Book 7. Chapter 115
The Mahabharata In Sanskrit
Book 7
Chapter 115
1
[धृ]
अहन्य अहनि मे दीप्तं यशः पतति संजय
हता मे बहवॊ यॊधा मन्ये कालस्य पर्ययम
2
धनंजयस तु संक्रुद्धः परविष्टॊ मामकं बलम
रक्षितं दरॊणकर्णाभ्याम अप्रवेश्यं सुरैर अपि
3
ताभ्याम ऊर्जितवीर्याभ्याम आप्यायित पराक्रमः
सहितः कृष्ण भीमाभ्यां शिनीनाम ऋषभेण च
4
तदा परभृति मा शॊकॊ दहत्य अग्निर इवाशयम
गरस्तान हि परतिपश्यामि भूमिपालान स सैन्धवान
5
अप्रियं सुमहत कृत्वा सिन्धुराजः किरीटिनः
चक्षुर्विषयम आपन्नः कथं मुच्येत जीवितः
6
अनुमानाच च पश्यामि नास्ति संजय सैन्धवः
युद्धं तु तद यथावृत्तं तन ममाचक्ष्व पृच्छतः
7
यच च विक्षॊभ्य महतीं सेनां संलॊड्य चासकृत
एकः परविष्टः संक्रुद्धॊ नलिनीम इव कुञ्जरः
8
तस्य वृष्णिप्रवीरस्य बरूहि युद्धं यथातथम
धनंजयार्थे यत तस्य कुशलॊ हय असि संजय
9
[स]
तथा तु वैकर्तन पीडितं तं; भीमं परयान्तं पुरुषप्रवीरम
समीक्ष्य राजन नरवीरमध्ये; शिनिप्रवीरॊ ऽनुययौ रथेन
10
नदन यथा वज्रधरस तपान्ते; जवलन यथा जलदान्ते च सूर्यः
निघ्नन्न अनिंत्रान धनुषा दृढेन; संकम्पयंस तव पुत्रस्य सेनाम
11
तं यान्तम अश्वै रजतप्रकाशैर; आयॊधने नरवीरं चरन्तम
नाशक्नुवन वारयितुं तवदीयाः; सर्वे रथा भारत माधवाग्र्यम
12
अमर्षपूर्णस तव अनिवृत्त यॊधी; शरासनी काञ्चनवर्म धारी
अलम्बुसः सात्यकिं माधवाग्र्यम; अवारयद राजवरॊ ऽभिपत्य
13
तयॊर अभूद भारत संप्रहारस; तथागतॊ नैव बभूव कश चित
परैक्षन्त एवाहव शॊभिनौ तौ; यॊधास तवदीयाश च परे च सर्वे
14
अविध्यद एनं दशभिः पृषत्कैर; अलम्बुसॊ राजवरः परसह्य
अनागतान एव तु तान पृषत्कांश; चिच्छेद बाणैः शिनिपुंगवॊ ऽपि
15
पुनः स बाणैस तरिभिर अग्निकल्पैर; आकर्णपूर्णैर निशितैः सुपुङ्खैः
विव्याध देहावरणं विदार्य; ते सात्यकेर आविविशुः शरीरम
16
तैः कायम अस्याग्न्य अनिलप्रभावैर; विदार्य बाणैर अपरैर जवलद्भिः
आजघ्निवांस तान रजतप्रकाशान; अश्वांश चतुर्भिश चतुरः परसह्य
17
तथा तु तेनाभिहतस तरस्वी; नप्ता शिनेश चक्रधर परभावः
अलम्बुसस्यॊत्तम वेगवद्भिर; हयांश चतुर्भिर निजघान बाणैः
18
अथास्य सूतस्य शिरॊ निकृत्य; भल्लेन कालानलसंनिभेन
सकुण्डलं पूर्णशशिप्रकाशं; भराजिष्णु वक्त्रं निचकर्त देहात
19
निहत्य तं पार्थिव पुत्रपौत्रं; संख्ये मधूनाम ऋषभः परमाथी
ततॊ ऽनवयाद अर्जुनम एव वीरः; सैन्यानि राजंस तव संनिवार्य
20
अन्वागतं वृष्णिवरं समीक्ष्य; तथारिमध्ये परिवर्तमानम
घनन्तं कुरूणाम इषुभिर बलानि; पुनः पुनर वायुर इवाभ्रपूगान
21
ततॊ ऽवहन सैन्धवाः साधु दान्ता; गॊक्षीरकुन्देन्दु हिमप्रकाशाः
सुवर्णजालावतताः सदश्वा; यतॊ यतः कामयते नृसिंहः
22
अथात्मजास ते सहिताभिपेतुर; अन्ये च यॊधास तवरितास तवदीयाः
कृत्वा मुखं भारत यॊधमुख्यं; दुःशासनं तवत्सुतम आजमीढ
23
ते सर्वतः संपरिवार्य संख्ये; शैनेयम आजघ्नुर अनीक साहाः
स चापि तान परवरः सात्वतानां; नयवारयद बाणजालेन वीरः
24
निवार्य तांस तूर्णम अमित्रघाती; नप्ता शिनेः पत्रिभिर अग्निकल्पैः
दुःशासनस्यापि जघान वाहान; उद्यम्य बाणासनम आजमीढ
1
[dhṛ]
ahany ahani me dīptaṃ yaśaḥ patati saṃjaya
hatā me bahavo yodhā manye kālasya paryayam
2
dhanaṃjayas tu saṃkruddhaḥ praviṣṭo māmakaṃ balam
rakṣitaṃ droṇakarṇābhyām apraveśyaṃ surair api
3
tābhyām ūrjitavīryābhyām āpyāyita parākramaḥ
sahitaḥ kṛṣṇa bhīmābhyāṃ śinīnām ṛṣabheṇa ca
4
tadā prabhṛti mā śoko dahaty agnir ivāśayam
grastān hi pratipaśyāmi bhūmipālān sa saindhavān
5
apriyaṃ sumahat kṛtvā sindhurājaḥ kirīṭinaḥ
cakṣurviṣayam āpannaḥ kathaṃ mucyeta jīvitaḥ
6
anumānāc ca paśyāmi nāsti saṃjaya saindhavaḥ
yuddhaṃ tu tad yathāvṛttaṃ tan mamācakṣva pṛcchataḥ
7
yac ca vikṣobhya mahatīṃ senāṃ saṃloḍya cāsakṛt
ekaḥ praviṣṭaḥ saṃkruddho nalinīm iva kuñjaraḥ
8
tasya vṛṣṇipravīrasya brūhi yuddhaṃ yathātatham
dhanaṃjayārthe yat tasya kuśalo hy asi saṃjaya
9
[s]
tathā tu vaikartana pīḍitaṃ taṃ; bhīmaṃ prayāntaṃ puruṣapravīram
samīkṣya rājan naravīramadhye; śinipravīro 'nuyayau rathena
10
nadan yathā vajradharas tapānte; jvalan yathā jaladānte ca sūryaḥ
nighnann aniṃtrān dhanuṣā dṛḍhena; saṃkampayaṃs tava putrasya senām
11
taṃ yāntam aśvai rajataprakāśair; āyodhane naravīraṃ carantam
nāśaknuvan vārayituṃ tvadīyāḥ; sarve rathā bhārata mādhavāgryam
12
amarṣapūrṇas tv anivṛtta yodhī; śarāsanī kāñcanavarma dhārī
alambusaḥ sātyakiṃ mādhavāgryam; avārayad rājavaro 'bhipatya
13
tayor abhūd bhārata saṃprahāras; tathāgato naiva babhūva kaś cit
praikṣanta evāhava śobhinau tau; yodhās tvadīyāś ca pare ca sarve
14
avidhyad enaṃ daśabhiḥ pṛṣatkair; alambuso rājavaraḥ prasahya
anāgatān eva tu tān pṛṣatkāṃś; ciccheda bāṇaiḥ śinipuṃgavo 'pi
15
punaḥ sa bāṇais tribhir agnikalpair; ākarṇapūrṇair niśitaiḥ supuṅkhaiḥ
vivyādha dehāvaraṇaṃ vidārya; te sātyaker āviviśuḥ śarīram
16
taiḥ kāyam asyāgny anilaprabhāvair; vidārya bāṇair aparair jvaladbhiḥ
ājaghnivāṃs tān rajataprakāśān; aśvāṃś caturbhiś caturaḥ prasahya
17
tathā tu tenābhihatas tarasvī; naptā śineś cakradhara prabhāvaḥ
alambusasyottama vegavadbhir; hayāṃś caturbhir nijaghāna bāṇaiḥ
18
athāsya sūtasya śiro nikṛtya; bhallena kālānalasaṃnibhena
sakuṇḍalaṃ pūrṇaśaśiprakāśaṃ; bhrājiṣṇu vaktraṃ nicakarta dehāt
19
nihatya taṃ pārthiva putrapautraṃ; saṃkhye madhūnām ṛṣabhaḥ pramāthī
tato 'nvayād arjunam eva vīraḥ; sainyāni rājaṃs tava saṃnivārya
20
anvāgataṃ vṛṣṇivaraṃ samīkṣya; tathārimadhye parivartamānam
ghnantaṃ kurūṇām iṣubhir balāni; punaḥ punar vāyur ivābhrapūgān
21
tato 'vahan saindhavāḥ sādhu dāntā; gokṣīrakundendu himaprakāśāḥ
suvarṇajālāvatatāḥ sadaśvā; yato yataḥ kāmayate nṛsiṃhaḥ
22
athātmajās te sahitābhipetur; anye ca yodhās tvaritās tvadīyāḥ
kṛtvā mukhaṃ bhārata yodhamukhyaṃ; duḥśāsanaṃ tvatsutam ājamīḍha
23
te sarvataḥ saṃparivārya saṃkhye; śaineyam ājaghnur anīka sāhāḥ
sa cāpi tān pravaraḥ sātvatānāṃ; nyavārayad bāṇajālena vīraḥ
24
nivārya tāṃs tūrṇam amitraghātī; naptā śineḥ patribhir agnikalpaiḥ
duḥśāsanasyāpi jaghāna vāhān; udyamya bāṇāsanam ājamīḍha
Book 7
Chapter 115
1
[धृ]
अहन्य अहनि मे दीप्तं यशः पतति संजय
हता मे बहवॊ यॊधा मन्ये कालस्य पर्ययम
2
धनंजयस तु संक्रुद्धः परविष्टॊ मामकं बलम
रक्षितं दरॊणकर्णाभ्याम अप्रवेश्यं सुरैर अपि
3
ताभ्याम ऊर्जितवीर्याभ्याम आप्यायित पराक्रमः
सहितः कृष्ण भीमाभ्यां शिनीनाम ऋषभेण च
4
तदा परभृति मा शॊकॊ दहत्य अग्निर इवाशयम
गरस्तान हि परतिपश्यामि भूमिपालान स सैन्धवान
5
अप्रियं सुमहत कृत्वा सिन्धुराजः किरीटिनः
चक्षुर्विषयम आपन्नः कथं मुच्येत जीवितः
6
अनुमानाच च पश्यामि नास्ति संजय सैन्धवः
युद्धं तु तद यथावृत्तं तन ममाचक्ष्व पृच्छतः
7
यच च विक्षॊभ्य महतीं सेनां संलॊड्य चासकृत
एकः परविष्टः संक्रुद्धॊ नलिनीम इव कुञ्जरः
8
तस्य वृष्णिप्रवीरस्य बरूहि युद्धं यथातथम
धनंजयार्थे यत तस्य कुशलॊ हय असि संजय
9
[स]
तथा तु वैकर्तन पीडितं तं; भीमं परयान्तं पुरुषप्रवीरम
समीक्ष्य राजन नरवीरमध्ये; शिनिप्रवीरॊ ऽनुययौ रथेन
10
नदन यथा वज्रधरस तपान्ते; जवलन यथा जलदान्ते च सूर्यः
निघ्नन्न अनिंत्रान धनुषा दृढेन; संकम्पयंस तव पुत्रस्य सेनाम
11
तं यान्तम अश्वै रजतप्रकाशैर; आयॊधने नरवीरं चरन्तम
नाशक्नुवन वारयितुं तवदीयाः; सर्वे रथा भारत माधवाग्र्यम
12
अमर्षपूर्णस तव अनिवृत्त यॊधी; शरासनी काञ्चनवर्म धारी
अलम्बुसः सात्यकिं माधवाग्र्यम; अवारयद राजवरॊ ऽभिपत्य
13
तयॊर अभूद भारत संप्रहारस; तथागतॊ नैव बभूव कश चित
परैक्षन्त एवाहव शॊभिनौ तौ; यॊधास तवदीयाश च परे च सर्वे
14
अविध्यद एनं दशभिः पृषत्कैर; अलम्बुसॊ राजवरः परसह्य
अनागतान एव तु तान पृषत्कांश; चिच्छेद बाणैः शिनिपुंगवॊ ऽपि
15
पुनः स बाणैस तरिभिर अग्निकल्पैर; आकर्णपूर्णैर निशितैः सुपुङ्खैः
विव्याध देहावरणं विदार्य; ते सात्यकेर आविविशुः शरीरम
16
तैः कायम अस्याग्न्य अनिलप्रभावैर; विदार्य बाणैर अपरैर जवलद्भिः
आजघ्निवांस तान रजतप्रकाशान; अश्वांश चतुर्भिश चतुरः परसह्य
17
तथा तु तेनाभिहतस तरस्वी; नप्ता शिनेश चक्रधर परभावः
अलम्बुसस्यॊत्तम वेगवद्भिर; हयांश चतुर्भिर निजघान बाणैः
18
अथास्य सूतस्य शिरॊ निकृत्य; भल्लेन कालानलसंनिभेन
सकुण्डलं पूर्णशशिप्रकाशं; भराजिष्णु वक्त्रं निचकर्त देहात
19
निहत्य तं पार्थिव पुत्रपौत्रं; संख्ये मधूनाम ऋषभः परमाथी
ततॊ ऽनवयाद अर्जुनम एव वीरः; सैन्यानि राजंस तव संनिवार्य
20
अन्वागतं वृष्णिवरं समीक्ष्य; तथारिमध्ये परिवर्तमानम
घनन्तं कुरूणाम इषुभिर बलानि; पुनः पुनर वायुर इवाभ्रपूगान
21
ततॊ ऽवहन सैन्धवाः साधु दान्ता; गॊक्षीरकुन्देन्दु हिमप्रकाशाः
सुवर्णजालावतताः सदश्वा; यतॊ यतः कामयते नृसिंहः
22
अथात्मजास ते सहिताभिपेतुर; अन्ये च यॊधास तवरितास तवदीयाः
कृत्वा मुखं भारत यॊधमुख्यं; दुःशासनं तवत्सुतम आजमीढ
23
ते सर्वतः संपरिवार्य संख्ये; शैनेयम आजघ्नुर अनीक साहाः
स चापि तान परवरः सात्वतानां; नयवारयद बाणजालेन वीरः
24
निवार्य तांस तूर्णम अमित्रघाती; नप्ता शिनेः पत्रिभिर अग्निकल्पैः
दुःशासनस्यापि जघान वाहान; उद्यम्य बाणासनम आजमीढ
1
[dhṛ]
ahany ahani me dīptaṃ yaśaḥ patati saṃjaya
hatā me bahavo yodhā manye kālasya paryayam
2
dhanaṃjayas tu saṃkruddhaḥ praviṣṭo māmakaṃ balam
rakṣitaṃ droṇakarṇābhyām apraveśyaṃ surair api
3
tābhyām ūrjitavīryābhyām āpyāyita parākramaḥ
sahitaḥ kṛṣṇa bhīmābhyāṃ śinīnām ṛṣabheṇa ca
4
tadā prabhṛti mā śoko dahaty agnir ivāśayam
grastān hi pratipaśyāmi bhūmipālān sa saindhavān
5
apriyaṃ sumahat kṛtvā sindhurājaḥ kirīṭinaḥ
cakṣurviṣayam āpannaḥ kathaṃ mucyeta jīvitaḥ
6
anumānāc ca paśyāmi nāsti saṃjaya saindhavaḥ
yuddhaṃ tu tad yathāvṛttaṃ tan mamācakṣva pṛcchataḥ
7
yac ca vikṣobhya mahatīṃ senāṃ saṃloḍya cāsakṛt
ekaḥ praviṣṭaḥ saṃkruddho nalinīm iva kuñjaraḥ
8
tasya vṛṣṇipravīrasya brūhi yuddhaṃ yathātatham
dhanaṃjayārthe yat tasya kuśalo hy asi saṃjaya
9
[s]
tathā tu vaikartana pīḍitaṃ taṃ; bhīmaṃ prayāntaṃ puruṣapravīram
samīkṣya rājan naravīramadhye; śinipravīro 'nuyayau rathena
10
nadan yathā vajradharas tapānte; jvalan yathā jaladānte ca sūryaḥ
nighnann aniṃtrān dhanuṣā dṛḍhena; saṃkampayaṃs tava putrasya senām
11
taṃ yāntam aśvai rajataprakāśair; āyodhane naravīraṃ carantam
nāśaknuvan vārayituṃ tvadīyāḥ; sarve rathā bhārata mādhavāgryam
12
amarṣapūrṇas tv anivṛtta yodhī; śarāsanī kāñcanavarma dhārī
alambusaḥ sātyakiṃ mādhavāgryam; avārayad rājavaro 'bhipatya
13
tayor abhūd bhārata saṃprahāras; tathāgato naiva babhūva kaś cit
praikṣanta evāhava śobhinau tau; yodhās tvadīyāś ca pare ca sarve
14
avidhyad enaṃ daśabhiḥ pṛṣatkair; alambuso rājavaraḥ prasahya
anāgatān eva tu tān pṛṣatkāṃś; ciccheda bāṇaiḥ śinipuṃgavo 'pi
15
punaḥ sa bāṇais tribhir agnikalpair; ākarṇapūrṇair niśitaiḥ supuṅkhaiḥ
vivyādha dehāvaraṇaṃ vidārya; te sātyaker āviviśuḥ śarīram
16
taiḥ kāyam asyāgny anilaprabhāvair; vidārya bāṇair aparair jvaladbhiḥ
ājaghnivāṃs tān rajataprakāśān; aśvāṃś caturbhiś caturaḥ prasahya
17
tathā tu tenābhihatas tarasvī; naptā śineś cakradhara prabhāvaḥ
alambusasyottama vegavadbhir; hayāṃś caturbhir nijaghāna bāṇaiḥ
18
athāsya sūtasya śiro nikṛtya; bhallena kālānalasaṃnibhena
sakuṇḍalaṃ pūrṇaśaśiprakāśaṃ; bhrājiṣṇu vaktraṃ nicakarta dehāt
19
nihatya taṃ pārthiva putrapautraṃ; saṃkhye madhūnām ṛṣabhaḥ pramāthī
tato 'nvayād arjunam eva vīraḥ; sainyāni rājaṃs tava saṃnivārya
20
anvāgataṃ vṛṣṇivaraṃ samīkṣya; tathārimadhye parivartamānam
ghnantaṃ kurūṇām iṣubhir balāni; punaḥ punar vāyur ivābhrapūgān
21
tato 'vahan saindhavāḥ sādhu dāntā; gokṣīrakundendu himaprakāśāḥ
suvarṇajālāvatatāḥ sadaśvā; yato yataḥ kāmayate nṛsiṃhaḥ
22
athātmajās te sahitābhipetur; anye ca yodhās tvaritās tvadīyāḥ
kṛtvā mukhaṃ bhārata yodhamukhyaṃ; duḥśāsanaṃ tvatsutam ājamīḍha
23
te sarvataḥ saṃparivārya saṃkhye; śaineyam ājaghnur anīka sāhāḥ
sa cāpi tān pravaraḥ sātvatānāṃ; nyavārayad bāṇajālena vīraḥ
24
nivārya tāṃs tūrṇam amitraghātī; naptā śineḥ patribhir agnikalpaiḥ
duḥśāsanasyāpi jaghāna vāhān; udyamya bāṇāsanam ājamīḍha
