Book 5. Chapter 109

The Mahabharata In Sanskrit


Book 5

Chapter 109

1

[स�पर�ण]

यस�माद उत�तार�यते पापाद यस�मान निःश�रेयसॊ ऽशन�ते

तस�माद उत�तारण फलाद उत�तरेत�य उच�यते ब�धैः

2

उत�तरस�य हिरण�यस�य परिवापस�य गालव

मार�गः पश�चिमपूर�वाभ�यां दिग�भ�यां वै मध�यमः समृतः

3

अस�यां दिशि वरिष�ठायाम उत�तरायां दविजर�षभ

नासौम�यॊ नाविधेयात�मा नाधर�म�यॊ वसते जनः

4

अत�र नारायणः कृष�णॊ ज�ष�ण�श चैव नरॊत�तमः

बदर�याम आश�रमपदे तथा बरह�मा च शाश�वतः

5

अत�र वै हिमवत�पृष�ठे नित�यम आस�ते महेश�वरः

अत�र राज�येन विप�राणां चन�द�रमाश चाभ�यषिच�यत

6

अत�र गङ�गां महादेवः पतन�तीं गगनाच चय�ताम

परतिगृह�य ददौ लॊके मान�षे बरह�मवित�तम

7

अत�र देव�या तपस तप�तं महेश�वर परीप�सया

अत�र कामश च रॊषश च शैलश चॊमा च संबभ�ः

8

अत�र राक�षस यक�षाणां गन�धर�वाणां च गालव

आधिपत�येन कैलासे धनदॊ ऽपय अभिषेचितः

9

अत�र चैत�ररथं रम�यम अत�र वैखानसाश�रमः

अत�र मन�दाकिनी चैव मन�दरश च दविजर�षभ

10

अत�र सौगन�धिक वनं नैरृतैर अभिरक�ष�यते

शाड�वलं कदली सकन�धम अत�र संतानका नगाः

11

अत�र संयमनित�यानां सिद�धानां सवैरचारिणाम

विमानान�य अन�रूपाणि कामभॊग�यानि गालव

12

अत�र ते ऋषयः सप�त देवी चार�न�धती तथा

अत�र तिष�ठति वै सवातिर अत�रास�या उदयः समृतः

13

अत�र यज�ञं समार�ह�य धर�वं सथाता पितामह

जयॊतींषि चन�द�रसूर�यौ च परिवर�तन�ति नित�यशः

14

अत�र गायन�तिका दवारं रक�षन�ति दविजसत�तमाः

धामा नाम महात�मानॊ म�नयः सत�यवादिनः

15

न तेषां जञायते सूतिर नाकृतिर न तपश चितम

अप�रिवर�त सहस�राणि कामभॊग�यानि गालव

16

यथा यथा परविशति तस�मात परतरं नरः

तथा तथा दविजश�रेष�ठ परविलीयति गालव

17

न तत केन चिद अन�येन गतपूर�वं दविजर�षभ

ऋते नारायणं देवं नरं वा जिष�ण�म अव�ययम

18

अत�र कैलासम इत�य उक�तं सथानम �लविलस�य तत

अत�र विद�य�त�प�रभा नाम जज�ञिरे ऽपसरसॊ दश

19

अत�र विष�ण�पदं नाम करमता विष�ण�ना कृतम

तरिलॊकविक�रमे बरह�मन�न उत�तरां दिशम आश�रितम

20

अत�र राज�ञा मर�त�तेन यज�ञेनेष�टं दविजॊत�तम

उशीरबीजे विप�रर�षे यत�र जाम�बूनदं सरः

21

जीमूतस�यात�र विप�रर�षेर उपतस�थे महात�मनः

साक�षाद धैमवतः प�ण�यॊ विमलः कमलाकरः

22

बराह�मणेष� च यत�कृत�स�नं सवन�तं कृत�वा धनं महत

वव�रे वनं महर�षिः स जैमूतं तद वनं ततः

23

अत�र नित�यं दिशापालाः सायंप�रातर दविजर�षभ

कस�य कार�यं किम इति वै करिक�रॊशन�ति गालव

24

�वम �षा दविजश�रेष�ठग�णैर अन�यैर दिग उत�तरा

उत�तरेति परिख�याता सर�वकर�मस� चॊत�तरा

25

�ता विस�तरशस तात तव संकीर�तिता दिशः

चतस�रः करमयॊगेन कामाशां गन�त�म इच�छसि

26

उद�यतॊ ऽहं दविजश�रेष�ठ तव दर�शयित�ं दिशः

पृथिवीं चाखिलां बरह�मंस तस�माद आरॊह मां दविज

1

[suparṇa]

yasm�d utt�ryate p�p�d yasm�n niḥśreyaso 'śnute

tasm�d utt�raṇa phal�d uttarety ucyate budhaiḥ

2

uttarasya hiraṇyasya pariv�pasya g�lava

m�rgaḥ paścimapūrv�bhy�ṃ digbhy�ṃ vai madhyamaḥ smṛtaḥ

3

asy�ṃ diśi variṣṭh�y�m uttar�y�ṃ dvijarṣabha

n�saumyo n�vidhey�tm� n�dharmyo vasate janaḥ

4

atra n�r�yaṇaḥ kṛṣṇo juṣṇuś caiva narottamaḥ

badary�m �śramapade tath� brahm� ca ś�śvataḥ

5

atra vai himavatpṛṣṭhe nityam �ste maheśvaraḥ

atra r�jyena vipr�ṇ�ṃ candram�ś c�bhyaṣicyata

6

atra gaṅg�ṃ mah�devaḥ patantīṃ gagan�c cyut�m

pratigṛhya dadau loke m�nuṣe brahmavittama

7

atra devy� tapas taptaṃ maheśvara parīpsay�

atra k�maś ca roṣaś ca śailaś com� ca saṃbabhuḥ

8

atra r�kṣasa yakṣ�ṇ�ṃ gandharv�ṇ�ṃ ca g�lava

�dhipatyena kail�se dhanado 'py abhiṣecitaḥ

9

atra caitrarathaṃ ramyam atra vaikh�nas�śramaḥ

atra mand�kinī caiva mandaraś ca dvijarṣabha

10

atra saugandhika vanaṃ nairṛtair abhirakṣyate

ś��valaṃ kadalī skandham atra saṃt�nak� nag�ḥ

11

atra saṃyamanity�n�ṃ siddh�n�ṃ svairac�riṇ�m

vim�n�ny anurūp�ṇi k�mabhogy�ni g�lava

12

atra te ṛṣayaḥ sapta devī c�rundhatī tath�

atra tiṣṭhati vai sv�tir atr�sy� udayaḥ smṛtaḥ

13

atra yajñaṃ sam�ruhya dhruvaṃ sth�t� pit�maha

jyotīṃṣi candrasūryau ca parivartanti nityaśaḥ

14

atra g�yantik� dv�raṃ rakṣanti dvijasattam�ḥ

dh�m� n�ma mah�tm�no munayaḥ satyav�dinaḥ

15

na teṣ�ṃ jñ�yate sūtir n�kṛtir na tapaś citam

aprivarta sahasr�ṇi k�mabhogy�ni g�lava

16

yath� yath� praviśati tasm�t parataraṃ naraḥ

tath� tath� dvijaśreṣṭha pravilīyati g�lava

17

na tat kena cid anyena gatapūrvaṃ dvijarṣabha

ṛte n�r�yaṇaṃ devaṃ naraṃ v� jiṣṇum avyayam

18

atra kail�sam ity uktaṃ sth�nam ailavilasya tat

atra vidyutprabh� n�ma jajñire 'psaraso daśa

19

atra viṣṇupadaṃ n�ma kramat� viṣṇun� kṛtam

trilokavikrame brahmann uttar�ṃ diśam �śritam

20

atra r�jñ� maruttena yajñeneṣṭaṃ dvijottama

uśīrabīje viprarṣe yatra j�mbūnadaṃ saraḥ

21

jīmūtasy�tra viprarṣer upatasthe mah�tmanaḥ

s�kṣ�d dhaimavataḥ puṇyo vimalaḥ kamal�karaḥ

22

br�hmaṇeṣu ca yatkṛtsnaṃ svantaṃ kṛtv� dhanaṃ mahat

vavre vanaṃ maharṣiḥ sa jaimūtaṃ tad vanaṃ tataḥ

23

atra nityaṃ diś�p�l�ḥ s�yaṃpr�tar dvijarṣabha

kasya k�ryaṃ kim iti vai karikrośanti g�lava

24

evam eṣ� dvijaśreṣṭhaguṇair anyair dig uttar�

uttareti parikhy�t� sarvakarmasu cottar�

25

et� vistaraśas t�ta tava saṃkīrtit� diśaḥ

catasraḥ kramayogena k�m�ś�ṃ gantum icchasi

26

udyato 'haṃ dvijaśreṣṭha tava darśayituṃ diśaḥ

pṛthivīṃ c�khil�ṃ brahmaṃs tasm�d �roha m�ṃ dvija