Book 7. Chapter 156
The Mahabharata In Sanskrit
Book 7
Chapter 156
1
[अर्ज]
कथम अस्मद्धितार्थं ते कैश च यॊगैर जनार्दन
जरासंधप्रभृतयॊ घातिताः पृथिवीष्वराः
2
[वासु]
जरा संघश चेदिराजॊ नैषादिश च महाबलः
यदि सयुर न हताः पूर्वम इदानीं सयुर भयंकराः
3
सुयॊधनस तान अपश्यं कृषुयाद रथसत्तमान
ते ऽसमाभिर नित्यसंदुष्टाः संश्रयेयुश च कौरवान
4
ते हि वीरा महात्मानः कृतास्त्रा दृढयॊधिनः
धार्तराष्ट्रीं चमूं कृत्स्नां रक्षेयुर अमरा इव
5
सूतपुत्रॊ जरासंधश चेदिराजॊ निषादजः
सुयॊधनं समाश्रित्य पतेरन पृथिवीम इमाम
6
यॊगैर अपि हता यैस ते तान मे शृणु धनंजय
अजय्या हि विना यॊगैर मृधे ते दैवतैर अपि
7
एकैकॊ हि पृथक तेषां समस्तां सुरवाहिनीम
यॊधयेत समरे पार्थ लॊकपालाभिरक्षिताम
8
जरासंधॊ हि रुषितॊ रौहिणेय परधर्षितः
अस्मद्वधार्थं चिक्षेप गदां वै लॊहिता मुखीम
9
सीमन्तम इव कुर्वाणां नभसः पावकप्रभाम
वयदृश्यतापतन्ती सा शक्र मुक्ता यथाशनिः
10
ताम आपतन्तीं दृष्ट्वैव गदां रॊहिणिनन्दनः
परतिघातार्थम अस्त्रं वै सथूणाकर्णम अवासृजत
11
अस्त्रवेगप्रतिहता सा गदा परापतद भुवि
दारयन्ती धरां देवीं कम्पयन्तीव पर्वतान
12
तत्र सम राक्षसी घॊरा जरा नामाशु विक्रमा
संधयाम आस तं जातं जराल्संधम अरिंदमम
13
दवाभ्यां जातॊ हि मातृभ्याम अर्धदेहः पृथक पृथक
तया स संधितॊ यस्माज जरासंधस ततः समृतः
14
सा तु भूमिगता पार्थ हता स सुतबान्धवा
गदया तेन चास्त्रेण सथूणाकर्णेन राक्षसी
15
विना भूतः सगदया जरासंधॊ महामृधे
निहतॊ भीमसेनेन पश्यतस ते धनंजय
16
यदि हि सयाद गदापाणिर जरासंधः परतापवान
सेन्द्रा देवा न तं हन्तुं रणे शक्ता नरॊत्तम
17
तवद्धितार्थं हि नैषादिर अङ्गुष्ठेन वियॊजितः
दरॊणेनाचार्यकं कृत्वा छद्मना सत्यविक्रमः
18
स तु बद्धाङ्गुलि तराणॊ नैषादिर दृढविक्रमः
अस्यन्न एकॊ वनचरॊ बभौ राम इवापरः
19
एकलब्यं हि साङ्गुष्ठम अशक्ता देवदानवाः
स राक्षसॊरगाः पार्थ विजेतुं युधि कर्हि चित
20
किम उ मानुषमात्रेण शक्यः सयात परतिवीक्षितुम
दृढमुष्टिः कृती नित्यम अस्यमानॊ दिवानिशम
21
तवद्धितार्थं तु स मया हतः संग्राममूधनि
चेदिराजश च विक्रान्तः परत्यक्षं निहतस तव
22
स चाप्य अशक्यः संग्रामे जेतुं सर्वैः सुरासुरैः
वधार्थं तस्य जातॊ ऽहम अन्येषां च सुरद्विषाम
23
तवत्सहायॊ नरव्याघ्र लॊकानां हितकाम्यया
हिडिम्बबककिर्मीरा भीमसेनेन पातिताः
रावणेन समप्राणा बरह्म यज्ञविनाशनाः
24
हतस तथैव मायावी हैडिम्बेनाप्य अलायुधः
हैडिम्बश चाप्य उपायेन शक्त्या कर्णेन घातितः
25
यदि हय एनं नाहनिष्यत कर्णः शक्त्या महामृधे
मया वध्यॊ ऽभविष्यत स भैमसेनिर घटॊत्कचः
26
मया न निहतः पूर्वम एष युष्पत परियेप्सया
एष हि बराह्मण दवेषी यज्ञद्वेषी च राक्षसः
27
धर्मस्य लॊप्ता पापात्मा तस्माद एष निपातितः
वयंसिता चाप्य उपायेन शक्रदत्ता मयानघ
28
ये हि धर्मस्य लॊप्तारॊ वध्यास ते मम पाण्डव
धर्मसंस्थापनार्थं हि परतिज्ञैषा ममाव्यया
29
बरह्मसत्यं दमः शौचं धर्मॊ हरीः शरीर धृतिः कषमा
यत्र तत्र रमे नित्यम अहं सत्येन ते शपे
30
न विषादस तवया कार्यः कर्म वैकर्तनं परति
उपदेक्ष्याम्य उपायं ते येन तं परसहिष्यसि
31
सुयॊधनं चापि रणे हनिष्यति वृकॊदरः
तस्य चापि वधॊपायं वक्ष्यामि तव पाण्डवः
32
वर्धते तुमुलस तव एष शब्दः परचमूं परति
विद्रवन्ति च सैन्यानि तवदीयानि दिशॊ दश
33
लब्धलक्ष्या हि कौरव्या विधमन्ति चमूं तव
दहत्य एष च वः सैन्यं दरॊणः परहरतां वरः
1
[arj]
katham asmaddhitārthaṃ te kaiś ca yogair janārdana
jarāsaṃdhaprabhṛtayo ghātitāḥ pṛthivīṣvarāḥ
2
[vāsu]
jarā saṃghaś cedirājo naiṣādiś ca mahābalaḥ
yadi syur na hatāḥ pūrvam idānīṃ syur bhayaṃkarāḥ
3
suyodhanas tān apaśyaṃ kṛṣuyād rathasattamān
te 'smābhir nityasaṃduṣṭāḥ saṃśrayeyuś ca kauravān
4
te hi vīrā mahātmānaḥ kṛtāstrā dṛḍhayodhinaḥ
dhārtarāṣṭrīṃ camūṃ kṛtsnāṃ rakṣeyur amarā iva
5
sūtaputro jarāsaṃdhaś cedirājo niṣādajaḥ
suyodhanaṃ samāśritya pateran pṛthivīm imām
6
yogair api hatā yais te tān me śṛṇu dhanaṃjaya
ajayyā hi vinā yogair mṛdhe te daivatair api
7
ekaiko hi pṛthak teṣāṃ samastāṃ suravāhinīm
yodhayet samare pārtha lokapālābhirakṣitām
8
jarāsaṃdho hi ruṣito rauhiṇeya pradharṣitaḥ
asmadvadhārthaṃ cikṣepa gadāṃ vai lohitā mukhīm
9
sīmantam iva kurvāṇāṃ nabhasaḥ pāvakaprabhām
vyadṛśyatāpatantī sā śakra muktā yathāśaniḥ
10
tām āpatantīṃ dṛṣṭvaiva gadāṃ rohiṇinandanaḥ
pratighātārtham astraṃ vai sthūṇākarṇam avāsṛjat
11
astravegapratihatā sā gadā prāpatad bhuvi
dārayantī dharāṃ devīṃ kampayantīva parvatān
12
tatra sma rākṣasī ghorā jarā nāmāśu vikramā
saṃdhayām āsa taṃ jātaṃ jarālsaṃdham ariṃdamam
13
dvābhyāṃ jāto hi mātṛbhyām ardhadehaḥ pṛthak pṛthak
tayā sa saṃdhito yasmāj jarāsaṃdhas tataḥ smṛtaḥ
14
sā tu bhūmigatā pārtha hatā sa sutabāndhavā
gadayā tena cāstreṇa sthūṇākarṇena rākṣasī
15
vinā bhūtaḥ sagadayā jarāsaṃdho mahāmṛdhe
nihato bhīmasenena paśyatas te dhanaṃjaya
16
yadi hi syād gadāpāṇir jarāsaṃdhaḥ pratāpavān
sendrā devā na taṃ hantuṃ raṇe śaktā narottama
17
tvaddhitārthaṃ hi naiṣādir aṅguṣṭhena viyojitaḥ
droṇenācāryakaṃ kṛtvā chadmanā satyavikramaḥ
18
sa tu baddhāṅguli trāṇo naiṣādir dṛḍhavikramaḥ
asyann eko vanacaro babhau rāma ivāparaḥ
19
ekalabyaṃ hi sāṅguṣṭham aśaktā devadānavāḥ
sa rākṣasoragāḥ pārtha vijetuṃ yudhi karhi cit
20
kim u mānuṣamātreṇa śakyaḥ syāt prativīkṣitum
dṛḍhamuṣṭiḥ kṛtī nityam asyamāno divāniśam
21
tvaddhitārthaṃ tu sa mayā hataḥ saṃgrāmamūdhani
cedirājaś ca vikrāntaḥ pratyakṣaṃ nihatas tava
22
sa cāpy aśakyaḥ saṃgrāme jetuṃ sarvaiḥ surāsuraiḥ
vadhārthaṃ tasya jāto 'ham anyeṣāṃ ca suradviṣām
23
tvatsahāyo naravyāghra lokānāṃ hitakāmyayā
hiḍimbabakakirmīrā bhīmasenena pātitāḥ
rāvaṇena samaprāṇā brahma yajñavināśanāḥ
24
hatas tathaiva māyāvī haiḍimbenāpy alāyudhaḥ
haiḍimbaś cāpy upāyena śaktyā karṇena ghātitaḥ
25
yadi hy enaṃ nāhaniṣyat karṇaḥ śaktyā mahāmṛdhe
mayā vadhyo 'bhaviṣyat sa bhaimasenir ghaṭotkacaḥ
26
mayā na nihataḥ pūrvam eṣa yuṣpat priyepsayā
eṣa hi brāhmaṇa dveṣī yajñadveṣī ca rākṣasaḥ
27
dharmasya loptā pāpātmā tasmād eṣa nipātitaḥ
vyaṃsitā cāpy upāyena śakradattā mayānagha
28
ye hi dharmasya loptāro vadhyās te mama pāṇḍava
dharmasaṃsthāpanārthaṃ hi pratijñaiṣā mamāvyayā
29
brahmasatyaṃ damaḥ śaucaṃ dharmo hrīḥ śrīr dhṛtiḥ kṣamā
yatra tatra rame nityam ahaṃ satyena te śape
30
na viṣādas tvayā kāryaḥ karma vaikartanaṃ prati
upadekṣyāmy upāyaṃ te yena taṃ prasahiṣyasi
31
suyodhanaṃ cāpi raṇe haniṣyati vṛkodaraḥ
tasya cāpi vadhopāyaṃ vakṣyāmi tava pāṇḍavaḥ
32
vardhate tumulas tv eṣa śabdaḥ paracamūṃ prati
vidravanti ca sainyāni tvadīyāni diśo daśa
33
labdhalakṣyā hi kauravyā vidhamanti camūṃ tava
dahaty eṣa ca vaḥ sainyaṃ droṇaḥ praharatāṃ varaḥ
Book 7
Chapter 156
1
[अर्ज]
कथम अस्मद्धितार्थं ते कैश च यॊगैर जनार्दन
जरासंधप्रभृतयॊ घातिताः पृथिवीष्वराः
2
[वासु]
जरा संघश चेदिराजॊ नैषादिश च महाबलः
यदि सयुर न हताः पूर्वम इदानीं सयुर भयंकराः
3
सुयॊधनस तान अपश्यं कृषुयाद रथसत्तमान
ते ऽसमाभिर नित्यसंदुष्टाः संश्रयेयुश च कौरवान
4
ते हि वीरा महात्मानः कृतास्त्रा दृढयॊधिनः
धार्तराष्ट्रीं चमूं कृत्स्नां रक्षेयुर अमरा इव
5
सूतपुत्रॊ जरासंधश चेदिराजॊ निषादजः
सुयॊधनं समाश्रित्य पतेरन पृथिवीम इमाम
6
यॊगैर अपि हता यैस ते तान मे शृणु धनंजय
अजय्या हि विना यॊगैर मृधे ते दैवतैर अपि
7
एकैकॊ हि पृथक तेषां समस्तां सुरवाहिनीम
यॊधयेत समरे पार्थ लॊकपालाभिरक्षिताम
8
जरासंधॊ हि रुषितॊ रौहिणेय परधर्षितः
अस्मद्वधार्थं चिक्षेप गदां वै लॊहिता मुखीम
9
सीमन्तम इव कुर्वाणां नभसः पावकप्रभाम
वयदृश्यतापतन्ती सा शक्र मुक्ता यथाशनिः
10
ताम आपतन्तीं दृष्ट्वैव गदां रॊहिणिनन्दनः
परतिघातार्थम अस्त्रं वै सथूणाकर्णम अवासृजत
11
अस्त्रवेगप्रतिहता सा गदा परापतद भुवि
दारयन्ती धरां देवीं कम्पयन्तीव पर्वतान
12
तत्र सम राक्षसी घॊरा जरा नामाशु विक्रमा
संधयाम आस तं जातं जराल्संधम अरिंदमम
13
दवाभ्यां जातॊ हि मातृभ्याम अर्धदेहः पृथक पृथक
तया स संधितॊ यस्माज जरासंधस ततः समृतः
14
सा तु भूमिगता पार्थ हता स सुतबान्धवा
गदया तेन चास्त्रेण सथूणाकर्णेन राक्षसी
15
विना भूतः सगदया जरासंधॊ महामृधे
निहतॊ भीमसेनेन पश्यतस ते धनंजय
16
यदि हि सयाद गदापाणिर जरासंधः परतापवान
सेन्द्रा देवा न तं हन्तुं रणे शक्ता नरॊत्तम
17
तवद्धितार्थं हि नैषादिर अङ्गुष्ठेन वियॊजितः
दरॊणेनाचार्यकं कृत्वा छद्मना सत्यविक्रमः
18
स तु बद्धाङ्गुलि तराणॊ नैषादिर दृढविक्रमः
अस्यन्न एकॊ वनचरॊ बभौ राम इवापरः
19
एकलब्यं हि साङ्गुष्ठम अशक्ता देवदानवाः
स राक्षसॊरगाः पार्थ विजेतुं युधि कर्हि चित
20
किम उ मानुषमात्रेण शक्यः सयात परतिवीक्षितुम
दृढमुष्टिः कृती नित्यम अस्यमानॊ दिवानिशम
21
तवद्धितार्थं तु स मया हतः संग्राममूधनि
चेदिराजश च विक्रान्तः परत्यक्षं निहतस तव
22
स चाप्य अशक्यः संग्रामे जेतुं सर्वैः सुरासुरैः
वधार्थं तस्य जातॊ ऽहम अन्येषां च सुरद्विषाम
23
तवत्सहायॊ नरव्याघ्र लॊकानां हितकाम्यया
हिडिम्बबककिर्मीरा भीमसेनेन पातिताः
रावणेन समप्राणा बरह्म यज्ञविनाशनाः
24
हतस तथैव मायावी हैडिम्बेनाप्य अलायुधः
हैडिम्बश चाप्य उपायेन शक्त्या कर्णेन घातितः
25
यदि हय एनं नाहनिष्यत कर्णः शक्त्या महामृधे
मया वध्यॊ ऽभविष्यत स भैमसेनिर घटॊत्कचः
26
मया न निहतः पूर्वम एष युष्पत परियेप्सया
एष हि बराह्मण दवेषी यज्ञद्वेषी च राक्षसः
27
धर्मस्य लॊप्ता पापात्मा तस्माद एष निपातितः
वयंसिता चाप्य उपायेन शक्रदत्ता मयानघ
28
ये हि धर्मस्य लॊप्तारॊ वध्यास ते मम पाण्डव
धर्मसंस्थापनार्थं हि परतिज्ञैषा ममाव्यया
29
बरह्मसत्यं दमः शौचं धर्मॊ हरीः शरीर धृतिः कषमा
यत्र तत्र रमे नित्यम अहं सत्येन ते शपे
30
न विषादस तवया कार्यः कर्म वैकर्तनं परति
उपदेक्ष्याम्य उपायं ते येन तं परसहिष्यसि
31
सुयॊधनं चापि रणे हनिष्यति वृकॊदरः
तस्य चापि वधॊपायं वक्ष्यामि तव पाण्डवः
32
वर्धते तुमुलस तव एष शब्दः परचमूं परति
विद्रवन्ति च सैन्यानि तवदीयानि दिशॊ दश
33
लब्धलक्ष्या हि कौरव्या विधमन्ति चमूं तव
दहत्य एष च वः सैन्यं दरॊणः परहरतां वरः
1
[arj]
katham asmaddhitārthaṃ te kaiś ca yogair janārdana
jarāsaṃdhaprabhṛtayo ghātitāḥ pṛthivīṣvarāḥ
2
[vāsu]
jarā saṃghaś cedirājo naiṣādiś ca mahābalaḥ
yadi syur na hatāḥ pūrvam idānīṃ syur bhayaṃkarāḥ
3
suyodhanas tān apaśyaṃ kṛṣuyād rathasattamān
te 'smābhir nityasaṃduṣṭāḥ saṃśrayeyuś ca kauravān
4
te hi vīrā mahātmānaḥ kṛtāstrā dṛḍhayodhinaḥ
dhārtarāṣṭrīṃ camūṃ kṛtsnāṃ rakṣeyur amarā iva
5
sūtaputro jarāsaṃdhaś cedirājo niṣādajaḥ
suyodhanaṃ samāśritya pateran pṛthivīm imām
6
yogair api hatā yais te tān me śṛṇu dhanaṃjaya
ajayyā hi vinā yogair mṛdhe te daivatair api
7
ekaiko hi pṛthak teṣāṃ samastāṃ suravāhinīm
yodhayet samare pārtha lokapālābhirakṣitām
8
jarāsaṃdho hi ruṣito rauhiṇeya pradharṣitaḥ
asmadvadhārthaṃ cikṣepa gadāṃ vai lohitā mukhīm
9
sīmantam iva kurvāṇāṃ nabhasaḥ pāvakaprabhām
vyadṛśyatāpatantī sā śakra muktā yathāśaniḥ
10
tām āpatantīṃ dṛṣṭvaiva gadāṃ rohiṇinandanaḥ
pratighātārtham astraṃ vai sthūṇākarṇam avāsṛjat
11
astravegapratihatā sā gadā prāpatad bhuvi
dārayantī dharāṃ devīṃ kampayantīva parvatān
12
tatra sma rākṣasī ghorā jarā nāmāśu vikramā
saṃdhayām āsa taṃ jātaṃ jarālsaṃdham ariṃdamam
13
dvābhyāṃ jāto hi mātṛbhyām ardhadehaḥ pṛthak pṛthak
tayā sa saṃdhito yasmāj jarāsaṃdhas tataḥ smṛtaḥ
14
sā tu bhūmigatā pārtha hatā sa sutabāndhavā
gadayā tena cāstreṇa sthūṇākarṇena rākṣasī
15
vinā bhūtaḥ sagadayā jarāsaṃdho mahāmṛdhe
nihato bhīmasenena paśyatas te dhanaṃjaya
16
yadi hi syād gadāpāṇir jarāsaṃdhaḥ pratāpavān
sendrā devā na taṃ hantuṃ raṇe śaktā narottama
17
tvaddhitārthaṃ hi naiṣādir aṅguṣṭhena viyojitaḥ
droṇenācāryakaṃ kṛtvā chadmanā satyavikramaḥ
18
sa tu baddhāṅguli trāṇo naiṣādir dṛḍhavikramaḥ
asyann eko vanacaro babhau rāma ivāparaḥ
19
ekalabyaṃ hi sāṅguṣṭham aśaktā devadānavāḥ
sa rākṣasoragāḥ pārtha vijetuṃ yudhi karhi cit
20
kim u mānuṣamātreṇa śakyaḥ syāt prativīkṣitum
dṛḍhamuṣṭiḥ kṛtī nityam asyamāno divāniśam
21
tvaddhitārthaṃ tu sa mayā hataḥ saṃgrāmamūdhani
cedirājaś ca vikrāntaḥ pratyakṣaṃ nihatas tava
22
sa cāpy aśakyaḥ saṃgrāme jetuṃ sarvaiḥ surāsuraiḥ
vadhārthaṃ tasya jāto 'ham anyeṣāṃ ca suradviṣām
23
tvatsahāyo naravyāghra lokānāṃ hitakāmyayā
hiḍimbabakakirmīrā bhīmasenena pātitāḥ
rāvaṇena samaprāṇā brahma yajñavināśanāḥ
24
hatas tathaiva māyāvī haiḍimbenāpy alāyudhaḥ
haiḍimbaś cāpy upāyena śaktyā karṇena ghātitaḥ
25
yadi hy enaṃ nāhaniṣyat karṇaḥ śaktyā mahāmṛdhe
mayā vadhyo 'bhaviṣyat sa bhaimasenir ghaṭotkacaḥ
26
mayā na nihataḥ pūrvam eṣa yuṣpat priyepsayā
eṣa hi brāhmaṇa dveṣī yajñadveṣī ca rākṣasaḥ
27
dharmasya loptā pāpātmā tasmād eṣa nipātitaḥ
vyaṃsitā cāpy upāyena śakradattā mayānagha
28
ye hi dharmasya loptāro vadhyās te mama pāṇḍava
dharmasaṃsthāpanārthaṃ hi pratijñaiṣā mamāvyayā
29
brahmasatyaṃ damaḥ śaucaṃ dharmo hrīḥ śrīr dhṛtiḥ kṣamā
yatra tatra rame nityam ahaṃ satyena te śape
30
na viṣādas tvayā kāryaḥ karma vaikartanaṃ prati
upadekṣyāmy upāyaṃ te yena taṃ prasahiṣyasi
31
suyodhanaṃ cāpi raṇe haniṣyati vṛkodaraḥ
tasya cāpi vadhopāyaṃ vakṣyāmi tava pāṇḍavaḥ
32
vardhate tumulas tv eṣa śabdaḥ paracamūṃ prati
vidravanti ca sainyāni tvadīyāni diśo daśa
33
labdhalakṣyā hi kauravyā vidhamanti camūṃ tava
dahaty eṣa ca vaḥ sainyaṃ droṇaḥ praharatāṃ varaḥ
