Book 8. Chapter 54
The Mahabharata In Sanskrit
Book 8
Chapter 54
1
[स]
अथ तव इदानीं तुमुले विमर्दे; दविषद्भिर एकॊ बहुभिः समावृतः
महाभये सारथिम इत्य उवाच; भीमश चमूं वारयन धार्तराष्ट्रीम
तवं सारथे याहि जवेन वाहैर; नयाम्य एतान धार्तराष्ट्रान यमाय
2
संचॊदितॊ भीमसेनेन चैवं; स सारथिः पुत्रबलं तवदीयम
परायात ततः सारथिर उग्रवेगॊ; यतॊ भीमस तद बलं गन्तुम ऐच्छत
3
ततॊ ऽपरे नागरथाश्वपत्तिभिः; परत्युद्ययुः कुरवस तं समन्तात
भीमस्य वाहाग्र्यम उदारवेगं; समन्ततॊ बाणगणैर निजघ्नुः
4
ततः शरान आपततॊ महात्मा; चिच्छेद बाणैर तपनीयपुङ्खैः
ते वै निपेतुस तपनीयपुङ्खा; दविधा तरिधा भीम शरैर निकृत्ताः
5
ततॊ राजन नार रथाश्वयूनां; भीमाहतानां तव राजमध्ये
घॊरॊ निनादः परबभौ नरेन्द्र; वज्राहतानाम इव पर्वतानाम
6
ते वध्यमानाश च नरेन्द्रमुख्या; निर्भिन्ना वै भीमसेनप्रवेकैः
भीमं समन्तात समरे ऽधयरॊहन; वृक्षं शकुन्ता इव पुष्पहेतॊः
7
ततॊ ऽभिपातं तव सैन्यमध्ये; परादुश्चक्रे वेगम इवात्त वेगः
यथान्त काले कषपयन दिधक्षुर; भूतान्त कृत काल इवात्त दण्डः
8
तस्यातिवेगस्य रणे ऽतिवेगं; नाशक्नुवन धारयितुं तवदीयाः
वयात्ताननस्यापततॊ यथैव; कालस्य काले हरतः परजा वै
9
ततॊ बलं भारत भारतानां; परदह्यमानं समरे महात्मन
भीतं दिशॊ ऽकीर्यत भीम नुन्नं; महानिलेनाभ्र गणॊ यथैव
10
ततॊ धीमान सारथिम अब्रवीद बली; स भीमसेनः पुनर एव हृष्टः
सूताभिजानीहि परान सवकान वा; रथान धवजांश चापततः समेतान
युध्यन्न अहं नाभिजानामि किं चिन; मा सैन्यं सवं छादयिष्ये पृषत्कैः
11
अरीन विशॊकाभिनिरीक्ष्य सर्वतॊ; मनस तु चिन्ता परदुनॊति मे भृशम
राजातुरॊ नागम अद्यत किरीटी; बहून दुःखान्य अभिजातॊ ऽसमि सूत
12
एतद दुःखं सारथे धर्मराजॊ; यन मां हित्वा यातवाञ शत्रुमध्ये
नैनं जीवन नापि जानाम्य अजीवन; बीभत्सुं वा तन ममाद्यातिदुःखम
13
सॊ ऽहं दविषत सैन्यम उदग्रकल्पं; विनाशयिष्ये परमप्रतीतः
एतान निहत्याजिमध्ये समेतान; परीतॊ भविष्यामि सह तवयाद्य
14
सर्वांस तूणीरान मार्गणान वान्ववेक्ष्य; किं शिष्टं सयात सायकानां रथे मे
का वाजातिः किंप्रमाणं च तेषां; जञात्वा वयक्तं तन ममाचक्ष्व सूत
15
[विषॊक]
षण मार्गणानाम अयुतानि वीर; कषुराश च भल्लाश च तथायुताख्याः
नाराचानां दवे सहस्रे तु वीर; तरीण्य एव च परदराणां च पार्थ
16
अस्त्य आयुधं पाण्डवेयावशिष्टं; न यद वहेच छकटं षड गवीयम
एतद विद्वन मुञ्च सहस्रशॊ ऽपि; गदासिबाहुद्रविणं च ते ऽसति
17
[भस]
सूताद्येमं पश्य भीम परमुक्तैः; संभिन्दद्भिः पार्थिवान आशु वेगैः
उग्रैर बाणैर आहवं घॊररूपं; नष्टादित्यं मृत्युलॊकेन तुल्यम
18
अद्यैव तद विदितं पार्थिवानां; भविष्यतिय आकुमारं च सूत
निमग्नॊ वा समरे भीमसेन; एकः कुरून वा समरे विजेता
19
सर्वे संख्ये कुरवॊ निष्पतन्तु; मां वा लॊकाः कीर्तयन्त्व आकुमारम
सवान एकस तान अहं पातयिष्ये; ते वा सर्वे भीमसेनं तुदन्तु
20
आशास्तारः कर्म चाप्य उत्तमं वा; तन मे देवाः केवलं साधयन्तु
आयात्व इहाद्यार्जुनः शत्रुघाती; शक्रस तूर्णं यज्ञ इवॊपहूतः
21
ईक्ष्वस्वैतां भारतीं दीर्यमाणाम; एते कस्माद विद्रवन्ते नरेन्द्राः
वयक्तं धीमान सव्यसाची नराग्र्यः; सैन्यं हय एतच छादयत्य आशु बाणैः
22
पश्य धवजांश च दरवतॊ विशॊक; नागान हयान पत्तिसंघांश च संख्ये
राथान विशीर्णाञ शरशक्तिताडितान; पश्यस्वैतान रथिनश चैव सूत
23
आपूर्यते कौरवी चाप्य अभीक्ष्णं; सेना हय असौ सुभृशं हन्यमाना
धनंजयस्याशनि तुल्यवेगैर; गरस्ता शरैर बर्हि सुवर्णवाजैः
24
एते दरवन्ति सम रथाश्वनागाः; पदातिसंघान अवमर्दयन्तः
संमुह्यमानाः कौरवाः सर्व एव; दरवन्ति नागा इव दावभीताः
हाहाकृताश चैव रणे विशॊक; मुञ्चन्ति नादान विपुलान गजेन्द्राः
25
[विषॊक]
सर्वे कामाः पाण्डव ते समृद्धाः; कपिध्वजॊ दृश्यते हस्तिसैन्ये
नीलाद धनाद विद्युतम उच्चरन्तीं; तथापश्यं विस्फुरद वै धनुस तत
26
कपिर हय असौ वीक्ष्यते सर्वतॊ वै; धवजाग्रम आरुह्य धनंजयस्य
दिवाकराब्भॊ मणिर एष दिव्यॊ; विभ्राजते चैव किरीटसंस्थः
27
पार्श्वे भीमं पाण्डुराभ्रप्रकाशं; पश्येमं तवं देवदत्तं सुघॊषम
अभीशु हस्तस्य जनार्दनस्य; विगाहमानस्य चमूं परेषाम
28
रविप्रभं वज्रनाभं कषुरान्तं; पार्श्वे सथितं पश्य जनार्दनस्य
चक्रं यशॊ वर्धयत केशवस्य; सदार्चितं यदुभिः पश्य वीर
29
[भम]
ददामि ते गरामवरांश चतुर्दश; परियाख्याने सारथे सुप्रसन्नः
दसी शतं चापि रथांश च विंशतिं; यद अर्जुनं वेदयसे विशॊक
1
[s]
atha tv idānīṃ tumule vimarde; dviṣadbhir eko bahubhiḥ samāvṛtaḥ
mahābhaye sārathim ity uvāca; bhīmaś camūṃ vārayan dhārtarāṣṭrīm
tvaṃ sārathe yāhi javena vāhair; nayāmy etān dhārtarāṣṭrān yamāya
2
saṃcodito bhīmasenena caivaṃ; sa sārathiḥ putrabalaṃ tvadīyam
prāyāt tataḥ sārathir ugravego; yato bhīmas tad balaṃ gantum aicchat
3
tato 'pare nāgarathāśvapattibhiḥ; pratyudyayuḥ kuravas taṃ samantāt
bhīmasya vāhāgryam udāravegaṃ; samantato bāṇagaṇair nijaghnuḥ
4
tataḥ śarān āpatato mahātmā; ciccheda bāṇair tapanīyapuṅkhaiḥ
te vai nipetus tapanīyapuṅkhā; dvidhā tridhā bhīma śarair nikṛttāḥ
5
tato rājan nāra rathāśvayūnāṃ; bhīmāhatānāṃ tava rājamadhye
ghoro ninādaḥ prababhau narendra; vajrāhatānām iva parvatānām
6
te vadhyamānāś ca narendramukhyā; nirbhinnā vai bhīmasenapravekaiḥ
bhīmaṃ samantāt samare 'dhyarohan; vṛkṣaṃ śakuntā iva puṣpahetoḥ
7
tato 'bhipātaṃ tava sainyamadhye; prāduścakre vegam ivātta vegaḥ
yathānta kāle kṣapayan didhakṣur; bhūtānta kṛt kāla ivātta daṇḍaḥ
8
tasyātivegasya raṇe 'tivegaṃ; nāśaknuvan dhārayituṃ tvadīyāḥ
vyāttānanasyāpatato yathaiva; kālasya kāle harataḥ prajā vai
9
tato balaṃ bhārata bhāratānāṃ; pradahyamānaṃ samare mahātman
bhītaṃ diśo 'kīryata bhīma nunnaṃ; mahānilenābhra gaṇo yathaiva
10
tato dhīmān sārathim abravīd balī; sa bhīmasenaḥ punar eva hṛṣṭaḥ
sūtābhijānīhi parān svakān vā; rathān dhvajāṃś cāpatataḥ sametān
yudhyann ahaṃ nābhijānāmi kiṃ cin; mā sainyaṃ svaṃ chādayiṣye pṛṣatkaiḥ
11
arīn viśokābhinirīkṣya sarvato; manas tu cintā pradunoti me bhṛśam
rājāturo nāgam adyat kirīṭī; bahūn duḥkhāny abhijāto 'smi sūta
12
etad duḥkhaṃ sārathe dharmarājo; yan māṃ hitvā yātavāñ śatrumadhye
nainaṃ jīvan nāpi jānāmy ajīvan; bībhatsuṃ vā tan mamādyātiduḥkham
13
so 'haṃ dviṣat sainyam udagrakalpaṃ; vināśayiṣye paramapratītaḥ
etān nihatyājimadhye sametān; prīto bhaviṣyāmi saha tvayādya
14
sarvāṃs tūṇīrān mārgaṇān vānvavekṣya; kiṃ śiṣṭaṃ syāt sāyakānāṃ rathe me
kā vājātiḥ kiṃpramāṇaṃ ca teṣāṃ; jñātvā vyaktaṃ tan mamācakṣva sūta
15
[viṣoka]
ṣaṇ mārgaṇānām ayutāni vīra; kṣurāś ca bhallāś ca tathāyutākhyāḥ
nārācānāṃ dve sahasre tu vīra; trīṇy eva ca pradarāṇāṃ ca pārtha
16
asty āyudhaṃ pāṇḍaveyāvaśiṣṭaṃ; na yad vahec chakaṭaṃ ṣaḍ gavīyam
etad vidvan muñca sahasraśo 'pi; gadāsibāhudraviṇaṃ ca te 'sti
17
[bhs]
sūtādyemaṃ paśya bhīma pramuktaiḥ; saṃbhindadbhiḥ pārthivān āśu vegaiḥ
ugrair bāṇair āhavaṃ ghorarūpaṃ; naṣṭādityaṃ mṛtyulokena tulyam
18
adyaiva tad viditaṃ pārthivānāṃ; bhaviṣyatiy ākumāraṃ ca sūta
nimagno vā samare bhīmasena; ekaḥ kurūn vā samare vijetā
19
sarve saṃkhye kuravo niṣpatantu; māṃ vā lokāḥ kīrtayantv ākumāram
savān ekas tān ahaṃ pātayiṣye; te vā sarve bhīmasenaṃ tudantu
20
āśstāraḥ karma cāpy uttamaṃ vā; tan me devāḥ kevalaṃ sādhayantu
āyātv ihādyārjunaḥ śatrughātī; śakras tūrṇaṃ yajña ivopahūtaḥ
21
kṣvasvaitāṃ bhāratīṃ dīryamāṇām; ete kasmād vidravante narendrāḥ
vyaktaṃ dhīmān savyasācī narāgryaḥ; sainyaṃ hy etac chādayaty āśu bāṇaiḥ
22
paśya dhvajāṃś ca dravato viśoka; nāgān hayān pattisaṃghāṃś ca saṃkhye
rāthān viśīrṇāñ śaraśaktitāḍitān; paśyasvaitān rathinaś caiva sūta
23
pūryate kauravī cāpy abhīkṣṇaṃ; senā hy asau subhṛśaṃ hanyamānā
dhanaṃjayasyāśani tulyavegair; grastā śarair barhi suvarṇavājaiḥ
24
ete dravanti sma rathāśvanāgāḥ; padātisaṃghān avamardayantaḥ
saṃmuhyamānāḥ kauravāḥ sarva eva; dravanti nāgā iva dāvabhītāḥ
hāhākṛtāś caiva raṇe viśoka; muñcanti nādān vipulān gajendrāḥ
25
[viṣoka]
sarve kāmāḥ pāṇḍava te samṛddhāḥ; kapidhvajo dṛśyate hastisainye
nīlād dhanād vidyutam uccarantīṃ; tathāpaśyaṃ visphurad vai dhanus tat
26
kapir hy asau vīkṣyate sarvato vai; dhvajāgram āruhya dhanaṃjayasya
divākarābbho maṇir eṣa divyo; vibhrājate caiva kirīṭasaṃsthaḥ
27
pārśve bhīmaṃ pāṇḍurābhraprakāśaṃ; paśyemaṃ tvaṃ devadattaṃ sughoṣam
abhīśu hastasya janārdanasya; vigāhamānasya camūṃ pareṣām
28
raviprabhaṃ vajranābhaṃ kṣurāntaṃ; pārśve sthitaṃ paśya janārdanasya
cakraṃ yaśo vardhayat keśavasya; sadārcitaṃ yadubhiḥ paśya vīra
29
[bhm]
dadāmi te grāmavarāṃś caturdaśa; priyākhyāne sārathe suprasannaḥ
dasī śataṃ cāpi rathāṃś ca viṃśatiṃ; yad arjunaṃ vedayase viśoka
Book 8
Chapter 54
1
[स]
अथ तव इदानीं तुमुले विमर्दे; दविषद्भिर एकॊ बहुभिः समावृतः
महाभये सारथिम इत्य उवाच; भीमश चमूं वारयन धार्तराष्ट्रीम
तवं सारथे याहि जवेन वाहैर; नयाम्य एतान धार्तराष्ट्रान यमाय
2
संचॊदितॊ भीमसेनेन चैवं; स सारथिः पुत्रबलं तवदीयम
परायात ततः सारथिर उग्रवेगॊ; यतॊ भीमस तद बलं गन्तुम ऐच्छत
3
ततॊ ऽपरे नागरथाश्वपत्तिभिः; परत्युद्ययुः कुरवस तं समन्तात
भीमस्य वाहाग्र्यम उदारवेगं; समन्ततॊ बाणगणैर निजघ्नुः
4
ततः शरान आपततॊ महात्मा; चिच्छेद बाणैर तपनीयपुङ्खैः
ते वै निपेतुस तपनीयपुङ्खा; दविधा तरिधा भीम शरैर निकृत्ताः
5
ततॊ राजन नार रथाश्वयूनां; भीमाहतानां तव राजमध्ये
घॊरॊ निनादः परबभौ नरेन्द्र; वज्राहतानाम इव पर्वतानाम
6
ते वध्यमानाश च नरेन्द्रमुख्या; निर्भिन्ना वै भीमसेनप्रवेकैः
भीमं समन्तात समरे ऽधयरॊहन; वृक्षं शकुन्ता इव पुष्पहेतॊः
7
ततॊ ऽभिपातं तव सैन्यमध्ये; परादुश्चक्रे वेगम इवात्त वेगः
यथान्त काले कषपयन दिधक्षुर; भूतान्त कृत काल इवात्त दण्डः
8
तस्यातिवेगस्य रणे ऽतिवेगं; नाशक्नुवन धारयितुं तवदीयाः
वयात्ताननस्यापततॊ यथैव; कालस्य काले हरतः परजा वै
9
ततॊ बलं भारत भारतानां; परदह्यमानं समरे महात्मन
भीतं दिशॊ ऽकीर्यत भीम नुन्नं; महानिलेनाभ्र गणॊ यथैव
10
ततॊ धीमान सारथिम अब्रवीद बली; स भीमसेनः पुनर एव हृष्टः
सूताभिजानीहि परान सवकान वा; रथान धवजांश चापततः समेतान
युध्यन्न अहं नाभिजानामि किं चिन; मा सैन्यं सवं छादयिष्ये पृषत्कैः
11
अरीन विशॊकाभिनिरीक्ष्य सर्वतॊ; मनस तु चिन्ता परदुनॊति मे भृशम
राजातुरॊ नागम अद्यत किरीटी; बहून दुःखान्य अभिजातॊ ऽसमि सूत
12
एतद दुःखं सारथे धर्मराजॊ; यन मां हित्वा यातवाञ शत्रुमध्ये
नैनं जीवन नापि जानाम्य अजीवन; बीभत्सुं वा तन ममाद्यातिदुःखम
13
सॊ ऽहं दविषत सैन्यम उदग्रकल्पं; विनाशयिष्ये परमप्रतीतः
एतान निहत्याजिमध्ये समेतान; परीतॊ भविष्यामि सह तवयाद्य
14
सर्वांस तूणीरान मार्गणान वान्ववेक्ष्य; किं शिष्टं सयात सायकानां रथे मे
का वाजातिः किंप्रमाणं च तेषां; जञात्वा वयक्तं तन ममाचक्ष्व सूत
15
[विषॊक]
षण मार्गणानाम अयुतानि वीर; कषुराश च भल्लाश च तथायुताख्याः
नाराचानां दवे सहस्रे तु वीर; तरीण्य एव च परदराणां च पार्थ
16
अस्त्य आयुधं पाण्डवेयावशिष्टं; न यद वहेच छकटं षड गवीयम
एतद विद्वन मुञ्च सहस्रशॊ ऽपि; गदासिबाहुद्रविणं च ते ऽसति
17
[भस]
सूताद्येमं पश्य भीम परमुक्तैः; संभिन्दद्भिः पार्थिवान आशु वेगैः
उग्रैर बाणैर आहवं घॊररूपं; नष्टादित्यं मृत्युलॊकेन तुल्यम
18
अद्यैव तद विदितं पार्थिवानां; भविष्यतिय आकुमारं च सूत
निमग्नॊ वा समरे भीमसेन; एकः कुरून वा समरे विजेता
19
सर्वे संख्ये कुरवॊ निष्पतन्तु; मां वा लॊकाः कीर्तयन्त्व आकुमारम
सवान एकस तान अहं पातयिष्ये; ते वा सर्वे भीमसेनं तुदन्तु
20
आशास्तारः कर्म चाप्य उत्तमं वा; तन मे देवाः केवलं साधयन्तु
आयात्व इहाद्यार्जुनः शत्रुघाती; शक्रस तूर्णं यज्ञ इवॊपहूतः
21
ईक्ष्वस्वैतां भारतीं दीर्यमाणाम; एते कस्माद विद्रवन्ते नरेन्द्राः
वयक्तं धीमान सव्यसाची नराग्र्यः; सैन्यं हय एतच छादयत्य आशु बाणैः
22
पश्य धवजांश च दरवतॊ विशॊक; नागान हयान पत्तिसंघांश च संख्ये
राथान विशीर्णाञ शरशक्तिताडितान; पश्यस्वैतान रथिनश चैव सूत
23
आपूर्यते कौरवी चाप्य अभीक्ष्णं; सेना हय असौ सुभृशं हन्यमाना
धनंजयस्याशनि तुल्यवेगैर; गरस्ता शरैर बर्हि सुवर्णवाजैः
24
एते दरवन्ति सम रथाश्वनागाः; पदातिसंघान अवमर्दयन्तः
संमुह्यमानाः कौरवाः सर्व एव; दरवन्ति नागा इव दावभीताः
हाहाकृताश चैव रणे विशॊक; मुञ्चन्ति नादान विपुलान गजेन्द्राः
25
[विषॊक]
सर्वे कामाः पाण्डव ते समृद्धाः; कपिध्वजॊ दृश्यते हस्तिसैन्ये
नीलाद धनाद विद्युतम उच्चरन्तीं; तथापश्यं विस्फुरद वै धनुस तत
26
कपिर हय असौ वीक्ष्यते सर्वतॊ वै; धवजाग्रम आरुह्य धनंजयस्य
दिवाकराब्भॊ मणिर एष दिव्यॊ; विभ्राजते चैव किरीटसंस्थः
27
पार्श्वे भीमं पाण्डुराभ्रप्रकाशं; पश्येमं तवं देवदत्तं सुघॊषम
अभीशु हस्तस्य जनार्दनस्य; विगाहमानस्य चमूं परेषाम
28
रविप्रभं वज्रनाभं कषुरान्तं; पार्श्वे सथितं पश्य जनार्दनस्य
चक्रं यशॊ वर्धयत केशवस्य; सदार्चितं यदुभिः पश्य वीर
29
[भम]
ददामि ते गरामवरांश चतुर्दश; परियाख्याने सारथे सुप्रसन्नः
दसी शतं चापि रथांश च विंशतिं; यद अर्जुनं वेदयसे विशॊक
1
[s]
atha tv idānīṃ tumule vimarde; dviṣadbhir eko bahubhiḥ samāvṛtaḥ
mahābhaye sārathim ity uvāca; bhīmaś camūṃ vārayan dhārtarāṣṭrīm
tvaṃ sārathe yāhi javena vāhair; nayāmy etān dhārtarāṣṭrān yamāya
2
saṃcodito bhīmasenena caivaṃ; sa sārathiḥ putrabalaṃ tvadīyam
prāyāt tataḥ sārathir ugravego; yato bhīmas tad balaṃ gantum aicchat
3
tato 'pare nāgarathāśvapattibhiḥ; pratyudyayuḥ kuravas taṃ samantāt
bhīmasya vāhāgryam udāravegaṃ; samantato bāṇagaṇair nijaghnuḥ
4
tataḥ śarān āpatato mahātmā; ciccheda bāṇair tapanīyapuṅkhaiḥ
te vai nipetus tapanīyapuṅkhā; dvidhā tridhā bhīma śarair nikṛttāḥ
5
tato rājan nāra rathāśvayūnāṃ; bhīmāhatānāṃ tava rājamadhye
ghoro ninādaḥ prababhau narendra; vajrāhatānām iva parvatānām
6
te vadhyamānāś ca narendramukhyā; nirbhinnā vai bhīmasenapravekaiḥ
bhīmaṃ samantāt samare 'dhyarohan; vṛkṣaṃ śakuntā iva puṣpahetoḥ
7
tato 'bhipātaṃ tava sainyamadhye; prāduścakre vegam ivātta vegaḥ
yathānta kāle kṣapayan didhakṣur; bhūtānta kṛt kāla ivātta daṇḍaḥ
8
tasyātivegasya raṇe 'tivegaṃ; nāśaknuvan dhārayituṃ tvadīyāḥ
vyāttānanasyāpatato yathaiva; kālasya kāle harataḥ prajā vai
9
tato balaṃ bhārata bhāratānāṃ; pradahyamānaṃ samare mahātman
bhītaṃ diśo 'kīryata bhīma nunnaṃ; mahānilenābhra gaṇo yathaiva
10
tato dhīmān sārathim abravīd balī; sa bhīmasenaḥ punar eva hṛṣṭaḥ
sūtābhijānīhi parān svakān vā; rathān dhvajāṃś cāpatataḥ sametān
yudhyann ahaṃ nābhijānāmi kiṃ cin; mā sainyaṃ svaṃ chādayiṣye pṛṣatkaiḥ
11
arīn viśokābhinirīkṣya sarvato; manas tu cintā pradunoti me bhṛśam
rājāturo nāgam adyat kirīṭī; bahūn duḥkhāny abhijāto 'smi sūta
12
etad duḥkhaṃ sārathe dharmarājo; yan māṃ hitvā yātavāñ śatrumadhye
nainaṃ jīvan nāpi jānāmy ajīvan; bībhatsuṃ vā tan mamādyātiduḥkham
13
so 'haṃ dviṣat sainyam udagrakalpaṃ; vināśayiṣye paramapratītaḥ
etān nihatyājimadhye sametān; prīto bhaviṣyāmi saha tvayādya
14
sarvāṃs tūṇīrān mārgaṇān vānvavekṣya; kiṃ śiṣṭaṃ syāt sāyakānāṃ rathe me
kā vājātiḥ kiṃpramāṇaṃ ca teṣāṃ; jñātvā vyaktaṃ tan mamācakṣva sūta
15
[viṣoka]
ṣaṇ mārgaṇānām ayutāni vīra; kṣurāś ca bhallāś ca tathāyutākhyāḥ
nārācānāṃ dve sahasre tu vīra; trīṇy eva ca pradarāṇāṃ ca pārtha
16
asty āyudhaṃ pāṇḍaveyāvaśiṣṭaṃ; na yad vahec chakaṭaṃ ṣaḍ gavīyam
etad vidvan muñca sahasraśo 'pi; gadāsibāhudraviṇaṃ ca te 'sti
17
[bhs]
sūtādyemaṃ paśya bhīma pramuktaiḥ; saṃbhindadbhiḥ pārthivān āśu vegaiḥ
ugrair bāṇair āhavaṃ ghorarūpaṃ; naṣṭādityaṃ mṛtyulokena tulyam
18
adyaiva tad viditaṃ pārthivānāṃ; bhaviṣyatiy ākumāraṃ ca sūta
nimagno vā samare bhīmasena; ekaḥ kurūn vā samare vijetā
19
sarve saṃkhye kuravo niṣpatantu; māṃ vā lokāḥ kīrtayantv ākumāram
savān ekas tān ahaṃ pātayiṣye; te vā sarve bhīmasenaṃ tudantu
20
āśstāraḥ karma cāpy uttamaṃ vā; tan me devāḥ kevalaṃ sādhayantu
āyātv ihādyārjunaḥ śatrughātī; śakras tūrṇaṃ yajña ivopahūtaḥ
21
kṣvasvaitāṃ bhāratīṃ dīryamāṇām; ete kasmād vidravante narendrāḥ
vyaktaṃ dhīmān savyasācī narāgryaḥ; sainyaṃ hy etac chādayaty āśu bāṇaiḥ
22
paśya dhvajāṃś ca dravato viśoka; nāgān hayān pattisaṃghāṃś ca saṃkhye
rāthān viśīrṇāñ śaraśaktitāḍitān; paśyasvaitān rathinaś caiva sūta
23
pūryate kauravī cāpy abhīkṣṇaṃ; senā hy asau subhṛśaṃ hanyamānā
dhanaṃjayasyāśani tulyavegair; grastā śarair barhi suvarṇavājaiḥ
24
ete dravanti sma rathāśvanāgāḥ; padātisaṃghān avamardayantaḥ
saṃmuhyamānāḥ kauravāḥ sarva eva; dravanti nāgā iva dāvabhītāḥ
hāhākṛtāś caiva raṇe viśoka; muñcanti nādān vipulān gajendrāḥ
25
[viṣoka]
sarve kāmāḥ pāṇḍava te samṛddhāḥ; kapidhvajo dṛśyate hastisainye
nīlād dhanād vidyutam uccarantīṃ; tathāpaśyaṃ visphurad vai dhanus tat
26
kapir hy asau vīkṣyate sarvato vai; dhvajāgram āruhya dhanaṃjayasya
divākarābbho maṇir eṣa divyo; vibhrājate caiva kirīṭasaṃsthaḥ
27
pārśve bhīmaṃ pāṇḍurābhraprakāśaṃ; paśyemaṃ tvaṃ devadattaṃ sughoṣam
abhīśu hastasya janārdanasya; vigāhamānasya camūṃ pareṣām
28
raviprabhaṃ vajranābhaṃ kṣurāntaṃ; pārśve sthitaṃ paśya janārdanasya
cakraṃ yaśo vardhayat keśavasya; sadārcitaṃ yadubhiḥ paśya vīra
29
[bhm]
dadāmi te grāmavarāṃś caturdaśa; priyākhyāne sārathe suprasannaḥ
dasī śataṃ cāpi rathāṃś ca viṃśatiṃ; yad arjunaṃ vedayase viśoka
