Book 5. Chapter 166
The Mahabharata In Sanskrit
Book 5
Chapter 166
1
[भीस्म]
समुद्यतॊ ऽयं भारॊ मे सुमहान सागरॊपमः
धार्तराष्ट्रस्य संग्रामे वर्षपूगाभिचिन्तितः
2
तस्मिन्न अभ्यागते काले परतप्ते लॊमहर्षणे
मिथॊ भेदॊ न मे कार्यस तेन जीवसि सूतज
3
न हय अहं नाद्य विक्रम्य सथविरॊ ऽपि शिशॊस तव
युद्धश्रद्धां रणे छिन्द्यां जीवितस्य च सूतज
4
जामदग्न्येन रामेण महास्त्राणि परमुञ्चता
न मे वयथाभवत का चित तवं तु मे किं करिष्यसि
5
कामं नैतत परशंसन्ति सन्तॊ ऽऽतमबलसंस्तवम
वक्ष्यामि तु तवां संतप्तॊ निहीन कुलपांसन
6
समेतं पार्थिवं कषत्रं काशिराज्ञः सवयंवरे
निर्जित्यैक रथेनैव यत कन्यास तरसा हृताः
7
ईदृशानां सहस्राणि विशिष्टानाम अथॊ पुनः
मयैकेन निरस्तानि ससैन्यानि रणाजिरे
8
तवां पराप्य वैरपुरुषं कुरूणाम अनयॊ महान
उपस्थितॊ विनाशाय यतस्व पुरुषॊ भव
9
युध्यस्व पार्थं समरे येन विस्पर्धसे सह
दरक्ष्यामि तवां विनिर्मुक्तम अस्माद युद्धात सुदुर्मते
10
तम उवाच ततॊ राजा धार्तराष्ट्रॊ महामनाः
माम अवेक्षस्व गाङ्गेय कार्यं हि महद उद्यतम
11
चिन्त्यताम इदम एवाग्रे मम निःश्रेयसं परम
उभाव अपि भवन्तौ मे महत कर्म करिष्यतः
12
भूयश च शरॊतुम इच्छामि परेषां रथसत्तमान
ये चैवातिरथास तत्र तथैव रथयूथपाः
13
बलाबलम अमित्राणां शरॊतुम इच्छामि कौरव
परभातायां रजन्यां वै इदं युद्धं भविष्यति
14
एते रथास ते संख्यातास तथैवातिरथा नृप
य चाप्य अर्धरथा राजन पाण्डवानाम अतः शृणु
15
यदि कौतूहलं ते ऽदय पाण्डवानां बले नृप
रथसंख्यां महाबाहॊ सहैभिर वसुधाधिपैः
16
सवयं राजा रथॊदारः पाण्डवः कुन्तिनन्दनः
अग्निवत समरे तात चरिष्यति न संशयः
17
भीमसेनस तु राजेन्द्र रथॊ ऽषट गुणसंमितः
नागायुत बलॊ मानी तेजसा न स मानुषः
18
माद्रीपुत्रौ तु रथिनौ दवाव एव पुरुषर्षभौ
अश्विनाव इव रूपेण तेजसा च समन्वितौ
19
एते चमूमुखगताः समरन्तः कलेशम आत्मनः
रुद्रवत परचरिष्यन्ति तत्र मे नास्ति संशयः
20
सर्व एव महात्मानः शालस्कन्धा इवॊद्गताः
परादेशेनाधिकाः पुम्भिर अन्यैस ते च परमाणतः
21
सिंहसंहननाः सर्वे पाण्डुपुत्रा महाबलाः
चरितब्रह्म चर्याश च सर्वे चातितपस्विनः
22
हरीमन्तः पुरुषव्याघ्रा वयाघ्रा इव बलॊत्कटाः
जवे परहारे संमर्दे सर्व एवातिमानुषाः
सर्वे जितमहीपाला दिग जये भरतर्षभ
23
न चैषां पुरुषाः के चिद आयुधानि गदाः शरान
विषहन्ति सदा कर्तुम अधिज्यान्य अपि कौरव
उद्यन्तुं वा गदां गुर्वीं शरान वापि परकर्षितुम
24
जवे लक्ष्यस्य हरणे भॊज्ये पांसुविकर्षणे
बलैर अपि भवन्तस तैः सर्व एव विशेषिताः
25
ते ते सैन्यं समासाद्य वयाघ्रा इव बलॊत्कटाः
विध्वंसयिष्यन्ति रणे मा सम तैः सह संगमः
26
एकैकशस ते संग्रामे हन्युः सर्वान महीक्षितः
परत्यक्षं तव राजेन्द्र राजसूये यथाभवत
27
दरौपद्याश च परिक्लेशं दयूते च परुषा गिरः
ते संस्मरन्तः संग्रामे विचरिष्यन्ति कालवत
28
लॊहिताक्षॊ गुडा केशॊ नारायण सहायवान
उभयॊः सेनयॊर वीर रथॊ नास्तीह तादृशः
29
न हि देवेषु वा पूर्वं दानवेषूरगेषु वा
राक्षसेष्व अथ यक्षेषु नरेषु कुत एव तु
30
भूतॊ ऽथ व भविष्यॊ वा रथः कश चिन मया शरुतः
समायुक्तॊ महाराज यथा पार्थस्य धीमतः
31
वासुदेवश च संयन्ता यॊधा चैव धनंजयः
गाण्डीवं च धनुर दिव्यं ते चाश्वा वातरंहसः
32
अभेद्यं कवचं दिव्यम अक्षय्यौ च महेषुधी
अस्त्रग्रामश च माहेन्द्रॊ रौद्रः कौबेर एव च
33
याम्यश च वारुणश चैव गदाश चॊग्रप्रदर्शनाः
वज्रादीनि च मुख्यानि नानाप्रहरणानि वै
34
दानवानां सहस्राणि हिरण्यपुरवासिनाम
हतान्य एकरथेनाजौ कस तस्य सदृशॊ रथः
35
एष हन्याद धि संरम्भी बलवान सत्यविक्रमः
तव सेनां महाबाहुः सवां चैव परिपालयन
36
अहं चैनं पत्युदियामाचार्यॊ वा धनंजयम
न तृतीयॊ ऽसति राजेन्द्र सेनयॊर उभयॊर अपि
य एनं शरवर्षाणि वर्षन्तम उदियाद रथी
37
जीमूत इव घर्मान्ते महावातसमीरितः
समायुक्तस तु कौन्तेयॊ वासुदेवसहायवान
तरुणश च कृती चैव जीर्णाव आवाम उभाव अपि
38
एतच छरुत्वा तु भीष्मस्य राज्ञां दध्वंसिरे तदा
काञ्चनाङ्गदिनः पीना भुजाश चन्दनरूषिताः
39
मनॊभिः सह सावेगैः संस्मृत्य च पुरातनम
सामर्थ्यं पाण्डवेयानां यथा परत्यक्षदर्शनात
1
[bhīsma]
samudyato 'yaṃ bhāro me sumahān sāgaropamaḥ
dhārtarāṣṭrasya saṃgrāme varṣapūgābhicintitaḥ
2
tasminn abhyāgate kāle pratapte lomaharṣaṇe
mitho bhedo na me kāryas tena jīvasi sūtaja
3
na hy ahaṃ nādya vikramya sthaviro 'pi śiśos tava
yuddhaśraddhāṃ raṇe chindyāṃ jīvitasya ca sūtaja
4
jāmadagnyena rāmeṇa mahāstrāṇi pramuñcatā
na me vyathābhavat kā cit tvaṃ tu me kiṃ kariṣyasi
5
kāmaṃ naitat praśaṃsanti santo 'tmabalasaṃstavam
vakṣyāmi tu tvāṃ saṃtapto nihīna kulapāṃsana
6
sametaṃ pārthivaṃ kṣatraṃ kāśirājñaḥ svayaṃvare
nirjityaika rathenaiva yat kanyās tarasā hṛtāḥ
7
dṛśānāṃ sahasrāṇi viśiṣṭānām atho punaḥ
mayaikena nirastāni sasainyāni raṇājire
8
tvāṃ prāpya vairapuruṣaṃ kurūṇām anayo mahān
upasthito vināśāya yatasva puruṣo bhava
9
yudhyasva pārthaṃ samare yena vispardhase saha
drakṣyāmi tvāṃ vinirmuktam asmād yuddhāt sudurmate
10
tam uvāca tato rājā dhārtarāṣṭro mahāmanāḥ
mām avekṣasva gāṅgeya kāryaṃ hi mahad udyatam
11
cintyatām idam evāgre mama niḥśreyasaṃ param
ubhāv api bhavantau me mahat karma kariṣyataḥ
12
bhūyaś ca śrotum icchāmi pareṣāṃ rathasattamān
ye caivātirathās tatra tathaiva rathayūthapāḥ
13
balābalam amitrāṇāṃ rotum icchāmi kaurava
prabhātāyāṃ rajanyāṃ vai idaṃ yuddhaṃ bhaviṣyati
14
ete rathās te saṃkhyātās tathaivātirathā nṛpa
ya cāpy ardharathā rājan pāṇḍavānām ataḥ śṛu
15
yadi kautūhalaṃ te 'dya pāṇḍavānāṃ bale nṛpa
rathasaṃkhyāṃ mahābāho sahaibhir vasudhādhipaiḥ
16
svayaṃ rājā rathodāraḥ pāṇḍavaḥ kuntinandanaḥ
agnivat samare tāta cariṣyati na saṃśayaḥ
17
bhīmasenas tu rājendra ratho 'ṣṭa guṇasaṃmitaḥ
nāgāyuta balo mānī tejasā na sa mānuṣaḥ
18
mādrīputrau tu rathinau dvāv eva puruṣarṣabhau
aśvināv iva rūpeṇa tejasā ca samanvitau
19
ete camūmukhagatāḥ smarantaḥ kleśam ātmanaḥ
rudravat pracariṣyanti tatra me nāsti saṃśayaḥ
20
sarva eva mahātmānaḥ śālaskandhā ivodgatāḥ
prādeśenādhikāḥ pumbhir anyais te ca pramāṇataḥ
21
siṃhasaṃhananāḥ sarve pāṇḍuputrā mahābalāḥ
caritabrahma caryāś ca sarve cātitapasvinaḥ
22
hrīmantaḥ puruṣavyāghrā vyāghrā iva balotkaṭāḥ
jave prahāre saṃmarde sarva evātimānuṣāḥ
sarve jitamahīpālā dig jaye bharatarṣabha
23
na caiṣāṃ puruṣāḥ ke cid āyudhāni gadāḥ śarān
viṣahanti sadā kartum adhijyāny api kaurava
udyantuṃ vā gadāṃ gurvīṃ śarān vāpi prakarṣitum
24
jave lakṣyasya haraṇe bhojye pāṃsuvikarṣaṇe
balair api bhavantas taiḥ sarva eva viśeṣitāḥ
25
te te sainyaṃ samāsādya vyāghrā iva balotkaṭāḥ
vidhvaṃsayiṣyanti raṇe mā sma taiḥ saha saṃgamaḥ
26
ekaikaśas te saṃgrāme hanyuḥ sarvān mahīkṣitaḥ
pratyakṣaṃ tava rājendra rājasūye yathābhavat
27
draupadyāś ca parikleśaṃ dyūte ca paruṣā giraḥ
te saṃsmarantaḥ saṃgrāme vicariṣyanti kālavat
28
lohitākṣo guḍā keśo nārāyaṇa sahāyavān
ubhayoḥ senayor vīra ratho nāstīha tādṛśaḥ
29
na hi deveṣu vā pūrvaṃ dānaveṣūrageṣu vā
rākṣaseṣv atha yakṣeṣu nareṣu kuta eva tu
30
bhūto 'tha va bhaviṣyo vā rathaḥ kaś cin mayā śrutaḥ
samāyukto mahārāja yathā pārthasya dhīmataḥ
31
vāsudevaś ca saṃyantā yodhā caiva dhanaṃjayaḥ
gāṇḍīvaṃ ca dhanur divyaṃ te cāśvā vātaraṃhasaḥ
32
abhedyaṃ kavacaṃ divyam akṣayyau ca maheṣudhī
astragrāmaś ca māhendro raudraḥ kaubera eva ca
33
yāmyaś ca vāruṇaś caiva gadāś cograpradarśanāḥ
vajrādīni ca mukhyāni nānāpraharaṇāni vai
34
dānavānāṃ sahasrāṇi hiraṇyapuravāsinām
hatāny ekarathenājau kas tasya sadṛśo rathaḥ
35
eṣa hanyād dhi saṃrambhī balavān satyavikramaḥ
tava senāṃ mahābāhuḥ svāṃ caiva paripālayan
36
ahaṃ cainaṃ patyudiyāmācāryo vā dhanaṃjayam
na tṛtīyo 'sti rājendra senayor ubhayor api
ya enaṃ śaravarṣāṇi varṣantam udiyād rathī
37
jīmūta iva gharmānte mahāvātasamīritaḥ
samāyuktas tu kaunteyo vāsudevasahāyavān
taruṇaś ca kṛtī caiva jīrṇāv āvām ubhāv api
38
etac chrutvā tu bhīṣmasya rājñāṃ dadhvaṃsire tadā
kāñcanāṅgadinaḥ pīnā bhujāś candanarūṣitāḥ
39
manobhiḥ saha sāvegaiḥ saṃsmṛtya ca purātanam
sāmarthyaṃ pāṇḍaveyānāṃ yathā pratyakṣadarśanāt
Book 5
Chapter 166
1
[भीस्म]
समुद्यतॊ ऽयं भारॊ मे सुमहान सागरॊपमः
धार्तराष्ट्रस्य संग्रामे वर्षपूगाभिचिन्तितः
2
तस्मिन्न अभ्यागते काले परतप्ते लॊमहर्षणे
मिथॊ भेदॊ न मे कार्यस तेन जीवसि सूतज
3
न हय अहं नाद्य विक्रम्य सथविरॊ ऽपि शिशॊस तव
युद्धश्रद्धां रणे छिन्द्यां जीवितस्य च सूतज
4
जामदग्न्येन रामेण महास्त्राणि परमुञ्चता
न मे वयथाभवत का चित तवं तु मे किं करिष्यसि
5
कामं नैतत परशंसन्ति सन्तॊ ऽऽतमबलसंस्तवम
वक्ष्यामि तु तवां संतप्तॊ निहीन कुलपांसन
6
समेतं पार्थिवं कषत्रं काशिराज्ञः सवयंवरे
निर्जित्यैक रथेनैव यत कन्यास तरसा हृताः
7
ईदृशानां सहस्राणि विशिष्टानाम अथॊ पुनः
मयैकेन निरस्तानि ससैन्यानि रणाजिरे
8
तवां पराप्य वैरपुरुषं कुरूणाम अनयॊ महान
उपस्थितॊ विनाशाय यतस्व पुरुषॊ भव
9
युध्यस्व पार्थं समरे येन विस्पर्धसे सह
दरक्ष्यामि तवां विनिर्मुक्तम अस्माद युद्धात सुदुर्मते
10
तम उवाच ततॊ राजा धार्तराष्ट्रॊ महामनाः
माम अवेक्षस्व गाङ्गेय कार्यं हि महद उद्यतम
11
चिन्त्यताम इदम एवाग्रे मम निःश्रेयसं परम
उभाव अपि भवन्तौ मे महत कर्म करिष्यतः
12
भूयश च शरॊतुम इच्छामि परेषां रथसत्तमान
ये चैवातिरथास तत्र तथैव रथयूथपाः
13
बलाबलम अमित्राणां शरॊतुम इच्छामि कौरव
परभातायां रजन्यां वै इदं युद्धं भविष्यति
14
एते रथास ते संख्यातास तथैवातिरथा नृप
य चाप्य अर्धरथा राजन पाण्डवानाम अतः शृणु
15
यदि कौतूहलं ते ऽदय पाण्डवानां बले नृप
रथसंख्यां महाबाहॊ सहैभिर वसुधाधिपैः
16
सवयं राजा रथॊदारः पाण्डवः कुन्तिनन्दनः
अग्निवत समरे तात चरिष्यति न संशयः
17
भीमसेनस तु राजेन्द्र रथॊ ऽषट गुणसंमितः
नागायुत बलॊ मानी तेजसा न स मानुषः
18
माद्रीपुत्रौ तु रथिनौ दवाव एव पुरुषर्षभौ
अश्विनाव इव रूपेण तेजसा च समन्वितौ
19
एते चमूमुखगताः समरन्तः कलेशम आत्मनः
रुद्रवत परचरिष्यन्ति तत्र मे नास्ति संशयः
20
सर्व एव महात्मानः शालस्कन्धा इवॊद्गताः
परादेशेनाधिकाः पुम्भिर अन्यैस ते च परमाणतः
21
सिंहसंहननाः सर्वे पाण्डुपुत्रा महाबलाः
चरितब्रह्म चर्याश च सर्वे चातितपस्विनः
22
हरीमन्तः पुरुषव्याघ्रा वयाघ्रा इव बलॊत्कटाः
जवे परहारे संमर्दे सर्व एवातिमानुषाः
सर्वे जितमहीपाला दिग जये भरतर्षभ
23
न चैषां पुरुषाः के चिद आयुधानि गदाः शरान
विषहन्ति सदा कर्तुम अधिज्यान्य अपि कौरव
उद्यन्तुं वा गदां गुर्वीं शरान वापि परकर्षितुम
24
जवे लक्ष्यस्य हरणे भॊज्ये पांसुविकर्षणे
बलैर अपि भवन्तस तैः सर्व एव विशेषिताः
25
ते ते सैन्यं समासाद्य वयाघ्रा इव बलॊत्कटाः
विध्वंसयिष्यन्ति रणे मा सम तैः सह संगमः
26
एकैकशस ते संग्रामे हन्युः सर्वान महीक्षितः
परत्यक्षं तव राजेन्द्र राजसूये यथाभवत
27
दरौपद्याश च परिक्लेशं दयूते च परुषा गिरः
ते संस्मरन्तः संग्रामे विचरिष्यन्ति कालवत
28
लॊहिताक्षॊ गुडा केशॊ नारायण सहायवान
उभयॊः सेनयॊर वीर रथॊ नास्तीह तादृशः
29
न हि देवेषु वा पूर्वं दानवेषूरगेषु वा
राक्षसेष्व अथ यक्षेषु नरेषु कुत एव तु
30
भूतॊ ऽथ व भविष्यॊ वा रथः कश चिन मया शरुतः
समायुक्तॊ महाराज यथा पार्थस्य धीमतः
31
वासुदेवश च संयन्ता यॊधा चैव धनंजयः
गाण्डीवं च धनुर दिव्यं ते चाश्वा वातरंहसः
32
अभेद्यं कवचं दिव्यम अक्षय्यौ च महेषुधी
अस्त्रग्रामश च माहेन्द्रॊ रौद्रः कौबेर एव च
33
याम्यश च वारुणश चैव गदाश चॊग्रप्रदर्शनाः
वज्रादीनि च मुख्यानि नानाप्रहरणानि वै
34
दानवानां सहस्राणि हिरण्यपुरवासिनाम
हतान्य एकरथेनाजौ कस तस्य सदृशॊ रथः
35
एष हन्याद धि संरम्भी बलवान सत्यविक्रमः
तव सेनां महाबाहुः सवां चैव परिपालयन
36
अहं चैनं पत्युदियामाचार्यॊ वा धनंजयम
न तृतीयॊ ऽसति राजेन्द्र सेनयॊर उभयॊर अपि
य एनं शरवर्षाणि वर्षन्तम उदियाद रथी
37
जीमूत इव घर्मान्ते महावातसमीरितः
समायुक्तस तु कौन्तेयॊ वासुदेवसहायवान
तरुणश च कृती चैव जीर्णाव आवाम उभाव अपि
38
एतच छरुत्वा तु भीष्मस्य राज्ञां दध्वंसिरे तदा
काञ्चनाङ्गदिनः पीना भुजाश चन्दनरूषिताः
39
मनॊभिः सह सावेगैः संस्मृत्य च पुरातनम
सामर्थ्यं पाण्डवेयानां यथा परत्यक्षदर्शनात
1
[bhīsma]
samudyato 'yaṃ bhāro me sumahān sāgaropamaḥ
dhārtarāṣṭrasya saṃgrāme varṣapūgābhicintitaḥ
2
tasminn abhyāgate kāle pratapte lomaharṣaṇe
mitho bhedo na me kāryas tena jīvasi sūtaja
3
na hy ahaṃ nādya vikramya sthaviro 'pi śiśos tava
yuddhaśraddhāṃ raṇe chindyāṃ jīvitasya ca sūtaja
4
jāmadagnyena rāmeṇa mahāstrāṇi pramuñcatā
na me vyathābhavat kā cit tvaṃ tu me kiṃ kariṣyasi
5
kāmaṃ naitat praśaṃsanti santo 'tmabalasaṃstavam
vakṣyāmi tu tvāṃ saṃtapto nihīna kulapāṃsana
6
sametaṃ pārthivaṃ kṣatraṃ kāśirājñaḥ svayaṃvare
nirjityaika rathenaiva yat kanyās tarasā hṛtāḥ
7
dṛśānāṃ sahasrāṇi viśiṣṭānām atho punaḥ
mayaikena nirastāni sasainyāni raṇājire
8
tvāṃ prāpya vairapuruṣaṃ kurūṇām anayo mahān
upasthito vināśāya yatasva puruṣo bhava
9
yudhyasva pārthaṃ samare yena vispardhase saha
drakṣyāmi tvāṃ vinirmuktam asmād yuddhāt sudurmate
10
tam uvāca tato rājā dhārtarāṣṭro mahāmanāḥ
mām avekṣasva gāṅgeya kāryaṃ hi mahad udyatam
11
cintyatām idam evāgre mama niḥśreyasaṃ param
ubhāv api bhavantau me mahat karma kariṣyataḥ
12
bhūyaś ca śrotum icchāmi pareṣāṃ rathasattamān
ye caivātirathās tatra tathaiva rathayūthapāḥ
13
balābalam amitrāṇāṃ rotum icchāmi kaurava
prabhātāyāṃ rajanyāṃ vai idaṃ yuddhaṃ bhaviṣyati
14
ete rathās te saṃkhyātās tathaivātirathā nṛpa
ya cāpy ardharathā rājan pāṇḍavānām ataḥ śṛu
15
yadi kautūhalaṃ te 'dya pāṇḍavānāṃ bale nṛpa
rathasaṃkhyāṃ mahābāho sahaibhir vasudhādhipaiḥ
16
svayaṃ rājā rathodāraḥ pāṇḍavaḥ kuntinandanaḥ
agnivat samare tāta cariṣyati na saṃśayaḥ
17
bhīmasenas tu rājendra ratho 'ṣṭa guṇasaṃmitaḥ
nāgāyuta balo mānī tejasā na sa mānuṣaḥ
18
mādrīputrau tu rathinau dvāv eva puruṣarṣabhau
aśvināv iva rūpeṇa tejasā ca samanvitau
19
ete camūmukhagatāḥ smarantaḥ kleśam ātmanaḥ
rudravat pracariṣyanti tatra me nāsti saṃśayaḥ
20
sarva eva mahātmānaḥ śālaskandhā ivodgatāḥ
prādeśenādhikāḥ pumbhir anyais te ca pramāṇataḥ
21
siṃhasaṃhananāḥ sarve pāṇḍuputrā mahābalāḥ
caritabrahma caryāś ca sarve cātitapasvinaḥ
22
hrīmantaḥ puruṣavyāghrā vyāghrā iva balotkaṭāḥ
jave prahāre saṃmarde sarva evātimānuṣāḥ
sarve jitamahīpālā dig jaye bharatarṣabha
23
na caiṣāṃ puruṣāḥ ke cid āyudhāni gadāḥ śarān
viṣahanti sadā kartum adhijyāny api kaurava
udyantuṃ vā gadāṃ gurvīṃ śarān vāpi prakarṣitum
24
jave lakṣyasya haraṇe bhojye pāṃsuvikarṣaṇe
balair api bhavantas taiḥ sarva eva viśeṣitāḥ
25
te te sainyaṃ samāsādya vyāghrā iva balotkaṭāḥ
vidhvaṃsayiṣyanti raṇe mā sma taiḥ saha saṃgamaḥ
26
ekaikaśas te saṃgrāme hanyuḥ sarvān mahīkṣitaḥ
pratyakṣaṃ tava rājendra rājasūye yathābhavat
27
draupadyāś ca parikleśaṃ dyūte ca paruṣā giraḥ
te saṃsmarantaḥ saṃgrāme vicariṣyanti kālavat
28
lohitākṣo guḍā keśo nārāyaṇa sahāyavān
ubhayoḥ senayor vīra ratho nāstīha tādṛśaḥ
29
na hi deveṣu vā pūrvaṃ dānaveṣūrageṣu vā
rākṣaseṣv atha yakṣeṣu nareṣu kuta eva tu
30
bhūto 'tha va bhaviṣyo vā rathaḥ kaś cin mayā śrutaḥ
samāyukto mahārāja yathā pārthasya dhīmataḥ
31
vāsudevaś ca saṃyantā yodhā caiva dhanaṃjayaḥ
gāṇḍīvaṃ ca dhanur divyaṃ te cāśvā vātaraṃhasaḥ
32
abhedyaṃ kavacaṃ divyam akṣayyau ca maheṣudhī
astragrāmaś ca māhendro raudraḥ kaubera eva ca
33
yāmyaś ca vāruṇaś caiva gadāś cograpradarśanāḥ
vajrādīni ca mukhyāni nānāpraharaṇāni vai
34
dānavānāṃ sahasrāṇi hiraṇyapuravāsinām
hatāny ekarathenājau kas tasya sadṛśo rathaḥ
35
eṣa hanyād dhi saṃrambhī balavān satyavikramaḥ
tava senāṃ mahābāhuḥ svāṃ caiva paripālayan
36
ahaṃ cainaṃ patyudiyāmācāryo vā dhanaṃjayam
na tṛtīyo 'sti rājendra senayor ubhayor api
ya enaṃ śaravarṣāṇi varṣantam udiyād rathī
37
jīmūta iva gharmānte mahāvātasamīritaḥ
samāyuktas tu kaunteyo vāsudevasahāyavān
taruṇaś ca kṛtī caiva jīrṇāv āvām ubhāv api
38
etac chrutvā tu bhīṣmasya rājñāṃ dadhvaṃsire tadā
kāñcanāṅgadinaḥ pīnā bhujāś candanarūṣitāḥ
39
manobhiḥ saha sāvegaiḥ saṃsmṛtya ca purātanam
sāmarthyaṃ pāṇḍaveyānāṃ yathā pratyakṣadarśanāt
