Book 6. Chapter 8
The Mahabharata In Sanskrit
Book 6
Chapter 8
1
[धृ]
मेरॊर अथॊत्तरं पार्श्वं पूर्वं चाचक्ष्व संजय
निखिलेन महाबुद्धे माल्यवन्तं च पर्वतम
2
[स]
दक्षिणेन तु नीलस्य मेरॊः पार्श्वे तथॊत्तरे
उत्तराः कुरवॊ राजन पुण्याः सिद्धनिषेविताः
3
तत्र वृक्षा मधु फला नित्यपुष्पफलॊपगाः
पुष्पाणि च सुगन्धीनि रसवन्ति फलानि च
4
सर्वकामफलास तत्र के चिद वृक्षा जनाधिप
अपरे कषीरिणॊ नाम वृक्षास तत्र नराधिप
5
ये कषरन्ति सदा कषीरं षड्रसं हय अमृतॊपमम
वस्त्राणि च परसूयन्ते फलेष्व आभरणानि च
6
सर्वा मणिमयी भूमिः सूक्ष्मकाञ्चनवालुका
सर्वत्र सुखसंस्पर्शा निष्पङ्का च जनाधिप
7
देवलॊकच्युताः सर्वे जायन्ते तत्र मानवाः
तुल्यरूपगुणॊपेताः समेषु विषमेषु च
8
मिथुनानि च जायन्ते सत्रियश चाप्सरसॊपमाः
तेषां ते कषीरिणां कषीरं पिबन्त्य अमृतसंनिभम
9
मिथुनं जायमानं वै समं तच च परवर्धते
तुल्यरूपगुणॊपेतं समवेषं तथैव च
एकैकम अनुरक्तं च चक्रवाक समं विभॊ
10
निरामया वीतशॊका नित्यं मुदितमानसाः
दशवर्षसहस्राणि दशवर्षशतानि च
जीवन्ति ते महाराज न चान्यॊन्यं जहत्य उत
11
भारुण्डा नाम शकुनास तीक्ष्णतुण्डा महाबलाः
ते निर्हरन्ति हि मृतान दरीषु परक्षिपन्ति च
12
उत्तराः कुरवॊ राजन वयाख्यातास ते समासतः
मेरॊः पार्श्वम अहं पूर्वं वक्ष्याम्य अथ यथातथम
13
तस्य पूर्वाभिषेकस तु भद्राश्वस्य विशां पते
भद्र सालवनं यत्र कालाम्रश च महाद्रुमः
14
कालाम्रश च महाराज नित्यपुष्पफलः शुभः
दवीपश च यॊजनॊत्सेधः सिद्धचारणसेवितः
15
तत्र ते पुरुषाः शवेतास तेजॊयुक्ता महाबलाः
सत्रियः कुमुदवर्णाश च सुन्दर्यः परियदर्शनाः
16
चन्द्रप्रभाश चन्द्र वर्णाः पूर्णचन्द्रनिभाननाः
चन्द्र शीतलगात्र्यश च नृत्तगीतविशारदाः
17
दशवर्षसहस्राणि तत्रायुर भरतर्षभ
कालाम्र रसपीतास ते नित्यं संस्थित यौवनाः
18
दक्षिणेन तु नीलस्य निषधस्यॊत्तरेण तु
सुदर्शनॊ नाम महाञ जाम्बूवृक्षः सनातनः
19
सर्वकामफलः पुण्यः सिद्धचारणसेवितः
तस्य नाम्ना समाख्यातॊ जम्बूद्वीपः सनातनः
20
यॊजनानां सहस्रं च शतं च भरतर्षभ
उत्सेधॊ वृक्षराजस्य दिवस्पृन मनुजेश्वर
21
अरत्नीनां सहस्रं च शतानि दश पञ्च च
परिणाहस तु वृक्षस्य फलानां रसभेदिनाम
22
पतमानानि तान्य उर्व्यां कुर्वन्ति विपुलं सवनम
मुञ्चन्ति च रसं राजंस तस्मिन रजतसंनिभम
23
तस्या जम्ब्वाः फलरसॊ नदी भूत्वा जनाधिप
मेरुं परदक्षिणं कृत्वा संप्रयात्य उत्तरान कुरून
24
पिबन्ति तद रसं हृष्टा जना नित्यं जनाधिप
तस्मिन फलरसे पीते न जरा बाधते च तान
25
तत्र जाम्बूनदं नाम कनकं देव भूषणम
तरुणादित्यवर्णाश च जायन्ते तत्र मानवाः
26
तथा माल्यवतः शृङ्गे दीप्यते तत्र हव्यवाट
नाम्ना संवर्तकॊ नाम कालाग्निर भरतर्षभ
27
तथा माल्यवतः शृङ्गे पूर्वे पूर्वान्त गण्डिका
यॊजनानां सहस्राणि पञ्चाशन माल्यवान सथितः
28
महारजत संकाशा जायन्ते तत्र मानवाः
बरह्मलॊकाच चयुताः सर्वे सर्वे च बरह्मवादिनः
29
तपस तु तप्यमानास ते भवन्ति हय ऊर्ध्वरेतसः
रक्षणार्थं तु भूतानां परविशन्ति दिवाकरम
30
षष्टिस तानि सहस्राणि षष्टिर एव शतानि च
अरुणस्याग्रतॊ यान्ति परिवार्य दिवाकरम
31
षष्टिं वर्षसहस्राणि षष्टिम एव शतानि च
आदित्यताप तप्तास ते विशन्ति शशिमण्डलम
1
[dhṛ]
meror athottaraṃ pārśvaṃ pūrvaṃ cācakṣva saṃjaya
nikhilena mahābuddhe mālyavantaṃ ca parvatam
2
[s]
dakṣiṇena tu nīlasya meroḥ pārśve tathottare
uttarāḥ kuravo rājan puṇyāḥ siddhaniṣevitāḥ
3
tatra vṛkṣā madhu phalā nityapuṣpaphalopagāḥ
puṣpāṇi ca sugandhīni rasavanti phalāni ca
4
sarvakāmaphalās tatra ke cid vṛkṣā janādhipa
apare kṣīriṇo nāma vṛkṣās tatra narādhipa
5
ye kṣaranti sadā kṣīraṃ ṣaḍrasaṃ hy amṛtopamam
vastrāṇi ca prasūyante phaleṣv ābharaṇāni ca
6
sarvā maṇimayī bhūmiḥ sūkṣmakāñcanavālukā
sarvatra sukhasaṃsparśā niṣpaṅkā ca janādhipa
7
devalokacyutāḥ sarve jāyante tatra mānavāḥ
tulyarūpaguṇopetāḥ sameṣu viṣameṣu ca
8
mithunāni ca jāyante striyaś cāpsarasopamāḥ
teṣāṃ te kṣīriṇāṃ kṣīraṃ pibanty amṛtasaṃnibham
9
mithunaṃ jāyamānaṃ vai samaṃ tac ca pravardhate
tulyarūpaguṇopetaṃ samaveṣaṃ tathaiva ca
ekaikam anuraktaṃ ca cakravāka samaṃ vibho
10
nirāmayā vītaśokā nityaṃ muditamānasāḥ
daśavarṣasahasrāṇi daśavarṣaśatāni ca
jīvanti te mahārāja na cānyonyaṃ jahaty uta
11
bhāruṇḍā nāma śakunās tīkṣṇatuṇḍā mahābalāḥ
te nirharanti hi mṛtān darīṣu prakṣipanti ca
12
uttarāḥ kuravo rājan vyākhyātās te samāsataḥ
meroḥ pārśvam ahaṃ pūrvaṃ vakṣyāmy atha yathātatham
13
tasya pūrvābhiṣekas tu bhadrāśvasya viśāṃ pate
bhadra sālavanaṃ yatra kālāmraś ca mahādrumaḥ
14
kālāmraś ca mahārāja nityapuṣpaphalaḥ śubhaḥ
dvīpaś ca yojanotsedhaḥ siddhacāraṇasevitaḥ
15
tatra te puruṣāḥ vetās tejoyuktā mahābalāḥ
striyaḥ kumudavarṇāś ca sundaryaḥ priyadarśanāḥ
16
candraprabhāś candra varṇāḥ pūrṇacandranibhānanāḥ
candra śītalagātryaś ca nṛttagītaviśāradāḥ
17
daśavarṣasahasrāṇi tatrāyur bharatarṣabha
kālāmra rasapītās te nityaṃ saṃsthita yauvanāḥ
18
dakṣiṇena tu nīlasya niṣadhasyottareṇa tu
sudarśano nāma mahāñ jāmbūvṛkṣaḥ sanātanaḥ
19
sarvakāmaphalaḥ puṇyaḥ siddhacāraṇasevitaḥ
tasya nāmnā samākhyāto jambūdvīpaḥ sanātanaḥ
20
yojanānāṃ sahasraṃ ca śataṃ ca bharatarṣabha
utsedho vṛkṣarājasya divaspṛn manujeśvara
21
aratnīnāṃ sahasraṃ ca śatāni daśa pañca ca
pariṇāhas tu vṛkṣasya phalānāṃ rasabhedinām
22
patamānāni tāny urvyāṃ kurvanti vipulaṃ svanam
muñcanti ca rasaṃ rājaṃs tasmin rajatasaṃnibham
23
tasyā jambvāḥ phalaraso nadī bhūtvā janādhipa
meruṃ pradakṣiṇaṃ kṛtvā saṃprayāty uttarān kurūn
24
pibanti tad rasaṃ hṛṣṭā janā nityaṃ janādhipa
tasmin phalarase pīte na jarā bādhate ca tān
25
tatra jāmbūnadaṃ nāma kanakaṃ deva bhūṣaṇam
taruṇādityavarṇāś ca jāyante tatra mānavāḥ
26
tathā mālyavataḥ śṛge dīpyate tatra havyavāṭ
nāmnā saṃvartako nāma kālāgnir bharatarṣabha
27
tathā mālyavataḥ śṛge pūrve pūrvānta gaṇḍikā
yojanānāṃ sahasrāṇi pañcāśan mālyavān sthitaḥ
28
mahārajata saṃkāśā jāyante tatra mānavāḥ
brahmalokāc cyutāḥ sarve sarve ca brahmavādinaḥ
29
tapas tu tapyamānās te bhavanti hy ūrdhvaretasaḥ
rakṣaṇārthaṃ tu bhūtānāṃ praviśanti divākaram
30
aṣṭis tāni sahasrāṇi ṣaṣṭir eva śatāni ca
aruṇasyāgrato yānti parivārya divākaram
31
aṣṭiṃ varṣasahasrāṇi ṣaṣṭim eva śatāni ca
ādityatāpa taptās te viśanti śaśimaṇḍalam
Book 6
Chapter 8
1
[धृ]
मेरॊर अथॊत्तरं पार्श्वं पूर्वं चाचक्ष्व संजय
निखिलेन महाबुद्धे माल्यवन्तं च पर्वतम
2
[स]
दक्षिणेन तु नीलस्य मेरॊः पार्श्वे तथॊत्तरे
उत्तराः कुरवॊ राजन पुण्याः सिद्धनिषेविताः
3
तत्र वृक्षा मधु फला नित्यपुष्पफलॊपगाः
पुष्पाणि च सुगन्धीनि रसवन्ति फलानि च
4
सर्वकामफलास तत्र के चिद वृक्षा जनाधिप
अपरे कषीरिणॊ नाम वृक्षास तत्र नराधिप
5
ये कषरन्ति सदा कषीरं षड्रसं हय अमृतॊपमम
वस्त्राणि च परसूयन्ते फलेष्व आभरणानि च
6
सर्वा मणिमयी भूमिः सूक्ष्मकाञ्चनवालुका
सर्वत्र सुखसंस्पर्शा निष्पङ्का च जनाधिप
7
देवलॊकच्युताः सर्वे जायन्ते तत्र मानवाः
तुल्यरूपगुणॊपेताः समेषु विषमेषु च
8
मिथुनानि च जायन्ते सत्रियश चाप्सरसॊपमाः
तेषां ते कषीरिणां कषीरं पिबन्त्य अमृतसंनिभम
9
मिथुनं जायमानं वै समं तच च परवर्धते
तुल्यरूपगुणॊपेतं समवेषं तथैव च
एकैकम अनुरक्तं च चक्रवाक समं विभॊ
10
निरामया वीतशॊका नित्यं मुदितमानसाः
दशवर्षसहस्राणि दशवर्षशतानि च
जीवन्ति ते महाराज न चान्यॊन्यं जहत्य उत
11
भारुण्डा नाम शकुनास तीक्ष्णतुण्डा महाबलाः
ते निर्हरन्ति हि मृतान दरीषु परक्षिपन्ति च
12
उत्तराः कुरवॊ राजन वयाख्यातास ते समासतः
मेरॊः पार्श्वम अहं पूर्वं वक्ष्याम्य अथ यथातथम
13
तस्य पूर्वाभिषेकस तु भद्राश्वस्य विशां पते
भद्र सालवनं यत्र कालाम्रश च महाद्रुमः
14
कालाम्रश च महाराज नित्यपुष्पफलः शुभः
दवीपश च यॊजनॊत्सेधः सिद्धचारणसेवितः
15
तत्र ते पुरुषाः शवेतास तेजॊयुक्ता महाबलाः
सत्रियः कुमुदवर्णाश च सुन्दर्यः परियदर्शनाः
16
चन्द्रप्रभाश चन्द्र वर्णाः पूर्णचन्द्रनिभाननाः
चन्द्र शीतलगात्र्यश च नृत्तगीतविशारदाः
17
दशवर्षसहस्राणि तत्रायुर भरतर्षभ
कालाम्र रसपीतास ते नित्यं संस्थित यौवनाः
18
दक्षिणेन तु नीलस्य निषधस्यॊत्तरेण तु
सुदर्शनॊ नाम महाञ जाम्बूवृक्षः सनातनः
19
सर्वकामफलः पुण्यः सिद्धचारणसेवितः
तस्य नाम्ना समाख्यातॊ जम्बूद्वीपः सनातनः
20
यॊजनानां सहस्रं च शतं च भरतर्षभ
उत्सेधॊ वृक्षराजस्य दिवस्पृन मनुजेश्वर
21
अरत्नीनां सहस्रं च शतानि दश पञ्च च
परिणाहस तु वृक्षस्य फलानां रसभेदिनाम
22
पतमानानि तान्य उर्व्यां कुर्वन्ति विपुलं सवनम
मुञ्चन्ति च रसं राजंस तस्मिन रजतसंनिभम
23
तस्या जम्ब्वाः फलरसॊ नदी भूत्वा जनाधिप
मेरुं परदक्षिणं कृत्वा संप्रयात्य उत्तरान कुरून
24
पिबन्ति तद रसं हृष्टा जना नित्यं जनाधिप
तस्मिन फलरसे पीते न जरा बाधते च तान
25
तत्र जाम्बूनदं नाम कनकं देव भूषणम
तरुणादित्यवर्णाश च जायन्ते तत्र मानवाः
26
तथा माल्यवतः शृङ्गे दीप्यते तत्र हव्यवाट
नाम्ना संवर्तकॊ नाम कालाग्निर भरतर्षभ
27
तथा माल्यवतः शृङ्गे पूर्वे पूर्वान्त गण्डिका
यॊजनानां सहस्राणि पञ्चाशन माल्यवान सथितः
28
महारजत संकाशा जायन्ते तत्र मानवाः
बरह्मलॊकाच चयुताः सर्वे सर्वे च बरह्मवादिनः
29
तपस तु तप्यमानास ते भवन्ति हय ऊर्ध्वरेतसः
रक्षणार्थं तु भूतानां परविशन्ति दिवाकरम
30
षष्टिस तानि सहस्राणि षष्टिर एव शतानि च
अरुणस्याग्रतॊ यान्ति परिवार्य दिवाकरम
31
षष्टिं वर्षसहस्राणि षष्टिम एव शतानि च
आदित्यताप तप्तास ते विशन्ति शशिमण्डलम
1
[dhṛ]
meror athottaraṃ pārśvaṃ pūrvaṃ cācakṣva saṃjaya
nikhilena mahābuddhe mālyavantaṃ ca parvatam
2
[s]
dakṣiṇena tu nīlasya meroḥ pārśve tathottare
uttarāḥ kuravo rājan puṇyāḥ siddhaniṣevitāḥ
3
tatra vṛkṣā madhu phalā nityapuṣpaphalopagāḥ
puṣpāṇi ca sugandhīni rasavanti phalāni ca
4
sarvakāmaphalās tatra ke cid vṛkṣā janādhipa
apare kṣīriṇo nāma vṛkṣās tatra narādhipa
5
ye kṣaranti sadā kṣīraṃ ṣaḍrasaṃ hy amṛtopamam
vastrāṇi ca prasūyante phaleṣv ābharaṇāni ca
6
sarvā maṇimayī bhūmiḥ sūkṣmakāñcanavālukā
sarvatra sukhasaṃsparśā niṣpaṅkā ca janādhipa
7
devalokacyutāḥ sarve jāyante tatra mānavāḥ
tulyarūpaguṇopetāḥ sameṣu viṣameṣu ca
8
mithunāni ca jāyante striyaś cāpsarasopamāḥ
teṣāṃ te kṣīriṇāṃ kṣīraṃ pibanty amṛtasaṃnibham
9
mithunaṃ jāyamānaṃ vai samaṃ tac ca pravardhate
tulyarūpaguṇopetaṃ samaveṣaṃ tathaiva ca
ekaikam anuraktaṃ ca cakravāka samaṃ vibho
10
nirāmayā vītaśokā nityaṃ muditamānasāḥ
daśavarṣasahasrāṇi daśavarṣaśatāni ca
jīvanti te mahārāja na cānyonyaṃ jahaty uta
11
bhāruṇḍā nāma śakunās tīkṣṇatuṇḍā mahābalāḥ
te nirharanti hi mṛtān darīṣu prakṣipanti ca
12
uttarāḥ kuravo rājan vyākhyātās te samāsataḥ
meroḥ pārśvam ahaṃ pūrvaṃ vakṣyāmy atha yathātatham
13
tasya pūrvābhiṣekas tu bhadrāśvasya viśāṃ pate
bhadra sālavanaṃ yatra kālāmraś ca mahādrumaḥ
14
kālāmraś ca mahārāja nityapuṣpaphalaḥ śubhaḥ
dvīpaś ca yojanotsedhaḥ siddhacāraṇasevitaḥ
15
tatra te puruṣāḥ vetās tejoyuktā mahābalāḥ
striyaḥ kumudavarṇāś ca sundaryaḥ priyadarśanāḥ
16
candraprabhāś candra varṇāḥ pūrṇacandranibhānanāḥ
candra śītalagātryaś ca nṛttagītaviśāradāḥ
17
daśavarṣasahasrāṇi tatrāyur bharatarṣabha
kālāmra rasapītās te nityaṃ saṃsthita yauvanāḥ
18
dakṣiṇena tu nīlasya niṣadhasyottareṇa tu
sudarśano nāma mahāñ jāmbūvṛkṣaḥ sanātanaḥ
19
sarvakāmaphalaḥ puṇyaḥ siddhacāraṇasevitaḥ
tasya nāmnā samākhyāto jambūdvīpaḥ sanātanaḥ
20
yojanānāṃ sahasraṃ ca śataṃ ca bharatarṣabha
utsedho vṛkṣarājasya divaspṛn manujeśvara
21
aratnīnāṃ sahasraṃ ca śatāni daśa pañca ca
pariṇāhas tu vṛkṣasya phalānāṃ rasabhedinām
22
patamānāni tāny urvyāṃ kurvanti vipulaṃ svanam
muñcanti ca rasaṃ rājaṃs tasmin rajatasaṃnibham
23
tasyā jambvāḥ phalaraso nadī bhūtvā janādhipa
meruṃ pradakṣiṇaṃ kṛtvā saṃprayāty uttarān kurūn
24
pibanti tad rasaṃ hṛṣṭā janā nityaṃ janādhipa
tasmin phalarase pīte na jarā bādhate ca tān
25
tatra jāmbūnadaṃ nāma kanakaṃ deva bhūṣaṇam
taruṇādityavarṇāś ca jāyante tatra mānavāḥ
26
tathā mālyavataḥ śṛge dīpyate tatra havyavāṭ
nāmnā saṃvartako nāma kālāgnir bharatarṣabha
27
tathā mālyavataḥ śṛge pūrve pūrvānta gaṇḍikā
yojanānāṃ sahasrāṇi pañcāśan mālyavān sthitaḥ
28
mahārajata saṃkāśā jāyante tatra mānavāḥ
brahmalokāc cyutāḥ sarve sarve ca brahmavādinaḥ
29
tapas tu tapyamānās te bhavanti hy ūrdhvaretasaḥ
rakṣaṇārthaṃ tu bhūtānāṃ praviśanti divākaram
30
aṣṭis tāni sahasrāṇi ṣaṣṭir eva śatāni ca
aruṇasyāgrato yānti parivārya divākaram
31
aṣṭiṃ varṣasahasrāṇi ṣaṣṭim eva śatāni ca
ādityatāpa taptās te viśanti śaśimaṇḍalam
