Book 7. Chapter 137
The Mahabharata In Sanskrit
Book 7
Chapter 137
1
[स]
सॊमदत्तं तु संप्रेक्ष्य विधुन्वानं महद धनुः
सात्यकिः पराह यन्तारं सॊमदत्ताय मां वह
2
न हय अहत्वा रणे शत्रुं बाह्लीकं कौरवाधमम
निवर्तिष्ये रणात सूत सत्यम एतद वचॊ मम
3
ततः संप्रेषयद यन्ता सैन्धवांस तान महाजवान
तुरङ्गमाञ शङ्खवर्णान सर्वशब्दातिगान रणे
4
ते ऽवहन युयुधानं तु मनॊमारुतरंहसः
यथेन्द्रं हरयॊ राजन पुरा दैत्यवधॊद्यतम
5
तम आपतन्तं संप्रेक्ष्य सात्वतं रभसं रणे
सॊमदत्तॊ महाबाहुर असंभ्रान्तॊ ऽभयवर्तत
6
विमुञ्चञ शरवर्षाणि पर्जन्य इव वृष्टिमान
छादयाम आस शैनेयं जलदॊ भास्करं यथा
7
असंभ्रान्तश च समरे सात्यकिः कुरुपुंगवम
छादयाम आस बाणौघैः समन्ताद भरतर्षभ
8
सॊमदत्तस तु तं षष्ट्या विव्याधॊरसि माधवम
सात्यकिश चापि तं राजन्न अविध्यत सायकैः शितैः
9
ताव अन्यॊन्यं शरिः कृत्तौ वयराजेतां नरर्षभौ
सुपुष्पौ पुष्पसमये पुष्पिताव इव किंशुकौ
10
रुधिरॊक्षितसर्वाङ्गौ कुरु वृष्णियशः करौ
परस्परम अवेक्षेतां दहन्ताव इव लॊचनौ
11
रथमण्डल मार्गेषु चरन्ताव अरिमर्दनौ
घॊररूपौ हि ताव आस्तां वृष्किमन्ताव इवाम्बुदौ
12
शरसंभिन्न गात्रौ तौ सर्वतः शकलीकृतौ
शवाविधाव इव राजेन्द्र वयदृष्येतां शरक्षतौ
13
सुवर्णपुङ्खैर इषुभिर आचितौ तौ वयरॊचताम
खद्यॊतैर आवृतौ राजन परावृषीव वनस्पती
14
संप्रदीपित सर्वाङ्गौ सायकैस तौ महारथौ
अदृश्येतां रणे करुद्धाव उल्काभिर इव कुञ्जरौ
15
ततॊ युधि महाराज सॊमदत्तॊ महारथः
अर्धचन्द्रेण चिच्छेद माधवस्य महद धनुः
16
अथैनं पञ्चविंशत्या सायकानां समार्पयत
तवरमाणस तवरा काले पुनश च दशभिः शरैः
17
अथान्यद धनुर आदाय सात्यकिर वेगवत्तरम
पञ्चभिः सायकैस तूर्णं सॊमदत्तम अविध्यत
18
ततॊ ऽपरेण भल्लेन धवजं चिच्छेद काञ्चनम
बाह्लीकस्य रणे राजन सात्यकिः परहसन्न इव
19
सॊमदत्तस तव असंभ्रान्तॊ दृष्ट्वा केतुं निपातितम
शैनेयं पञ्चविंशत्या सायकानां समाचिनॊत
20
सात्वतॊ ऽपि रणे करुद्धः सॊमदत्तस्य धन्विनः
धनुश चिच्छेद समरे कषुरप्रेण शितेन ह
21
अथैनं रुक्मपुङ्खानां शतेन नतपर्वणाम
आचिनॊद बहुधा राजन भग्नदंष्ट्रम इव दविपम
22
अथान्यद धनुर आदाय सॊमदत्तॊ महारथः
सात्यकिं छादयाम आस शरवृष्ट्या महाबलः
23
सॊमदत्तं तु संक्रुद्धॊ रणे विव्याध सात्यकिः
सात्यकिं चेषु जालेन सॊमदत्तॊ अपीडयत
24
दशभिः सात्वतस्यार्थे भीमॊ ऽहन बाह्लिकात्मजम
सॊमदत्तॊ ऽपय असंभ्रान्तः शैनेयम अवधीच छरैः
25
ततस तु सात्वतस्यार्थे भैमसेनिर नवं दृढम
मुमॊच परिघं घॊरं सॊमदत्तस्य वक्षसि
26
तम आपतन्तं वेगेन परिघं घॊरदर्शनम
दविधा चिच्छेद समरे परहसन्न इव कौरवः
27
स पपात दविधा छिन्न आयसः परिघॊ महान
महीधरस्येव महच छिखरं वज्रदारितम
28
ततस तु सात्यकी राजन सॊमदत्तस्य संयुगे
धनुश चिच्छेद भल्लेन हस्तावापं च पञ्चभिः
29
चतुर्भिस तु शरैस तूर्णं चतुरस तुरगॊत्तमान
समीपं परेषयाम आस परेतराजस्य भारत
30
सारथेश च शिरः कायाद भल्लेन नतपर्वणा
जहार रथशार्दूलः परहसञ शिनिपुंगवः
31
ततः शरं महाघॊरं जवलन्तम इव पावकम
मुमॊच सात्वतॊ राजन सवर्णपुङ्खं शिलाशितम
32
स विमुक्तॊ बलवता शैनेयेन शरॊत्तमः
घॊरस तस्यॊरसि विभॊ निपपाताशु भारत
33
सॊ ऽतिविद्धॊ बलवता सात्वतेन महारथः
सॊमदत्तॊ महाबाहुर निपपात ममार च
34
तं दृष्ट्वा निहतं तत्र सॊमदत्तं महारथाः
महता शरवर्षेण युयुधानम उपाद्रवन
35
छाद्यमानं शरैर दृष्ट्वा युयुधानं युधिष्ठिरः
महत्या सेनया सार्धं दरॊणानीकम उपाद्रवत
36
ततॊ युधिष्ठिरः करुद्धस तावकानां महाबलम
शरैर विद्रावयाम आस भारद्वाजस्य पश्यतः
37
सैन्यानि दरावयन्तं तु दरॊणॊ दृष्ट्वा युधिष्ठिरम
अभिदुद्राव वेगेन करॊधसंरक्तलॊचनः
38
ततः सुनिशितैर बाणैः पार्थं विव्याध सप्तभिः
सॊ ऽतिविद्धॊ महाबाहुः सृक्किणी परिसंलिहन
युधिष्ठिरस्य चिच्छेद धवजं कार्मुकम एव च
39
स छिन्नधन्वा तवरितस तवरा काले नृपॊत्तमः
अन्यद आदत्त वेगेन कार्मुकं समरे दृढम
40
ततः शरसहस्रेण दरॊणं विव्याध पार्थिवः
साश्वसूत धवजरथं तद अद्भुतम इवाभवत
41
ततॊ मुहूर्तं वयथितः शरघात परपीडितः
निषसाद रथॊपस्थे दरॊणॊ भरतसत्तम
42
परतिलभ्य ततः संज्ञां मुहूर्ताद दविजसत्तमः
करॊधेन महताविष्टॊ वायव्यास्त्रम अवासृजत
43
असंभ्रान्तस ततः पार्थॊ धनुर आकृष्य वीर्यवान
तद अस्त्रम अस्त्रेण रणे सतम्भयाम आस भारत
44
ततॊ ऽबरवीद वासुदेवः कुन्तीपुत्रं युधिष्ठिरम
युधिष्ठिर महाबाहॊ यत तवा वक्ष्यामि तच छृणु
45
उपारमस्व युद्धाय दरॊणाद भरतसत्तम
गृध्यते हि सदा दरॊणॊ गरहणे तव संयुगे
46
नानुरूपम अहं मन्ये युद्धम अस्य तवया सह
यॊ ऽसय सृष्टॊ विनाशाय स एनं शवॊ हनिष्यति
47
परिवर्ज्य गुरुं याहि यत्र राजा सुयॊधनः
भीमश च रथशार्दूलॊ युध्यते कौरवैः सह
48
वासुदेव वचः शरुत्वा धर्मराजॊ युधिष्ठिरः
मुहूर्तं चिन्तयित्वा तु ततॊ दारुणम आहवम
49
परायाद दरुतम अमित्रघ्नॊ यत्र भीमॊ वयवस्थितः
विनिघ्नंस तावकान यॊधान वयादितास्य इवान्तकः
50
रथघॊषेण महता नादयन वसुधातलम
पर्जन्य इव घर्मान्ते नादयन वै दिशॊ दश
51
भीमस्य निघ्नतः शत्रून पार्ष्णिं जग्राह पाण्डवः
दरॊणॊ ऽपि पाण्डुपाञ्चालान वयधमद रजनी मुखे
1
[s]
somadattaṃ tu saṃprekṣya vidhunvānaṃ mahad dhanuḥ
sātyakiḥ prāha yantāraṃ somadattāya māṃ vaha
2
na hy ahatvā raṇe śatruṃ bāhlīkaṃ kauravādhamam
nivartiṣye raṇāt sūta satyam etad vaco mama
3
tataḥ saṃpreṣayad yantā saindhavāṃs tān mahājavān
turaṅgamāñ śaṅkhavarṇān sarvaśabdātigān raṇe
4
te 'vahan yuyudhānaṃ tu manomārutaraṃhasaḥ
yathendraṃ harayo rājan purā daityavadhodyatam
5
tam āpatantaṃ saṃprekṣya sātvataṃ rabhasaṃ raṇe
somadatto mahābāhur asaṃbhrānto 'bhyavartata
6
vimuñcañ śaravarṣāṇi parjanya iva vṛṣṭimān
chādayām āsa śaineyaṃ jalado bhāskaraṃ yathā
7
asaṃbhrāntaś ca samare sātyakiḥ kurupuṃgavam
chādayām āsa bāṇaughaiḥ samantād bharatarṣabha
8
somadattas tu taṃ ṣaṣṭyā vivyādhorasi mādhavam
sātyakiś cāpi taṃ rājann avidhyat sāyakaiḥ śitaiḥ
9
tāv anyonyaṃ śariḥ kṛttau vyarājetāṃ nararṣabhau
supuṣpau puṣpasamaye puṣpitāv iva kiṃśukau
10
rudhirokṣitasarvāṅgau kuru vṛṣṇiyaśaḥ karau
parasparam avekṣetāṃ dahantāv iva locanau
11
rathamaṇḍala mārgeṣu carantāv arimardanau
ghorarūpau hi tāv āstāṃ vṛṣkimantāv ivāmbudau
12
arasaṃbhinna gātrau tau sarvataḥ śakalīkṛtau
śvāvidhāv iva rājendra vyadṛṣyetāṃ śarakṣatau
13
suvarṇapuṅkhair iṣubhir ācitau tau vyarocatām
khadyotair āvṛtau rājan prāvṛṣīva vanaspatī
14
saṃpradīpita sarvāṅgau sāyakais tau mahārathau
adṛśyetāṃ raṇe kruddhāv ulkābhir iva kuñjarau
15
tato yudhi mahārāja somadatto mahārathaḥ
ardhacandreṇa ciccheda mādhavasya mahad dhanuḥ
16
athainaṃ pañcaviṃśatyā sāyakānāṃ samārpayat
tvaramāṇas tvarā kāle punaś ca daśabhiḥ śaraiḥ
17
athānyad dhanur ādāya sātyakir vegavattaram
pañcabhiḥ sāyakais tūrṇaṃ somadattam avidhyata
18
tato 'pareṇa bhallena dhvajaṃ ciccheda kāñcanam
bāhlīkasya raṇe rājan sātyakiḥ prahasann iva
19
somadattas tv asaṃbhrānto dṛṣṭvā ketuṃ nipātitam
śaineyaṃ pañcaviṃśatyā sāyakānāṃ samācinot
20
sātvato 'pi raṇe kruddhaḥ somadattasya dhanvinaḥ
dhanuś ciccheda samare kṣurapreṇa śitena ha
21
athainaṃ rukmapuṅkhānāṃ śatena nataparvaṇām
ācinod bahudhā rājan bhagnadaṃṣṭram iva dvipam
22
athānyad dhanur ādāya somadatto mahārathaḥ
sātyakiṃ chādayām āsa śaravṛṣṭyā mahābalaḥ
23
somadattaṃ tu saṃkruddho raṇe vivyādha sātyakiḥ
sātyakiṃ ceṣu jālena somadatto apīḍayat
24
daśabhiḥ sātvatasyārthe bhīmo 'han bāhlikātmajam
somadatto 'py asaṃbhrāntaḥ śaineyam avadhīc charaiḥ
25
tatas tu sātvatasyārthe bhaimasenir navaṃ dṛḍham
mumoca parighaṃ ghoraṃ somadattasya vakṣasi
26
tam āpatantaṃ vegena parighaṃ ghoradarśanam
dvidhā ciccheda samare prahasann iva kauravaḥ
27
sa papāta dvidhā chinna āyasaḥ parigho mahān
mahīdharasyeva mahac chikharaṃ vajradāritam
28
tatas tu sātyakī rājan somadattasya saṃyuge
dhanuś ciccheda bhallena hastāvāpaṃ ca pañcabhiḥ
29
caturbhis tu śarais tūrṇaṃ caturas turagottamān
samīpaṃ preṣayām āsa pretarājasya bhārata
30
sāratheś ca śiraḥ kāyād bhallena nataparvaṇā
jahāra rathaśārdūlaḥ prahasañ śinipuṃgavaḥ
31
tataḥ śaraṃ mahāghoraṃ jvalantam iva pāvakam
mumoca sātvato rājan svarṇapuṅkhaṃ śilāśitam
32
sa vimukto balavatā śaineyena śarottamaḥ
ghoras tasyorasi vibho nipapātāśu bhārata
33
so 'tividdho balavatā sātvatena mahārathaḥ
somadatto mahābāhur nipapāta mamāra ca
34
taṃ dṛṣṭvā nihataṃ tatra somadattaṃ mahārathāḥ
mahatā śaravarṣeṇa yuyudhānam upādravan
35
chādyamānaṃ śarair dṛṣṭvā yuyudhānaṃ yudhiṣṭhiraḥ
mahatyā senayā sārdhaṃ droṇānīkam upādravat
36
tato yudhiṣṭhiraḥ kruddhas tāvakānāṃ mahābalam
śarair vidrāvayām āsa bhāradvājasya paśyataḥ
37
sainyāni drāvayantaṃ tu droṇo dṛṣṭvā yudhiṣṭhiram
abhidudrāva vegena krodhasaṃraktalocanaḥ
38
tataḥ suniśitair bāṇaiḥ pārthaṃ vivyādha saptabhiḥ
so 'tividdho mahābāhuḥ sṛkkiṇī parisaṃlihan
yudhiṣṭhirasya ciccheda dhvajaṃ kārmukam eva ca
39
sa chinnadhanvā tvaritas tvarā kāle nṛpottamaḥ
anyad ādatta vegena kārmukaṃ samare dṛḍham
40
tataḥ śarasahasreṇa droṇaṃ vivyādha pārthivaḥ
sāśvasūta dhvajarathaṃ tad adbhutam ivābhavat
41
tato muhūrtaṃ vyathitaḥ śaraghāta prapīḍitaḥ
niṣasāda rathopasthe droṇo bharatasattama
42
pratilabhya tataḥ saṃjñāṃ muhūrtād dvijasattamaḥ
krodhena mahatāviṣṭo vāyavyāstram avāsṛjat
43
asaṃbhrāntas tataḥ pārtho dhanur ākṛṣya vīryavān
tad astram astreṇa raṇe stambhayām āsa bhārata
44
tato 'bravīd vāsudevaḥ kuntīputraṃ yudhiṣṭhiram
yudhiṣṭhira mahābāho yat tvā vakṣyāmi tac chṛṇu
45
upāramasva yuddhāya droṇād bharatasattama
gṛdhyate hi sadā droṇo grahaṇe tava saṃyuge
46
nānurūpam ahaṃ manye yuddham asya tvayā saha
yo 'sya sṛṣṭo vināśāya sa enaṃ śvo haniṣyati
47
parivarjya guruṃ yāhi yatra rājā suyodhanaḥ
bhīmaś ca rathaśārdūlo yudhyate kauravaiḥ saha
48
vāsudeva vacaḥ śrutvā dharmarājo yudhiṣṭhiraḥ
muhūrtaṃ cintayitvā tu tato dāruṇam āhavam
49
prāyād drutam amitraghno yatra bhīmo vyavasthitaḥ
vinighnaṃs tāvakān yodhān vyāditāsya ivāntakaḥ
50
rathaghoṣeṇa mahatā nādayan vasudhātalam
parjanya iva gharmānte nādayan vai diśo daśa
51
bhīmasya nighnataḥ śatrūn pārṣṇiṃ jagrāha pāṇḍavaḥ
droṇo 'pi pāṇḍupāñcālān vyadhamad rajanī mukhe
Book 7
Chapter 137
1
[स]
सॊमदत्तं तु संप्रेक्ष्य विधुन्वानं महद धनुः
सात्यकिः पराह यन्तारं सॊमदत्ताय मां वह
2
न हय अहत्वा रणे शत्रुं बाह्लीकं कौरवाधमम
निवर्तिष्ये रणात सूत सत्यम एतद वचॊ मम
3
ततः संप्रेषयद यन्ता सैन्धवांस तान महाजवान
तुरङ्गमाञ शङ्खवर्णान सर्वशब्दातिगान रणे
4
ते ऽवहन युयुधानं तु मनॊमारुतरंहसः
यथेन्द्रं हरयॊ राजन पुरा दैत्यवधॊद्यतम
5
तम आपतन्तं संप्रेक्ष्य सात्वतं रभसं रणे
सॊमदत्तॊ महाबाहुर असंभ्रान्तॊ ऽभयवर्तत
6
विमुञ्चञ शरवर्षाणि पर्जन्य इव वृष्टिमान
छादयाम आस शैनेयं जलदॊ भास्करं यथा
7
असंभ्रान्तश च समरे सात्यकिः कुरुपुंगवम
छादयाम आस बाणौघैः समन्ताद भरतर्षभ
8
सॊमदत्तस तु तं षष्ट्या विव्याधॊरसि माधवम
सात्यकिश चापि तं राजन्न अविध्यत सायकैः शितैः
9
ताव अन्यॊन्यं शरिः कृत्तौ वयराजेतां नरर्षभौ
सुपुष्पौ पुष्पसमये पुष्पिताव इव किंशुकौ
10
रुधिरॊक्षितसर्वाङ्गौ कुरु वृष्णियशः करौ
परस्परम अवेक्षेतां दहन्ताव इव लॊचनौ
11
रथमण्डल मार्गेषु चरन्ताव अरिमर्दनौ
घॊररूपौ हि ताव आस्तां वृष्किमन्ताव इवाम्बुदौ
12
शरसंभिन्न गात्रौ तौ सर्वतः शकलीकृतौ
शवाविधाव इव राजेन्द्र वयदृष्येतां शरक्षतौ
13
सुवर्णपुङ्खैर इषुभिर आचितौ तौ वयरॊचताम
खद्यॊतैर आवृतौ राजन परावृषीव वनस्पती
14
संप्रदीपित सर्वाङ्गौ सायकैस तौ महारथौ
अदृश्येतां रणे करुद्धाव उल्काभिर इव कुञ्जरौ
15
ततॊ युधि महाराज सॊमदत्तॊ महारथः
अर्धचन्द्रेण चिच्छेद माधवस्य महद धनुः
16
अथैनं पञ्चविंशत्या सायकानां समार्पयत
तवरमाणस तवरा काले पुनश च दशभिः शरैः
17
अथान्यद धनुर आदाय सात्यकिर वेगवत्तरम
पञ्चभिः सायकैस तूर्णं सॊमदत्तम अविध्यत
18
ततॊ ऽपरेण भल्लेन धवजं चिच्छेद काञ्चनम
बाह्लीकस्य रणे राजन सात्यकिः परहसन्न इव
19
सॊमदत्तस तव असंभ्रान्तॊ दृष्ट्वा केतुं निपातितम
शैनेयं पञ्चविंशत्या सायकानां समाचिनॊत
20
सात्वतॊ ऽपि रणे करुद्धः सॊमदत्तस्य धन्विनः
धनुश चिच्छेद समरे कषुरप्रेण शितेन ह
21
अथैनं रुक्मपुङ्खानां शतेन नतपर्वणाम
आचिनॊद बहुधा राजन भग्नदंष्ट्रम इव दविपम
22
अथान्यद धनुर आदाय सॊमदत्तॊ महारथः
सात्यकिं छादयाम आस शरवृष्ट्या महाबलः
23
सॊमदत्तं तु संक्रुद्धॊ रणे विव्याध सात्यकिः
सात्यकिं चेषु जालेन सॊमदत्तॊ अपीडयत
24
दशभिः सात्वतस्यार्थे भीमॊ ऽहन बाह्लिकात्मजम
सॊमदत्तॊ ऽपय असंभ्रान्तः शैनेयम अवधीच छरैः
25
ततस तु सात्वतस्यार्थे भैमसेनिर नवं दृढम
मुमॊच परिघं घॊरं सॊमदत्तस्य वक्षसि
26
तम आपतन्तं वेगेन परिघं घॊरदर्शनम
दविधा चिच्छेद समरे परहसन्न इव कौरवः
27
स पपात दविधा छिन्न आयसः परिघॊ महान
महीधरस्येव महच छिखरं वज्रदारितम
28
ततस तु सात्यकी राजन सॊमदत्तस्य संयुगे
धनुश चिच्छेद भल्लेन हस्तावापं च पञ्चभिः
29
चतुर्भिस तु शरैस तूर्णं चतुरस तुरगॊत्तमान
समीपं परेषयाम आस परेतराजस्य भारत
30
सारथेश च शिरः कायाद भल्लेन नतपर्वणा
जहार रथशार्दूलः परहसञ शिनिपुंगवः
31
ततः शरं महाघॊरं जवलन्तम इव पावकम
मुमॊच सात्वतॊ राजन सवर्णपुङ्खं शिलाशितम
32
स विमुक्तॊ बलवता शैनेयेन शरॊत्तमः
घॊरस तस्यॊरसि विभॊ निपपाताशु भारत
33
सॊ ऽतिविद्धॊ बलवता सात्वतेन महारथः
सॊमदत्तॊ महाबाहुर निपपात ममार च
34
तं दृष्ट्वा निहतं तत्र सॊमदत्तं महारथाः
महता शरवर्षेण युयुधानम उपाद्रवन
35
छाद्यमानं शरैर दृष्ट्वा युयुधानं युधिष्ठिरः
महत्या सेनया सार्धं दरॊणानीकम उपाद्रवत
36
ततॊ युधिष्ठिरः करुद्धस तावकानां महाबलम
शरैर विद्रावयाम आस भारद्वाजस्य पश्यतः
37
सैन्यानि दरावयन्तं तु दरॊणॊ दृष्ट्वा युधिष्ठिरम
अभिदुद्राव वेगेन करॊधसंरक्तलॊचनः
38
ततः सुनिशितैर बाणैः पार्थं विव्याध सप्तभिः
सॊ ऽतिविद्धॊ महाबाहुः सृक्किणी परिसंलिहन
युधिष्ठिरस्य चिच्छेद धवजं कार्मुकम एव च
39
स छिन्नधन्वा तवरितस तवरा काले नृपॊत्तमः
अन्यद आदत्त वेगेन कार्मुकं समरे दृढम
40
ततः शरसहस्रेण दरॊणं विव्याध पार्थिवः
साश्वसूत धवजरथं तद अद्भुतम इवाभवत
41
ततॊ मुहूर्तं वयथितः शरघात परपीडितः
निषसाद रथॊपस्थे दरॊणॊ भरतसत्तम
42
परतिलभ्य ततः संज्ञां मुहूर्ताद दविजसत्तमः
करॊधेन महताविष्टॊ वायव्यास्त्रम अवासृजत
43
असंभ्रान्तस ततः पार्थॊ धनुर आकृष्य वीर्यवान
तद अस्त्रम अस्त्रेण रणे सतम्भयाम आस भारत
44
ततॊ ऽबरवीद वासुदेवः कुन्तीपुत्रं युधिष्ठिरम
युधिष्ठिर महाबाहॊ यत तवा वक्ष्यामि तच छृणु
45
उपारमस्व युद्धाय दरॊणाद भरतसत्तम
गृध्यते हि सदा दरॊणॊ गरहणे तव संयुगे
46
नानुरूपम अहं मन्ये युद्धम अस्य तवया सह
यॊ ऽसय सृष्टॊ विनाशाय स एनं शवॊ हनिष्यति
47
परिवर्ज्य गुरुं याहि यत्र राजा सुयॊधनः
भीमश च रथशार्दूलॊ युध्यते कौरवैः सह
48
वासुदेव वचः शरुत्वा धर्मराजॊ युधिष्ठिरः
मुहूर्तं चिन्तयित्वा तु ततॊ दारुणम आहवम
49
परायाद दरुतम अमित्रघ्नॊ यत्र भीमॊ वयवस्थितः
विनिघ्नंस तावकान यॊधान वयादितास्य इवान्तकः
50
रथघॊषेण महता नादयन वसुधातलम
पर्जन्य इव घर्मान्ते नादयन वै दिशॊ दश
51
भीमस्य निघ्नतः शत्रून पार्ष्णिं जग्राह पाण्डवः
दरॊणॊ ऽपि पाण्डुपाञ्चालान वयधमद रजनी मुखे
1
[s]
somadattaṃ tu saṃprekṣya vidhunvānaṃ mahad dhanuḥ
sātyakiḥ prāha yantāraṃ somadattāya māṃ vaha
2
na hy ahatvā raṇe śatruṃ bāhlīkaṃ kauravādhamam
nivartiṣye raṇāt sūta satyam etad vaco mama
3
tataḥ saṃpreṣayad yantā saindhavāṃs tān mahājavān
turaṅgamāñ śaṅkhavarṇān sarvaśabdātigān raṇe
4
te 'vahan yuyudhānaṃ tu manomārutaraṃhasaḥ
yathendraṃ harayo rājan purā daityavadhodyatam
5
tam āpatantaṃ saṃprekṣya sātvataṃ rabhasaṃ raṇe
somadatto mahābāhur asaṃbhrānto 'bhyavartata
6
vimuñcañ śaravarṣāṇi parjanya iva vṛṣṭimān
chādayām āsa śaineyaṃ jalado bhāskaraṃ yathā
7
asaṃbhrāntaś ca samare sātyakiḥ kurupuṃgavam
chādayām āsa bāṇaughaiḥ samantād bharatarṣabha
8
somadattas tu taṃ ṣaṣṭyā vivyādhorasi mādhavam
sātyakiś cāpi taṃ rājann avidhyat sāyakaiḥ śitaiḥ
9
tāv anyonyaṃ śariḥ kṛttau vyarājetāṃ nararṣabhau
supuṣpau puṣpasamaye puṣpitāv iva kiṃśukau
10
rudhirokṣitasarvāṅgau kuru vṛṣṇiyaśaḥ karau
parasparam avekṣetāṃ dahantāv iva locanau
11
rathamaṇḍala mārgeṣu carantāv arimardanau
ghorarūpau hi tāv āstāṃ vṛṣkimantāv ivāmbudau
12
arasaṃbhinna gātrau tau sarvataḥ śakalīkṛtau
śvāvidhāv iva rājendra vyadṛṣyetāṃ śarakṣatau
13
suvarṇapuṅkhair iṣubhir ācitau tau vyarocatām
khadyotair āvṛtau rājan prāvṛṣīva vanaspatī
14
saṃpradīpita sarvāṅgau sāyakais tau mahārathau
adṛśyetāṃ raṇe kruddhāv ulkābhir iva kuñjarau
15
tato yudhi mahārāja somadatto mahārathaḥ
ardhacandreṇa ciccheda mādhavasya mahad dhanuḥ
16
athainaṃ pañcaviṃśatyā sāyakānāṃ samārpayat
tvaramāṇas tvarā kāle punaś ca daśabhiḥ śaraiḥ
17
athānyad dhanur ādāya sātyakir vegavattaram
pañcabhiḥ sāyakais tūrṇaṃ somadattam avidhyata
18
tato 'pareṇa bhallena dhvajaṃ ciccheda kāñcanam
bāhlīkasya raṇe rājan sātyakiḥ prahasann iva
19
somadattas tv asaṃbhrānto dṛṣṭvā ketuṃ nipātitam
śaineyaṃ pañcaviṃśatyā sāyakānāṃ samācinot
20
sātvato 'pi raṇe kruddhaḥ somadattasya dhanvinaḥ
dhanuś ciccheda samare kṣurapreṇa śitena ha
21
athainaṃ rukmapuṅkhānāṃ śatena nataparvaṇām
ācinod bahudhā rājan bhagnadaṃṣṭram iva dvipam
22
athānyad dhanur ādāya somadatto mahārathaḥ
sātyakiṃ chādayām āsa śaravṛṣṭyā mahābalaḥ
23
somadattaṃ tu saṃkruddho raṇe vivyādha sātyakiḥ
sātyakiṃ ceṣu jālena somadatto apīḍayat
24
daśabhiḥ sātvatasyārthe bhīmo 'han bāhlikātmajam
somadatto 'py asaṃbhrāntaḥ śaineyam avadhīc charaiḥ
25
tatas tu sātvatasyārthe bhaimasenir navaṃ dṛḍham
mumoca parighaṃ ghoraṃ somadattasya vakṣasi
26
tam āpatantaṃ vegena parighaṃ ghoradarśanam
dvidhā ciccheda samare prahasann iva kauravaḥ
27
sa papāta dvidhā chinna āyasaḥ parigho mahān
mahīdharasyeva mahac chikharaṃ vajradāritam
28
tatas tu sātyakī rājan somadattasya saṃyuge
dhanuś ciccheda bhallena hastāvāpaṃ ca pañcabhiḥ
29
caturbhis tu śarais tūrṇaṃ caturas turagottamān
samīpaṃ preṣayām āsa pretarājasya bhārata
30
sāratheś ca śiraḥ kāyād bhallena nataparvaṇā
jahāra rathaśārdūlaḥ prahasañ śinipuṃgavaḥ
31
tataḥ śaraṃ mahāghoraṃ jvalantam iva pāvakam
mumoca sātvato rājan svarṇapuṅkhaṃ śilāśitam
32
sa vimukto balavatā śaineyena śarottamaḥ
ghoras tasyorasi vibho nipapātāśu bhārata
33
so 'tividdho balavatā sātvatena mahārathaḥ
somadatto mahābāhur nipapāta mamāra ca
34
taṃ dṛṣṭvā nihataṃ tatra somadattaṃ mahārathāḥ
mahatā śaravarṣeṇa yuyudhānam upādravan
35
chādyamānaṃ śarair dṛṣṭvā yuyudhānaṃ yudhiṣṭhiraḥ
mahatyā senayā sārdhaṃ droṇānīkam upādravat
36
tato yudhiṣṭhiraḥ kruddhas tāvakānāṃ mahābalam
śarair vidrāvayām āsa bhāradvājasya paśyataḥ
37
sainyāni drāvayantaṃ tu droṇo dṛṣṭvā yudhiṣṭhiram
abhidudrāva vegena krodhasaṃraktalocanaḥ
38
tataḥ suniśitair bāṇaiḥ pārthaṃ vivyādha saptabhiḥ
so 'tividdho mahābāhuḥ sṛkkiṇī parisaṃlihan
yudhiṣṭhirasya ciccheda dhvajaṃ kārmukam eva ca
39
sa chinnadhanvā tvaritas tvarā kāle nṛpottamaḥ
anyad ādatta vegena kārmukaṃ samare dṛḍham
40
tataḥ śarasahasreṇa droṇaṃ vivyādha pārthivaḥ
sāśvasūta dhvajarathaṃ tad adbhutam ivābhavat
41
tato muhūrtaṃ vyathitaḥ śaraghāta prapīḍitaḥ
niṣasāda rathopasthe droṇo bharatasattama
42
pratilabhya tataḥ saṃjñāṃ muhūrtād dvijasattamaḥ
krodhena mahatāviṣṭo vāyavyāstram avāsṛjat
43
asaṃbhrāntas tataḥ pārtho dhanur ākṛṣya vīryavān
tad astram astreṇa raṇe stambhayām āsa bhārata
44
tato 'bravīd vāsudevaḥ kuntīputraṃ yudhiṣṭhiram
yudhiṣṭhira mahābāho yat tvā vakṣyāmi tac chṛṇu
45
upāramasva yuddhāya droṇād bharatasattama
gṛdhyate hi sadā droṇo grahaṇe tava saṃyuge
46
nānurūpam ahaṃ manye yuddham asya tvayā saha
yo 'sya sṛṣṭo vināśāya sa enaṃ śvo haniṣyati
47
parivarjya guruṃ yāhi yatra rājā suyodhanaḥ
bhīmaś ca rathaśārdūlo yudhyate kauravaiḥ saha
48
vāsudeva vacaḥ śrutvā dharmarājo yudhiṣṭhiraḥ
muhūrtaṃ cintayitvā tu tato dāruṇam āhavam
49
prāyād drutam amitraghno yatra bhīmo vyavasthitaḥ
vinighnaṃs tāvakān yodhān vyāditāsya ivāntakaḥ
50
rathaghoṣeṇa mahatā nādayan vasudhātalam
parjanya iva gharmānte nādayan vai diśo daśa
51
bhīmasya nighnataḥ śatrūn pārṣṇiṃ jagrāha pāṇḍavaḥ
droṇo 'pi pāṇḍupāñcālān vyadhamad rajanī mukhe
