañca p�ṇ�av�ḥ

sn�t�ḥ śukl�mbara dhar�ḥ samaye caritavrat�ḥ

2

yudhiṣṭhiraṃ puraskṛtya sarv�bharaṇabhūṣit�ḥ

abhipadm� yath� n�g� bhr�jam�n� mah�rath�ḥ

3

vir�ṭasya sabh�ṃ gatv� bhūmip�l�saneṣv atha

niṣeduḥ p�vakaprakhy�ḥ sarve dhiṣṇyeṣv iv�gnayaḥ

4

teṣu tatropaviṣṭeṣu vir�ṭaḥ pṛthivīpatiḥ

�jag�ma sabh�ṃ kartuṃ r�jak�ry�ṇi sarvaśaḥ

5

śrīmataḥ p�ṇ�av�n dṛṣṭv� jvalataḥ p�vak�n iva

atha matsyo 'bravīt kaṅkaṃ devarūpam avasthitam

marudgaṇair up�sīnaṃ tridaś�n�m iveśvaram

6

sa kil�kṣ�ti v�pas tvaṃ sabh�st�ro may� kṛtaḥ

atha r�j�sane kasm�d upaviṣṭo 'sy alaṃ kṛtaḥ

7

parih�sepsay� v�kyaṃ vir�ṭasya niśamya ta

smayam�no 'rjuno r�jann idaṃ vacanam abravīt

8

indrasy�py �sanaṃ r�jann ayam �ro�hum arhati

brahmaṇyaḥ śutav�ṃs ty�gī yajñaśīlo dṛ�havrataḥ

9

ayaṃ kurūṇ�m ṛṣabhaḥ kuntīputro yudhiṣṭhiraḥ

asya kīrtiḥ sthit� loke sūryasyevodyataḥ prabh�

10

saṃsaranti diśaḥ sarv� yaśaso 'sya gabhastayaḥ

uditasyeva sūryasya tejaso 'nu gabhastayaḥ

11

enaṃ daśasahasr�ṇi kuñjar�ṇ�ṃ tarasvin�m

anvayuḥ pṛṣṭhato r�jan y�vad adhy�vasat kurūn

12

triṃśad enaṃ sahasr�ṇi rath�ḥ k�ñcanam�linaḥ

sadaśvair upasaṃpann�ḥ pṛtṭhato 'nuyayuḥ sad�

13

enam aṣṭa śat�ḥ sūt�ḥ sumṛṣṭamaṇikuṇ�al�ḥ

astuvan m�gadhair s�rdhaṃ pur� śakram ivarṣayaḥ

14

enaṃ nityam up�sand akuravaḥ kiṃkar� yath�

sarve ca r�jan r�j�no dhaneśvaram iv�mar�ḥ

15

eṣa sarv�n mahīp�l�n karam �h�rayat tad�

vaiśy�n iva mah�r�ja vivaś�n svavaś�n api

16

aṣṭ�śīti sahasr�ṇi sn�tak�n�ṃ mah�tman�m

upajīvanti r�j�nam enaṃ sucaritavratam

17

eṣa vṛddh�n an�th�ṃś ca vyaṅg�n paṅgūṃś ca m�nav�n

putravat p�lay�m �sa praj� dharmeṇa c�bhibho

18

eṣa dharme dame caiva krodhe c�pi yatavrataḥ

mah�pras�da brahmaṇyaḥ satyav�dī ca p�rthivaḥ

19

śrīprat�pena caitasya tapyate sa suyodhanaḥ

sagaṇaḥ saha karṇena saubalen�pi v� vibhuḥ

20

na śakyante hy asy aguṇ�ḥ prasaṃkhy�tuṃ nareśvara

eṣa dharmaparo nityam �nṛśaṃsyaś ca p�ṇ�avaḥ

21

evaṃ yukto mah�r�jaḥ p�ṇ�avaḥ p�rthivarṣabhaḥ

kathaṃ n�rhati r�j�rham �sanaṃ pṛthivīpatiḥ