Book 7. Chapter 2
The Mahabharata In Sanskrit
Book 7
Chapter 2
1
[स]
हतं भीष्मम आधिरथिर विदित्वा; भिन्नां नावम इवात्यगाधे कुरूणाम
सॊदर्यवद वयसनात सूतपुत्रः; संतारयिष्यंस तव पुत्रस्य सेनाम
2
शरुत्वा तु कर्णः पुरुषेन्द्रम अच्युतं; निपातितं शांतनवं महारथम
अथॊपायात तूर्णम अमित्रकर्शनॊ; धनुर्धराणां परवरस तदा वृषः
3
हते तु भीष्मे रथसत्तमे परैर; निमज्जतीं नावम इवार्णवे कुरून
पितेव पुत्रांस तवरितॊ ऽभययात ततः; संतारयिष्यंस तव पुत्रस्य सेनाम
4
[कर्ण]
यस्मिन धृतिर बुद्धिपराक्रमौजॊ; दमः सत्यं वीर गणाश च सर्वे
अस्त्राणि दिव्यान्य अथ संनतिर हरीर; परिया च वाग अनपायीनि भीष्मे
5
बरह्म दविषघ्ने सततं कृतज्ञे; सनातनं चन्द्रमसीव लक्ष्म
स चेत परशान्तः परवीर हन्ता; मन्ये हतान एव हि सर्वयॊधान
6
नेह धरुवं किं चन जातु विद्यते; अस्मिँल लॊके कर्मणॊ ऽनित्य यॊगात
सूर्यॊदये कॊ हि विमुक्तसंशयॊ; भावं कुर्वीताद्य महाव्रते हते
7
वसु परभावे वसु वीर्यसंभवे; गते वसून एव वसुंधराधिपे
वसूनि पुत्रांश च वसुंधरां तथा; कुरूंश च शॊचध्वम इमां च वाहिनीम
8
[स]
महाप्रभावे वरदे निपातिते; लॊकश्रेष्ठे शांतनवे महौजसि
पराजितेषु भरतेषु दुर्मनाः; कर्णॊ भृशं नयश्वसद अश्रुवर्तयन
9
इदं तु राधेय वचॊ निशम्य ते; सुताश च राजंस तव सैनिकाश च ह
परस्परं चुक्रुशुर आर्तिजं भृशं; तदाश्रु नेत्रैर मुमुचुर हि शब्दवत
10
परवर्तमाने तु पुनर महाहवे; विगाह्यमानासु चमूषु पार्थिवैः
अथाब्रवीद धर्ष करं वचस तदा; रथर्षभान सर्वमहारथर्षभः
11
[क]
जगत्य अनित्ये सततं परधावति; परचिन्तयन्न अस्थिरम अद्य लक्षये
भवत्सु तिष्ठत्स्व इह पातितॊ रणे; गिरिप्रकाशः कुरुपुंगवः कथम
12
निपातिते शांतनवे महारथे; दिवाकरे भूतलम आस्थिते यथा
न पार्थिवाः सॊढुम अलं धनंजयं; गिरिप्रवॊढारम इवानिलं दरुमाः
13
हतप्रधानं तव इदम आर्तरूपं; परैर हतॊत्साहम अनाथम अद्य वै
मया कुरूणां परिपाल्यम आहवे; बलं यथा तेन महात्मना तथा
14
समाहितं चात्मनि भारम ईदृशं; जगत तथानित्यम इदं च लक्षये
निपातितं चाहवशौण्डम आहवे; कथं नु कुर्याम अहम आहवे भयम
15
अहं तु तान कुरु वृषभान अजिह्मगैः; परवेरयन यम सदनं रणे चरन
यशः परं जगति विभाव्य वर्तिता; परैर हतॊ युधि शयिताथ वा पुनः
16
युधिष्ठिरॊ धृतिमतिधर्मतत्त्ववान; वृकॊदरॊ गजशततुल्यविक्रमः
तथार्जुनस तरिदशवरात्मजॊ यतॊ; न तद बलं सुजयम अथामरैर अपि
17
यमौ रणे यत्र यमॊपमौ बले; स सात्यकिर यत्र च देवकी सुतः
न तद बलं कापुरुषॊ ऽभयुपेयिवान; निवर्तते मृत्युमुखाद इवासकृत
18
तपॊ ऽभयुदीर्णं तपसैव गम्यते; बलं बलेनापि तथा मनस्विभिः
मनश च मे शत्रुनिवारणे धरुवं; सवरक्षणे चाचलवद वयवस्थितम
19
एवं चैषां बुध्यमानः परभावं; गत्वैवाहं ताञ जयाम्य अद्य सूत
मित्रद्रॊहॊ मर्षणीयॊ न मे ऽयं; भग्ने सैन्ये यः सहायः स मित्रम
20
कर्तास्म्य एतत सत्पुरुषार्य कर्म; तयक्त्वा पराणान अनुयास्यामि भीष्मम
सर्वान संख्ये शत्रुसंघान हनिष्ये; हतस तैर वा वीरलॊकं गमिष्ये
21
संप्राक्रुष्टे रुदितस्त्री कुमारे; पराभूते पौरुषे धार्तराष्ट्रे
मया कृत्यम इति जानामि सूत; तस्माच छत्रून धार्तराष्ट्रस्य जेष्ये
22
कुरून रक्षन पाण्डुपुत्राञ जिघांसंस; तयक्त्वा पराणान गॊर रूपे रणे ऽसमिन
सर्वान संख्ये शत्रुसंघान निहत्य; दास्याम्य अहं धार्तराष्ट्राय राज्यम
23
निबध्यतां मे कवचं विचित्रं; हैमं शुभ्रं मणिरत्नावभासि
शिरस तराणं चार्कसमानभासं; धनुः शरांश चापि विषाहि कल्पान
24
उपासन गान षॊडश यॊजयन्तु; धनूंषि दिव्यानि तथाहरन्तु
असींश च शक्तीश च गदाश च गुर्वीः; शङ्खं च जाम्बूनदचित्रभासम
25
एतां रौक्मीं नागकक्ष्यां च जैत्रीं; जैत्रं च मे धवजम इन्दीवराभम
शलक्ष्णैर वस्त्रैर विप्रमृज्यानयस्व; चित्रां मालां चात्र बद्ध्वा स जालाम
26
अश्वान अग्र्यान पाण्डुराभ्रप्रकाशान; पुष्टान सनातान मन्त्रपूताभिर अद्भिः
तप्तैर भाण्डैः काञ्चनैर अभ्युपेताञ; शीघ्राञ शीघ्रं सूतपुत्रानयस्व
27
रथं चाग्र्यं हेमजालावनद्धं; रत्रैश चित्रं चन्द्रसूर्यप्रकाशैः
दरव्यैर युक्तं संप्रहारॊपपन्नैर; वाहैर युक्तं तूर्णम आवर्तयस्व
28
चित्राणि चापानि च वेगवन्ति; जयाश चॊत्तमाः संहननॊपपन्नाः
तूर्णांश च पूर्णान महतः शराणाम; आसज्य गात्रावरणानि चैव
29
परायात्रिकं चानयताशु सर्वं; कन्याः पूर्णं वीर कांस्यं च हैमम
आनीय मालाम अवबध्य चाङ्के; परवादयन्त्व आशु जयाय भेरीः
30
परयाहि सूताशु यतः किरीटी; वृकॊदरॊ धर्मसुतॊ यमौ च
तान वा हनिष्यामि समेत्य संख्ये; भीष्माय वैष्यामि हतॊ दविषद्भिः
31
यस्मिन राजा सत्यधृतिर युधिष्ठिरः; समास्थितॊ भीमसेनार्जुनौ च
वासुदेवः सात्यकिः सृञ्जयाश च; मन्ये बलं तद अजय्यं महीपैः
32
तं चेन मृत्युः सर्वहरॊ ऽभिरक्षेत; सदा परमत्तः समरे किरीटिनम
तथापि हन्तास्मि समेत्य संख्ये; यास्यामि वा भीष्म पथा यमाय
33
न तव एवाहं न गमिष्यामि तेषां; मध्ये शूराणां तत तथाहं बरवीमि
मित्र दरुहॊ दुर्बलभक्तयॊ ये; पापात्मानॊ न ममैते सहायाः
34
[स]
स सिद्धिमन्तं रथम उत्तमं दृढं; स कूबरं हेमपरिष्कृतं शुभम
पताकिनं वातजवैर हयॊत्तमैर; युक्तं समास्थाय ययौ जयाय
35
संपूज्यमानः कुरुभिर महात्मा; रथर्षभः पाण्डुरवाजियाता
ययौ तदायॊधनम उग्रधन्वा; यत्रावसानं भरतर्षभस्य
36
वरूथिना महता स धवजेन; सुवर्णमुक्ता मणिवज्र शालिना
सदश्वयुक्तेन रथेन कर्णॊ; मेघस्वनेनार्क इवामितौजाः
37
हुताशनाभः स हुताशनप्रभे; शुभः शुभे वै सवरथे धनुर्धरः
सथितॊ रराजाधिरथिर महारथः; सवयं विमाने सुरराड इव सथितः
1
[s]
hataṃ bhīṣmam ādhirathir viditvā; bhinnāṃ nāvam ivātyagādhe kurūṇām
sodaryavad vyasanāt sūtaputraḥ; saṃtārayiṣyaṃs tava putrasya senām
2
rutvā tu karṇaḥ puruṣendram acyutaṃ; nipātitaṃ śātanavaṃ mahāratham
athopāyāt tūrṇam amitrakarśano; dhanurdharāṇāṃ pravaras tadā vṛṣaḥ
3
hate tu bhīṣme rathasattame parair; nimajjatīṃ nāvam ivārṇave kurūn
piteva putrāṃs tvarito 'bhyayāt tataḥ; saṃtārayiṣyaṃs tava putrasya senām
4
[karṇa]
yasmin dhṛtir buddhiparākramaujo; damaḥ satyaṃ vīra gaṇāś ca sarve
astrāṇi divyāny atha saṃnatir hrīr; priyā ca vāg anapāyīni bhīṣme
5
brahma dviṣaghne satataṃ kṛtajñe; sanātanaṃ candramasīva lakṣma
sa cet praśāntaḥ paravīra hantā; manye hatān eva hi sarvayodhān
6
neha dhruvaṃ kiṃ cana jātu vidyate; asmiṁl loke karmaṇo 'nitya yogāt
sūryodaye ko hi vimuktasaṃśayo; bhāvaṃ kurvītādya mahāvrate hate
7
vasu prabhāve vasu vīryasaṃbhave; gate vasūn eva vasuṃdharādhipe
vasūni putrāṃś ca vasuṃdharāṃ tathā; kurūṃś ca śocadhvam imāṃ ca vāhinīm
8
[s]
mahāprabhāve varade nipātite; lokaśreṣṭhe śāṃtanave mahaujasi
parājiteṣu bharateṣu durmanāḥ; karṇo bhṛśaṃ nyaśvasad aśruvartayan
9
idaṃ tu rādheya vaco niśamya te; sutāś ca rājaṃs tava sainikāś ca ha
parasparaṃ cukruśur ārtijaṃ bhṛśaṃ; tadāśru netrair mumucur hi śabdavat
10
pravartamāne tu punar mahāhave; vigāhyamānāsu camūṣu pārthivaiḥ
athābravīd dharṣa karaṃ vacas tadā; ratharṣabhān sarvamahāratharṣabhaḥ
11
[k]
jagaty anitye satataṃ pradhāvati; pracintayann asthiram adya lakṣaye
bhavatsu tiṣṭhatsv iha pātito raṇe; giriprakāśaḥ kurupuṃgavaḥ katham
12
nipātite śāṃtanave mahārathe; divākare bhūtalam āsthite yathā
na pārthivāḥ soḍhum alaṃ dhanaṃjayaṃ; giripravoḍhāram ivānilaṃ drumāḥ
13
hatapradhānaṃ tv idam ārtarūpaṃ; parair hatotsāham anātham adya vai
mayā kurūṇāṃ paripālyam āhave; balaṃ yathā tena mahātmanā tathā
14
samāhitaṃ cātmani bhāram īdṛśaṃ; jagat tathānityam idaṃ ca lakṣaye
nipātitaṃ cāhavaśauṇḍam āhave; kathaṃ nu kuryām aham āhave bhayam
15
ahaṃ tu tān kuru vṛṣabhān ajihmagaiḥ; praverayan yama sadanaṃ raṇe caran
yaśaḥ paraṃ jagati vibhāvya vartitā; parair hato yudhi śayitātha vā punaḥ
16
yudhiṣṭhiro dhṛtimatidharmatattvavān; vṛkodaro gajaśatatulyavikramaḥ
tathārjunas tridaśavarātmajo yato; na tad balaṃ sujayam athāmarair api
17
yamau raṇe yatra yamopamau bale; sa sātyakir yatra ca devakī sutaḥ
na tad balaṃ kāpuruṣo 'bhyupeyivān; nivartate mṛtyumukhād ivāsakṛt
18
tapo 'bhyudīrṇaṃ tapasaiva gamyate; balaṃ balenāpi tathā manasvibhiḥ
manaś ca me śatrunivāraṇe dhruvaṃ; svarakṣaṇe cācalavad vyavasthitam
19
evaṃ caiṣāṃ budhyamānaḥ prabhāvaṃ; gatvaivāhaṃ tāñ jayāmy adya sūta
mitradroho marṣaṇīyo na me 'yaṃ; bhagne sainye yaḥ sahāyaḥ sa mitram
20
kartāsmy etat satpuruṣārya karma; tyaktvā prāṇān anuyāsyāmi bhīṣmam
sarvān saṃkhye śatrusaṃghān haniṣye; hatas tair vā vīralokaṃ gamiṣye
21
saṃprākruṣṭe ruditastrī kumāre; parābhūte pauruṣe dhārtarāṣṭre
mayā kṛtyam iti jānāmi sūta; tasmāc chatrūn dhārtarāṣṭrasya jeṣye
22
kurūn rakṣan pāṇḍuputrāñ jighāṃsaṃs; tyaktvā prāṇān gora rūpe raṇe 'smin
sarvān saṃkhye śatrusaṃghān nihatya; dāsyāmy ahaṃ dhārtarāṣṭrāya rājyam
23
nibadhyatāṃ me kavacaṃ vicitraṃ; haimaṃ śubhraṃ maṇiratnāvabhāsi
śiras trāṇaṃ cārkasamānabhāsaṃ; dhanuḥ śarāṃś cāpi viṣāhi kalpān
24
upāsan gān ṣoḍaśa yojayantu; dhanūṃṣi divyāni tathāharantu
asīṃś ca śaktīś ca gadāś ca gurvīḥ; śaṅkhaṃ ca jāmbūnadacitrabhāsam
25
etāṃ raukmīṃ nāgakakṣyāṃ ca jaitrīṃ; jaitraṃ ca me dhvajam indīvarābham
ślakṣṇair vastrair vipramṛjyānayasva; citrāṃ mālāṃ cātra baddhvā sa jālām
26
aśvān agryān pāṇḍurābhraprakāśān; puṣṭān snātān mantrapūtābhir adbhiḥ
taptair bhāṇḍaiḥ kāñcanair abhyupetāñ; śīghrāñ śīghraṃ sūtaputrānayasva
27
rathaṃ cāgryaṃ hemajālāvanaddhaṃ; ratraiś citraṃ candrasūryaprakāśaiḥ
dravyair yuktaṃ saṃprahāropapannair; vāhair yuktaṃ tūrṇam āvartayasva
28
citrāṇi cāpāni ca vegavanti; jyāś cottamāḥ saṃhananopapannāḥ
tūrṇāṃś ca pūrṇān mahataḥ śarāṇām; āsajya gātrāvaraṇāni caiva
29
prāyātrikaṃ cānayatāśu sarvaṃ; kanyāḥ pūrṇaṃ vīra kāṃsyaṃ ca haimam
ānīya mālām avabadhya cāṅke; pravādayantv āśu jayāya bherīḥ
30
prayāhi sūtāśu yataḥ kirīṭī; vṛkodaro dharmasuto yamau ca
tān vā haniṣyāmi sametya saṃkhye; bhīṣmāya vaiṣyāmi hato dviṣadbhiḥ
31
yasmin rājā satyadhṛtir yudhiṣṭhiraḥ; samāsthito bhīmasenārjunau ca
vāsudevaḥ sātyakiḥ sṛñjayāś ca; manye balaṃ tad ajayyaṃ mahīpaiḥ
32
taṃ cen mṛtyuḥ sarvaharo 'bhirakṣet; sadā pramattaḥ samare kirīṭinam
tathāpi hantāsmi sametya saṃkhye; yāsyāmi vā bhīṣma pathā yamāya
33
na tv evāhaṃ na gamiṣyāmi teṣāṃ; madhye śūrāṇāṃ tat tathāhaṃ bravīmi
mitra druho durbalabhaktayo ye; pāpātmāno na mamaite sahāyāḥ
34
[s]
sa siddhimantaṃ ratham uttamaṃ dṛḍhaṃ; sa kūbaraṃ hemapariṣkṛtaṃ śubham
patākinaṃ vātajavair hayottamair; yuktaṃ samāsthāya yayau jayāya
35
saṃpūjyamānaḥ kurubhir mahātmā; ratharṣabhaḥ pāṇḍuravājiyātā
yayau tadāyodhanam ugradhanvā; yatrāvasānaṃ bharatarṣabhasya
36
varūthinā mahatā sa dhvajena; suvarṇamuktā maṇivajra śālinā
sadaśvayuktena rathena karṇo; meghasvanenārka ivāmitaujāḥ
37
hutāśanābhaḥ sa hutāśanaprabhe; śubhaḥ śubhe vai svarathe dhanurdharaḥ
sthito rarājādhirathir mahārathaḥ; svayaṃ vimāne surarāḍ iva sthitaḥ
Book 7
Chapter 2
1
[स]
हतं भीष्मम आधिरथिर विदित्वा; भिन्नां नावम इवात्यगाधे कुरूणाम
सॊदर्यवद वयसनात सूतपुत्रः; संतारयिष्यंस तव पुत्रस्य सेनाम
2
शरुत्वा तु कर्णः पुरुषेन्द्रम अच्युतं; निपातितं शांतनवं महारथम
अथॊपायात तूर्णम अमित्रकर्शनॊ; धनुर्धराणां परवरस तदा वृषः
3
हते तु भीष्मे रथसत्तमे परैर; निमज्जतीं नावम इवार्णवे कुरून
पितेव पुत्रांस तवरितॊ ऽभययात ततः; संतारयिष्यंस तव पुत्रस्य सेनाम
4
[कर्ण]
यस्मिन धृतिर बुद्धिपराक्रमौजॊ; दमः सत्यं वीर गणाश च सर्वे
अस्त्राणि दिव्यान्य अथ संनतिर हरीर; परिया च वाग अनपायीनि भीष्मे
5
बरह्म दविषघ्ने सततं कृतज्ञे; सनातनं चन्द्रमसीव लक्ष्म
स चेत परशान्तः परवीर हन्ता; मन्ये हतान एव हि सर्वयॊधान
6
नेह धरुवं किं चन जातु विद्यते; अस्मिँल लॊके कर्मणॊ ऽनित्य यॊगात
सूर्यॊदये कॊ हि विमुक्तसंशयॊ; भावं कुर्वीताद्य महाव्रते हते
7
वसु परभावे वसु वीर्यसंभवे; गते वसून एव वसुंधराधिपे
वसूनि पुत्रांश च वसुंधरां तथा; कुरूंश च शॊचध्वम इमां च वाहिनीम
8
[स]
महाप्रभावे वरदे निपातिते; लॊकश्रेष्ठे शांतनवे महौजसि
पराजितेषु भरतेषु दुर्मनाः; कर्णॊ भृशं नयश्वसद अश्रुवर्तयन
9
इदं तु राधेय वचॊ निशम्य ते; सुताश च राजंस तव सैनिकाश च ह
परस्परं चुक्रुशुर आर्तिजं भृशं; तदाश्रु नेत्रैर मुमुचुर हि शब्दवत
10
परवर्तमाने तु पुनर महाहवे; विगाह्यमानासु चमूषु पार्थिवैः
अथाब्रवीद धर्ष करं वचस तदा; रथर्षभान सर्वमहारथर्षभः
11
[क]
जगत्य अनित्ये सततं परधावति; परचिन्तयन्न अस्थिरम अद्य लक्षये
भवत्सु तिष्ठत्स्व इह पातितॊ रणे; गिरिप्रकाशः कुरुपुंगवः कथम
12
निपातिते शांतनवे महारथे; दिवाकरे भूतलम आस्थिते यथा
न पार्थिवाः सॊढुम अलं धनंजयं; गिरिप्रवॊढारम इवानिलं दरुमाः
13
हतप्रधानं तव इदम आर्तरूपं; परैर हतॊत्साहम अनाथम अद्य वै
मया कुरूणां परिपाल्यम आहवे; बलं यथा तेन महात्मना तथा
14
समाहितं चात्मनि भारम ईदृशं; जगत तथानित्यम इदं च लक्षये
निपातितं चाहवशौण्डम आहवे; कथं नु कुर्याम अहम आहवे भयम
15
अहं तु तान कुरु वृषभान अजिह्मगैः; परवेरयन यम सदनं रणे चरन
यशः परं जगति विभाव्य वर्तिता; परैर हतॊ युधि शयिताथ वा पुनः
16
युधिष्ठिरॊ धृतिमतिधर्मतत्त्ववान; वृकॊदरॊ गजशततुल्यविक्रमः
तथार्जुनस तरिदशवरात्मजॊ यतॊ; न तद बलं सुजयम अथामरैर अपि
17
यमौ रणे यत्र यमॊपमौ बले; स सात्यकिर यत्र च देवकी सुतः
न तद बलं कापुरुषॊ ऽभयुपेयिवान; निवर्तते मृत्युमुखाद इवासकृत
18
तपॊ ऽभयुदीर्णं तपसैव गम्यते; बलं बलेनापि तथा मनस्विभिः
मनश च मे शत्रुनिवारणे धरुवं; सवरक्षणे चाचलवद वयवस्थितम
19
एवं चैषां बुध्यमानः परभावं; गत्वैवाहं ताञ जयाम्य अद्य सूत
मित्रद्रॊहॊ मर्षणीयॊ न मे ऽयं; भग्ने सैन्ये यः सहायः स मित्रम
20
कर्तास्म्य एतत सत्पुरुषार्य कर्म; तयक्त्वा पराणान अनुयास्यामि भीष्मम
सर्वान संख्ये शत्रुसंघान हनिष्ये; हतस तैर वा वीरलॊकं गमिष्ये
21
संप्राक्रुष्टे रुदितस्त्री कुमारे; पराभूते पौरुषे धार्तराष्ट्रे
मया कृत्यम इति जानामि सूत; तस्माच छत्रून धार्तराष्ट्रस्य जेष्ये
22
कुरून रक्षन पाण्डुपुत्राञ जिघांसंस; तयक्त्वा पराणान गॊर रूपे रणे ऽसमिन
सर्वान संख्ये शत्रुसंघान निहत्य; दास्याम्य अहं धार्तराष्ट्राय राज्यम
23
निबध्यतां मे कवचं विचित्रं; हैमं शुभ्रं मणिरत्नावभासि
शिरस तराणं चार्कसमानभासं; धनुः शरांश चापि विषाहि कल्पान
24
उपासन गान षॊडश यॊजयन्तु; धनूंषि दिव्यानि तथाहरन्तु
असींश च शक्तीश च गदाश च गुर्वीः; शङ्खं च जाम्बूनदचित्रभासम
25
एतां रौक्मीं नागकक्ष्यां च जैत्रीं; जैत्रं च मे धवजम इन्दीवराभम
शलक्ष्णैर वस्त्रैर विप्रमृज्यानयस्व; चित्रां मालां चात्र बद्ध्वा स जालाम
26
अश्वान अग्र्यान पाण्डुराभ्रप्रकाशान; पुष्टान सनातान मन्त्रपूताभिर अद्भिः
तप्तैर भाण्डैः काञ्चनैर अभ्युपेताञ; शीघ्राञ शीघ्रं सूतपुत्रानयस्व
27
रथं चाग्र्यं हेमजालावनद्धं; रत्रैश चित्रं चन्द्रसूर्यप्रकाशैः
दरव्यैर युक्तं संप्रहारॊपपन्नैर; वाहैर युक्तं तूर्णम आवर्तयस्व
28
चित्राणि चापानि च वेगवन्ति; जयाश चॊत्तमाः संहननॊपपन्नाः
तूर्णांश च पूर्णान महतः शराणाम; आसज्य गात्रावरणानि चैव
29
परायात्रिकं चानयताशु सर्वं; कन्याः पूर्णं वीर कांस्यं च हैमम
आनीय मालाम अवबध्य चाङ्के; परवादयन्त्व आशु जयाय भेरीः
30
परयाहि सूताशु यतः किरीटी; वृकॊदरॊ धर्मसुतॊ यमौ च
तान वा हनिष्यामि समेत्य संख्ये; भीष्माय वैष्यामि हतॊ दविषद्भिः
31
यस्मिन राजा सत्यधृतिर युधिष्ठिरः; समास्थितॊ भीमसेनार्जुनौ च
वासुदेवः सात्यकिः सृञ्जयाश च; मन्ये बलं तद अजय्यं महीपैः
32
तं चेन मृत्युः सर्वहरॊ ऽभिरक्षेत; सदा परमत्तः समरे किरीटिनम
तथापि हन्तास्मि समेत्य संख्ये; यास्यामि वा भीष्म पथा यमाय
33
न तव एवाहं न गमिष्यामि तेषां; मध्ये शूराणां तत तथाहं बरवीमि
मित्र दरुहॊ दुर्बलभक्तयॊ ये; पापात्मानॊ न ममैते सहायाः
34
[स]
स सिद्धिमन्तं रथम उत्तमं दृढं; स कूबरं हेमपरिष्कृतं शुभम
पताकिनं वातजवैर हयॊत्तमैर; युक्तं समास्थाय ययौ जयाय
35
संपूज्यमानः कुरुभिर महात्मा; रथर्षभः पाण्डुरवाजियाता
ययौ तदायॊधनम उग्रधन्वा; यत्रावसानं भरतर्षभस्य
36
वरूथिना महता स धवजेन; सुवर्णमुक्ता मणिवज्र शालिना
सदश्वयुक्तेन रथेन कर्णॊ; मेघस्वनेनार्क इवामितौजाः
37
हुताशनाभः स हुताशनप्रभे; शुभः शुभे वै सवरथे धनुर्धरः
सथितॊ रराजाधिरथिर महारथः; सवयं विमाने सुरराड इव सथितः
1
[s]
hataṃ bhīṣmam ādhirathir viditvā; bhinnāṃ nāvam ivātyagādhe kurūṇām
sodaryavad vyasanāt sūtaputraḥ; saṃtārayiṣyaṃs tava putrasya senām
2
rutvā tu karṇaḥ puruṣendram acyutaṃ; nipātitaṃ śātanavaṃ mahāratham
athopāyāt tūrṇam amitrakarśano; dhanurdharāṇāṃ pravaras tadā vṛṣaḥ
3
hate tu bhīṣme rathasattame parair; nimajjatīṃ nāvam ivārṇave kurūn
piteva putrāṃs tvarito 'bhyayāt tataḥ; saṃtārayiṣyaṃs tava putrasya senām
4
[karṇa]
yasmin dhṛtir buddhiparākramaujo; damaḥ satyaṃ vīra gaṇāś ca sarve
astrāṇi divyāny atha saṃnatir hrīr; priyā ca vāg anapāyīni bhīṣme
5
brahma dviṣaghne satataṃ kṛtajñe; sanātanaṃ candramasīva lakṣma
sa cet praśāntaḥ paravīra hantā; manye hatān eva hi sarvayodhān
6
neha dhruvaṃ kiṃ cana jātu vidyate; asmiṁl loke karmaṇo 'nitya yogāt
sūryodaye ko hi vimuktasaṃśayo; bhāvaṃ kurvītādya mahāvrate hate
7
vasu prabhāve vasu vīryasaṃbhave; gate vasūn eva vasuṃdharādhipe
vasūni putrāṃś ca vasuṃdharāṃ tathā; kurūṃś ca śocadhvam imāṃ ca vāhinīm
8
[s]
mahāprabhāve varade nipātite; lokaśreṣṭhe śāṃtanave mahaujasi
parājiteṣu bharateṣu durmanāḥ; karṇo bhṛśaṃ nyaśvasad aśruvartayan
9
idaṃ tu rādheya vaco niśamya te; sutāś ca rājaṃs tava sainikāś ca ha
parasparaṃ cukruśur ārtijaṃ bhṛśaṃ; tadāśru netrair mumucur hi śabdavat
10
pravartamāne tu punar mahāhave; vigāhyamānāsu camūṣu pārthivaiḥ
athābravīd dharṣa karaṃ vacas tadā; ratharṣabhān sarvamahāratharṣabhaḥ
11
[k]
jagaty anitye satataṃ pradhāvati; pracintayann asthiram adya lakṣaye
bhavatsu tiṣṭhatsv iha pātito raṇe; giriprakāśaḥ kurupuṃgavaḥ katham
12
nipātite śāṃtanave mahārathe; divākare bhūtalam āsthite yathā
na pārthivāḥ soḍhum alaṃ dhanaṃjayaṃ; giripravoḍhāram ivānilaṃ drumāḥ
13
hatapradhānaṃ tv idam ārtarūpaṃ; parair hatotsāham anātham adya vai
mayā kurūṇāṃ paripālyam āhave; balaṃ yathā tena mahātmanā tathā
14
samāhitaṃ cātmani bhāram īdṛśaṃ; jagat tathānityam idaṃ ca lakṣaye
nipātitaṃ cāhavaśauṇḍam āhave; kathaṃ nu kuryām aham āhave bhayam
15
ahaṃ tu tān kuru vṛṣabhān ajihmagaiḥ; praverayan yama sadanaṃ raṇe caran
yaśaḥ paraṃ jagati vibhāvya vartitā; parair hato yudhi śayitātha vā punaḥ
16
yudhiṣṭhiro dhṛtimatidharmatattvavān; vṛkodaro gajaśatatulyavikramaḥ
tathārjunas tridaśavarātmajo yato; na tad balaṃ sujayam athāmarair api
17
yamau raṇe yatra yamopamau bale; sa sātyakir yatra ca devakī sutaḥ
na tad balaṃ kāpuruṣo 'bhyupeyivān; nivartate mṛtyumukhād ivāsakṛt
18
tapo 'bhyudīrṇaṃ tapasaiva gamyate; balaṃ balenāpi tathā manasvibhiḥ
manaś ca me śatrunivāraṇe dhruvaṃ; svarakṣaṇe cācalavad vyavasthitam
19
evaṃ caiṣāṃ budhyamānaḥ prabhāvaṃ; gatvaivāhaṃ tāñ jayāmy adya sūta
mitradroho marṣaṇīyo na me 'yaṃ; bhagne sainye yaḥ sahāyaḥ sa mitram
20
kartāsmy etat satpuruṣārya karma; tyaktvā prāṇān anuyāsyāmi bhīṣmam
sarvān saṃkhye śatrusaṃghān haniṣye; hatas tair vā vīralokaṃ gamiṣye
21
saṃprākruṣṭe ruditastrī kumāre; parābhūte pauruṣe dhārtarāṣṭre
mayā kṛtyam iti jānāmi sūta; tasmāc chatrūn dhārtarāṣṭrasya jeṣye
22
kurūn rakṣan pāṇḍuputrāñ jighāṃsaṃs; tyaktvā prāṇān gora rūpe raṇe 'smin
sarvān saṃkhye śatrusaṃghān nihatya; dāsyāmy ahaṃ dhārtarāṣṭrāya rājyam
23
nibadhyatāṃ me kavacaṃ vicitraṃ; haimaṃ śubhraṃ maṇiratnāvabhāsi
śiras trāṇaṃ cārkasamānabhāsaṃ; dhanuḥ śarāṃś cāpi viṣāhi kalpān
24
upāsan gān ṣoḍaśa yojayantu; dhanūṃṣi divyāni tathāharantu
asīṃś ca śaktīś ca gadāś ca gurvīḥ; śaṅkhaṃ ca jāmbūnadacitrabhāsam
25
etāṃ raukmīṃ nāgakakṣyāṃ ca jaitrīṃ; jaitraṃ ca me dhvajam indīvarābham
ślakṣṇair vastrair vipramṛjyānayasva; citrāṃ mālāṃ cātra baddhvā sa jālām
26
aśvān agryān pāṇḍurābhraprakāśān; puṣṭān snātān mantrapūtābhir adbhiḥ
taptair bhāṇḍaiḥ kāñcanair abhyupetāñ; śīghrāñ śīghraṃ sūtaputrānayasva
27
rathaṃ cāgryaṃ hemajālāvanaddhaṃ; ratraiś citraṃ candrasūryaprakāśaiḥ
dravyair yuktaṃ saṃprahāropapannair; vāhair yuktaṃ tūrṇam āvartayasva
28
citrāṇi cāpāni ca vegavanti; jyāś cottamāḥ saṃhananopapannāḥ
tūrṇāṃś ca pūrṇān mahataḥ śarāṇām; āsajya gātrāvaraṇāni caiva
29
prāyātrikaṃ cānayatāśu sarvaṃ; kanyāḥ pūrṇaṃ vīra kāṃsyaṃ ca haimam
ānīya mālām avabadhya cāṅke; pravādayantv āśu jayāya bherīḥ
30
prayāhi sūtāśu yataḥ kirīṭī; vṛkodaro dharmasuto yamau ca
tān vā haniṣyāmi sametya saṃkhye; bhīṣmāya vaiṣyāmi hato dviṣadbhiḥ
31
yasmin rājā satyadhṛtir yudhiṣṭhiraḥ; samāsthito bhīmasenārjunau ca
vāsudevaḥ sātyakiḥ sṛñjayāś ca; manye balaṃ tad ajayyaṃ mahīpaiḥ
32
taṃ cen mṛtyuḥ sarvaharo 'bhirakṣet; sadā pramattaḥ samare kirīṭinam
tathāpi hantāsmi sametya saṃkhye; yāsyāmi vā bhīṣma pathā yamāya
33
na tv evāhaṃ na gamiṣyāmi teṣāṃ; madhye śūrāṇāṃ tat tathāhaṃ bravīmi
mitra druho durbalabhaktayo ye; pāpātmāno na mamaite sahāyāḥ
34
[s]
sa siddhimantaṃ ratham uttamaṃ dṛḍhaṃ; sa kūbaraṃ hemapariṣkṛtaṃ śubham
patākinaṃ vātajavair hayottamair; yuktaṃ samāsthāya yayau jayāya
35
saṃpūjyamānaḥ kurubhir mahātmā; ratharṣabhaḥ pāṇḍuravājiyātā
yayau tadāyodhanam ugradhanvā; yatrāvasānaṃ bharatarṣabhasya
36
varūthinā mahatā sa dhvajena; suvarṇamuktā maṇivajra śālinā
sadaśvayuktena rathena karṇo; meghasvanenārka ivāmitaujāḥ
37
hutāśanābhaḥ sa hutāśanaprabhe; śubhaḥ śubhe vai svarathe dhanurdharaḥ
sthito rarājādhirathir mahārathaḥ; svayaṃ vimāne surarāḍ iva sthitaḥ
