Home > Library > New > John Dargavel Smith > The Mahabharata In Sanskrit > Book 8. Chapter 44

Book 8. Chapter 44

The Mahabharata In Sanskrit


Book 8

Chapter 44

1

[धृ]

निवृत्ते भीमसेने च पाण्डवे च युधिष्ठिरे

वध्यमाने बले चापि मामके पाण्डुसृञ्जयैः

2

दरवमाणे बलौघे च निराक्रन्दे मुहुर मुहुः

किम अकुर्वन्त कुरवस तन ममाचक्ष्व संजय

3

[स]

दृष्ट्वा भीमं महाबाहुं सूतपुत्रः परतापवान

करॊधरक्तेक्षणॊ राजन भीमसेनम उपाद्रवत

4

तावकं च बलं दृष्ट्वा भीमसेनात पराङ्मुखम

यत्नेन महता राजन पर्यवस्थापयद बली

5

वयवस्थाप्य महाबाहुस तव पुत्रस्य वाहिनीम

परत्युद्ययौ तदा कर्णः पाण्डवान युद्धदुर्मदान

6

परत्युद्ययुस तु राधेयं पाण्डवानां महारथाः

धुन्वानाः कार्मुकाण्य आजौ विक्षिपन्तश च सायकान

7

भीमसेनः सिनेर नप्ता शिखण्डी जनमेजयः

धृष्टद्युम्नश च बलवान सर्वे चापि परभद्रकाः

8

पाञ्चालाश च नरव्याघ्राः समन्तात तव वाहिनीम

अभ्यद्रवन्त संक्रुद्धाः समरे जितकाशिनः

9

तथैव तावका राजन पाण्डवानाम अनीकिनीम

अभ्यद्रवन्त तवरिता जिघांसन्तॊ महारथाः

10

रथनागाश्वकलिलं पत्तिध्वजसमाकुलम

बभूव पुरुषव्याघ्र सैन्यम अद्भुतदर्शनम

11

शिखण्डी च ययौ कर्णं धृष्टद्युम्नः सुतं तव

दुःशासनं महाराज महत्या सेनया वृतम

12

नकुलॊ वृषसेनं च चित्रसेनं समभ्ययात

उलूकं समरे राजन सहदेवः समभ्ययात

13

सात्यकिः शकुनिं चापि भीमसेनश च कौरवान

अर्जुनं च रणे यत्तं दरॊणपुत्रॊ महारथः

14

युधामन्युं महेष्वासं गौतमॊ ऽभयपतद रणे

कृतवर्मा च बलवान उत्तमौजसम आद्रवत

15

भीमसेनः कुरून सर्वान पुत्रांश च तव मारिष

सहानीकान महाबाहुर एक एवाभ्यवारयत

16

शिखण्डी च ततः कर्णं विचरन्तम अभीतवत

भीष्म हन्ता महाराज वारयाम आस पत्रिभिः

17

परतिरब्धस ततः कर्णॊ रॊषात परस्फुरिताधरः

शिखण्डिनं तरिभिर बाणैर भरुवॊर मध्ये वयताडयत

18

धारयंस तु स तान बाणाञ शिखण्डी बह्व अशॊभत

राजतः पर्वतॊ यद्वत तरिभिः शृङ्गैः समन्वितः

19

सॊ ऽतिविद्धॊ महेष्वासः सूतपुत्रेण संयुगे

कर्णं विव्याध समरे नवत्या निशितैः शरैः

20

तस्य कर्णॊ हयान हत्वा सारथिं च तरिभिः शरैः

उन्ममाथ धवजं चास्य कषुप्रप्रेण महारथः

21

हताश्वात तु ततॊ यानाद अवप्लुत्य महारथः

शक्तिं चिक्षेप कर्णाय संक्रुद्धः शत्रुतापनः

22

तां छित्त्वा समरे कर्णस तरिभिर भारत सायकैः

शिखण्डिनम अथाविध्यन नवभिर निशितैः शरैः

23

कर्ण चापच्युतान बाणान वर्जयंस तु नरॊत्तमः

अपयातस ततस तूर्णं शिखण्डी जयतां वरः

24

ततः कर्णॊ महाराज पाण्डुसैन्यान्य अशातयत

तूलराशिं समासाद्य यथा वायुर महाजवः

25

धृष्टद्युम्नॊ महाराज तव पुत्रेण पीडितः

दुःशासनं तरिभिर बाणैर अभ्यविध्यत सतनान्तरे

26

तस्य दुःशासनॊ बाहुं सव्यं विव्याध मारिष

शितेन रुक्मपुङ्खेन भल्लेन नतपर्वणा

27

धृष्टद्युम्नस तु निर्विद्धः शरं घॊरम अमर्षणः

दुःशासनाय संक्रुद्धः परेषयाम आस भारत

28

आपतन्तं महावेगं धृष्टद्युम्न समीरितम

शरैश चिच्छेद पुत्रस ते तरिभिर एव विशां पते

29

अथापरैः सप्त दशैर भल्लैः कनकभूषणैः

धृष्टद्युम्नं समासाद्य बाह्वॊर उरसि चार्दयत

30

ततः स पार्षतः करुद्धॊ धनुश चिच्छेद मारिष

कषुरप्रेण सुतीक्ष्णेन तत उच्चुक्रुशुर जनाः

31

अथान्यद धनुर आदाय पुत्रस ते भरतर्षभ

धृष्टद्युम्नं शरव्रातैः समन्तात पर्यवारयत

32

तव पुत्रस्य ते दृष्ट्वा विक्रमं तं महात्मनः

वयहसन्त रणे यॊधाः सिद्धाश चाप्सरसां गणाः

33

ततः परववृते युद्धं तावकानां परैः सह

घॊरं पराणभृतां काले घॊररूपं परंतप

34

नकुलं वृषसेनस तु विद्ध्वा पञ्चभिर आयसैः

पितुः समीपे तिष्ठन्तं तरिभिर अन्यैर अविध्यत

35

नकुलस तु ततः करुद्धॊ वृषसेनं समयन्न इव

नाराचेन सुतीक्ष्णेन विव्याध हृदये दृढम

36

सॊ ऽतिविद्धॊ बलवता शत्रुणा शत्रुकर्शनः

शत्रुं विव्याध विंशत्या स च तं पञ्चभिः शरैः

37

ततः शरसहस्रेण ताव उभौ पुरुषर्षभौ

अन्यॊन्यम आच्छादयताम अथाभज्यत वाहिनी

38

दृष्ट्वा तु परद्रुतां सेनां धार्तराष्ट्रस्य सूतजः

निवारयाम आस बलाद अनुपत्य विशां पते

निवृत्ते तु ततः कर्णे नकुलः कौरवान ययौ

39

कर्णपुत्रस तु समरे हित्वा नकुलम एव तु

जुगॊप चक्रं तवरितं राधेयस्यैव मारिष

40

उलूकस तु रणे करुद्धः सहदेवेन वारितः

तस्याश्वांश चतुरॊ हत्वा सहदेवः परतापवान

सारथिं परेषयाम आस यमस्य सदनं परति

41

उलूकस तु ततॊ यानाद अवप्लुत्य विशां पते

तरिगर्तानां बलं पूर्णं जगाम पितृनन्दनः

42

सात्यकिः शकुनिं विद्ध्वा विंशत्या निशितैः शरैः

धवजं चिच्छेद भल्लेन सौबलस्य हसन्न इव

43

सौबलस तस्य समरे करुद्धॊ राजन परतापवान

विदार्य कवचं भूयॊ धवजं चिच्छेद काञ्चनम

44

अथैनं निशितैर बाणैः सात्यकिः परत्यविध्यत

सारथिं च महाराज तरिभिर एव समार्दयत

अथास्य वाहांस तवरितः शरैर निन्ये यमक्षयम

45

ततॊ ऽवप्लुत्य सहसा शकुनिर भरतर्षभ

आरुरॊह रथं तूर्णम उलूकस्य महारथः

अपॊवाहाथ शीघ्रं स शैनेयाद युद्धशालिनः

46

सात्यकिस तु रणे राजंस तावकानाम अनीकिनीम

अभिदुद्राव वेगेन ततॊ ऽनीकम अभिद्यत

47

शैनेय शरनुन्नं तु ततः सैन्यं विशां पते

भेजे दश दिशस तूर्णं नयपतच च गतासुवत

48

भीमसेनं तव सुतॊ वारयाम आस संयुगे

तं तु भीमॊ मुहूर्तेन वयश्व सूत रथध्वजम

चक्रे लॊकेश्वरं तत्र तेनातुष्यन्त चारणाः

49

ततॊ ऽपायान नृपस तत्र भीमसेनस्य गॊचरात

कुरुसैन्यं ततः सर्वं भीमसेनम उपाद्रवत

तत्र रावॊ महान आसीद भीमम एकं जिघांसताम

50

युधामन्युः कृपं विद्ध्वा धनुर अस्याशु चिच्छिदे

अथान्यद धनुर आदाय कृपः शस्त्रभृतां वरः

51

युधामन्यॊर धवजं सूतं छत्रं चापातयत कषितौ

ततॊ ऽपायाद रथेनैव युधामन्युर महारथः

52

उत्तमौजास तु हार्दिक्यं शरैर भीमपराक्रमम

छादयाम आस सहसा मेघॊ वृष्ट्या यथाचलम

53

तद युद्धं सुमहच चासीद घॊररूपं परंतप

यादृशं न मया युद्धं दृष्टपूर्वं विशां पते

54

कृतवर्मा ततॊ राजन्न उत्तमौजसम आहवे

हृदि विव्याध स तदा रथॊपस्थ उपाविशत

55

सारथिस तम अपॊवाह रथेन रथिनां वरम

ततस तु सत्वरं राजन पाण्डुसैन्यम उपाद्रवत

1

[dhṛ]

nivṛtte bhīmasene ca pāṇḍave ca yudhiṣṭhire

vadhyamāne bale cāpi māmake pāṇḍusṛñjayai

2

dravamāṇe balaughe ca nirākrande muhur muhuḥ

kim akurvanta kuravas tan mamācakṣva saṃjaya

3

[s]

dṛṣṭvā bhīmaṃ mahābāhuṃ sūtaputraḥ pratāpavān

krodharaktekṣaṇo rājan bhīmasenam upādravat

4

tāvakaṃ ca balaṃ dṛṣṭvā bhīmasenāt parāṅmukham

yatnena mahatā rājan paryavasthāpayad balī

5

vyavasthāpya mahābāhus tava putrasya vāhinīm

pratyudyayau tadā karṇaḥ pāṇḍavān yuddhadurmadān

6

pratyudyayus tu rādheyaṃ pāṇḍavānāṃ mahārathāḥ

dhunvānāḥ kārmukāṇy ājau vikṣipantaś ca sāyakān

7

bhīmasenaḥ siner naptā śikhaṇḍī janamejayaḥ

dhṛṣṭadyumnaś ca balavān sarve cāpi prabhadrakāḥ

8

pāñcālāś ca naravyāghrāḥ samantāt tava vāhinīm

abhyadravanta saṃkruddhāḥ samare jitakāśina

9

tathaiva tāvakā rājan pāṇḍavānām anīkinīm

abhyadravanta tvaritā jighāṃsanto mahārathāḥ

10

rathanāgāśvakalilaṃ pattidhvajasamākulam

babhūva puruṣavyāghra sainyam adbhutadarśanam

11

ikhaṇḍī ca yayau karṇaṃ dhṛṣṭadyumnaḥ sutaṃ tava

duḥśāsanaṃ mahārāja mahatyā senayā vṛtam

12

nakulo vṛṣasenaṃ ca citrasenaṃ samabhyayāt

ulūkaṃ samare rājan sahadevaḥ samabhyayāt

13

sātyakiḥ śakuniṃ cāpi bhīmasenaś ca kauravān

arjunaṃ ca raṇe yattaṃ droṇaputro mahāratha

14

yudhāmanyuṃ maheṣvāsaṃ gautamo 'bhyapatad raṇe

kṛtavarmā ca balavān uttamaujasam ādravat

15

bhīmasenaḥ kurūn sarvān putrāṃś ca tava māriṣa

sahānīkān mahābāhur eka evābhyavārayat

16

ikhaṇḍī ca tataḥ karṇaṃ vicarantam abhītavat

bhīṣma hantā mahārāja vārayām āsa patribhi

17

pratirabdhas tataḥ karṇo roṣāt prasphuritādharaḥ

śikhaṇḍinaṃ tribhir bāṇair bhruvor madhye vyatāḍayat

18

dhārayaṃs tu sa tān bāṇāñ ikhaṇḍī bahv aśobhata

rājataḥ parvato yadvat tribhiḥ śṛgaiḥ samanvita

19

so 'tividdho maheṣvāsaḥ sūtaputreṇa saṃyuge

karṇaṃ vivyādha samare navatyā niśitaiḥ śarai

20

tasya karṇo hayān hatvā sārathiṃ ca tribhiḥ śaraiḥ

unmamātha dhvajaṃ cāsya kṣuprapreṇa mahāratha

21

hatāśvāt tu tato yānād avaplutya mahārathaḥ

śaktiṃ cikṣepa karṇāya saṃkruddhaḥ śatrutāpana

22

tāṃ chittvā samare karṇas tribhir bhārata sāyakaiḥ

śikhaṇḍinam athāvidhyan navabhir niśitaiḥ śarai

23

karṇa cāpacyutān bāṇān varjayaṃs tu narottamaḥ

apayātas tatas tūrṇaṃ śikhaṇḍī jayatāṃ vara

24

tataḥ karṇo mahārāja pāṇḍusainyāny aśātayat

tūlarāśiṃ samāsādya yathā vāyur mahājava

25

dhṛṣṭadyumno mahārāja tava putreṇa pīḍitaḥ

duḥśāsanaṃ tribhir bāṇair abhyavidhyat stanāntare

26

tasya duḥśāsano bāhuṃ savyaṃ vivyādha māriṣa

śitena rukmapuṅkhena bhallena nataparvaṇā

27

dhṛṣṭadyumnas tu nirviddhaḥ śaraṃ ghoram amarṣaṇaḥ

duḥśāsanāya saṃkruddhaḥ preṣayām āsa bhārata

28

patantaṃ mahāvegaṃ dhṛṣṭadyumna samīritam

śaraiś ciccheda putras te tribhir eva viśāṃ pate

29

athāparaiḥ sapta daśair bhallaiḥ kanakabhūṣaṇaiḥ

dhṛṣṭadyumnaṃ samāsādya bāhvor urasi cārdayat

30

tataḥ sa pārṣataḥ kruddho dhanuś ciccheda māriṣa

kṣurapreṇa sutīkṣṇena tata uccukruśur janāḥ

31

athānyad dhanur ādāya putras te bharatarṣabha

dhṛṣṭadyumnaṃ śaravrātaiḥ samantāt paryavārayat

32

tava putrasya te dṛṣṭvā vikramaṃ taṃ mahātmanaḥ

vyahasanta raṇe yodhāḥ siddhāś cāpsarasāṃ gaṇāḥ

33

tataḥ pravavṛte yuddhaṃ tāvakānāṃ paraiḥ saha

ghoraṃ prāṇabhṛtāṃ kāle ghorarūpaṃ paraṃtapa

34

nakulaṃ vṛṣasenas tu viddhvā pañcabhir āyasaiḥ

pituḥ samīpe tiṣṭhantaṃ tribhir anyair avidhyata

35

nakulas tu tataḥ kruddho vṛṣasenaṃ smayann iva

nārācena sutīkṣṇena vivyādha hṛdaye dṛḍham

36

so 'tividdho balavatā śatruṇā śatrukarśanaḥ

śatruṃ vivyādha viṃśatyā sa ca taṃ pañcabhiḥ śarai

37

tataḥ śarasahasreṇa tāv ubhau puruṣarṣabhau

anyonyam ācchādayatām athābhajyata vāhinī

38

dṛṣṭvā tu pradrutāṃ senāṃ dhārtarāṣṭrasya sūtajaḥ

nivārayām āsa balād anupatya viśāṃ pate

nivṛtte tu tataḥ karṇe nakulaḥ kauravān yayau

39

karṇaputras tu samare hitvā nakulam eva tu

jugopa cakraṃ tvaritaṃ rādheyasyaiva māriṣa

40

ulūkas tu raṇe kruddhaḥ sahadevena vāritaḥ

tasyāśvāṃś caturo hatvā sahadevaḥ pratāpavān

sārathiṃ preṣayām āsa yamasya sadanaṃ prati

41

ulūkas tu tato yānād avaplutya viśāṃ pate

trigartānāṃ balaṃ pūrṇaṃ jagāma pitṛnandana

42

sātyakiḥ śakuniṃ viddhvā viṃśatyā niśitaiḥ śaraiḥ

dhvajaṃ ciccheda bhallena saubalasya hasann iva

43

saubalas tasya samare kruddho rājan pratāpavān

vidārya kavacaṃ bhūyo dhvajaṃ ciccheda kāñcanam

44

athainaṃ niśitair bāṇaiḥ sātyakiḥ pratyavidhyata

sārathiṃ ca mahārāja tribhir eva samārdayat

athāsya vāhāṃs tvaritaḥ śarair ninye yamakṣayam

45

tato 'vaplutya sahasā śakunir bharatarṣabha

āruroha rathaṃ tūrṇam ulūkasya mahārathaḥ

apovāhātha śīghraṃ sa śaineyād yuddhaśālina

46

sātyakis tu raṇe rājaṃs tāvakānām anīkinīm

abhidudrāva vegena tato 'nīkam abhidyata

47

aineya śaranunnaṃ tu tataḥ sainyaṃ viśāṃ pate

bheje daśa diśas tūrṇaṃ nyapatac ca gatāsuvat

48

bhīmasenaṃ tava suto vārayām āsa saṃyuge

taṃ tu bhīmo muhūrtena vyaśva sūta rathadhvajam

cakre lokeśvaraṃ tatra tenātuṣyanta cāraṇāḥ

49

tato 'pāyān nṛpas tatra bhīmasenasya gocarāt

kurusainyaṃ tataḥ sarvaṃ bhīmasenam upādravat

tatra rāvo mahān āsīd bhīmam ekaṃ jighāṃsatām

50

yudhāmanyuḥ kṛpaṃ viddhvā dhanur asyāśu cicchide

athānyad dhanur ādāya kṛpaḥ śastrabhṛtāṃ vara

51

yudhāmanyor dhvajaṃ sūtaṃ chatraṃ cāpātayat kṣitau

tato 'pāyād rathenaiva yudhāmanyur mahāratha

52

uttamaujās tu hārdikyaṃ śarair bhīmaparākramam

chādayām āsa sahasā megho vṛṣṭyā yathācalam

53

tad yuddhaṃ sumahac cāsīd ghorarūpaṃ paraṃtapa

yādṛśaṃ na mayā yuddhaṃ dṛṣṭapūrvaṃ viśāṃ pate

54

kṛtavarmā tato rājann uttamaujasam āhave

hṛdi vivyādha sa tadā rathopastha upāviśat

55

sārathis tam apovāha rathena rathināṃ varam

tatas tu satvaraṃ rājan pāṇḍusainyam upādravat
guide guide husserl perplexed perplexed| guide guide perplexed perplexed sartre
Home > Library > New > John Dargavel Smith > The Mahabharata In Sanskrit > Book 8. Chapter 44