Book 6. Chapter 18

Book 6
Chapter 18

1

t�ṃs tu te 'haṃ pravakṣy�mi prekṣam�ṇasya yūthap�n

r�ghav�rthe par�kr�nt� ye na rakṣanti jīvitam

2

snigdh� yasya bahuśy�m� b�l� l�ṅgūlam �śrit�ḥ

t�mr�ḥ pīt�ḥ sit�ḥ śvet�ḥ prakīrṇ� ghorakarmaṇaḥ

3

pragṛhīt�ḥ prak�śante sūryasyeva marīcayaḥ

pṛthivy�ṃ c�nukṛṣyante haro n�maiṣa yūthapaḥ

4

yaṃ pṛṣṭhato 'nugacchanti śataśo 'tha sahasraśaḥ

drum�n udyamya sahit� laṅk�rohaṇatatpar�ḥ

5

eṣa koṭīsahasreṇa v�nar�ṇ�ṃ mahaujas�m

�k�ṅkṣate tv�ṃ saṃgr�me jetuṃ parapuraṃjaya

6

nīl�n iva mah�megh�ṃs tiṣṭhato y�ṃs tu paśyasi

asit�ñ janasaṃk�ś�n yuddhe satyapar�kram�n

7

nakhadaṃṣṭr�yudh�n vīr�ṃs tīkṣṇakop�n bhay�vah�n

asaṃkhyey�n anirdeśy�n paraṃ p�ram ivodadheḥ

8

parvateṣu ca ye ke cid viṣameṣu nadīṣu ca

ete tv�m abhivartante r�jann ṛṣk�ḥ sud�ruṇ�ḥ

9

eṣ�ṃ madhye sthito r�jan bhīm�kṣo bhīmadarśanaḥ

parjanya iva jīmūtaiḥ samant�t pariv�ritaḥ

10

ṛkṣavantaṃ giriśreṣṭham adhy�ste narmad�ṃ piban

sarvarkṣ�ṇ�m adhipatir dhūmro n�maiṣa yūthapaḥ

11

yavīy�n asya tu bhr�t� paśyainaṃ parvatopamam

bhr�tr� sam�no rūpeṇa viśiṣṭas tu par�krame

12

sa eṣa j�mbav�n n�ma mah�yūthapayūthapaḥ

praś�nto guruvartī ca saṃprah�reṣv amarṣaṇaḥ

13

etena s�hyaṃ sumahat kṛtaṃ śakrasya dhīmat�

dev�sure j�mbavat� labdh�ś ca bahavo var�ḥ

14

�ruhya parvat�grebhyo mah�bhravipul�ḥ śil�ḥ

muñcanti vipul�k�r� na mṛtyor udvijanti ca

15

r�kṣas�n�ṃ ca sadṛś�ḥ piś�c�n�ṃ ca romaś�ḥ

etasya sainye bahavo vicaranty agnitejasaḥ

16

yaṃ tv enam abhisaṃrabdhaṃ plavam�nam iva sthitam

prekṣante v�nar�ḥ sarve sthitaṃ yūthapayūthapam

17

eṣa r�jan sahasr�kṣaṃ paryup�ste harīśvaraḥ

balena balasaṃpanno rambho n�maiṣa yūthapaḥ

18

yaḥ sthitaṃ yojane śailaṃ gacchan p�rśvena sevate

ūrdhvaṃ tathaiva k�yena gataḥ pr�pnoti yojanam

19

yasm�n na paramaṃ rūpaṃ catuṣp�deṣu vidyate

śrutaḥ saṃn�dano n�ma v�nar�ṇ�ṃ pit�mahaḥ

20

yena yuddhaṃ tad� dattaṃ raṇe śakrasya dhīmat�

par�jayaś ca na pr�ptaḥ so 'yaṃ yūthapayūthapaḥ

yasya vikramam�ṇasya śakrasyeva par�kramaḥ

21

eṣa gandharvakany�y�m utpannaḥ kṛṣṇavartman�

pur� dev�sure yuddhe s�hy�rthaṃ tridivaukas�m

22

yasya vaiśravaṇo r�j� jambūm upaniṣevate

yo r�j� parvatendr�ṇ�ṃ bahukiṃnarasevin�m

23

vih�rasukhado nityaṃ bhr�tus te r�kṣas�dhipa

tatraiṣa vasati śrīm�n balav�n v�nararṣabhaḥ

yuddheṣv akatthano nityaṃ krathano n�ma yūthapaḥ

24

vṛtaḥ koṭisahasreṇa harīṇ�ṃ samupasthitaḥ

eṣaiv�śaṃsate laṅk�ṃ sven�nīkena marditum

25

yo gaṅg�m anu paryeti tr�sayan hastiyūthap�n

hastin�ṃ v�nar�ṇ�ṃ ca pūrvavairam anusmaran

26

eṣa yūthapatir net� gacchan giriguh�śayaḥ

harīṇ�ṃ v�hinī mukhyo nadīṃ haimavatīm anu

27

uśīra bījam �śritya parvataṃ mandaropamam

ramate v�naraśreṣṭho divi śakra iva svayam

28

enaṃ śatasahasr�ṇ�ṃ sahasram abhivartate

eṣa durmarṣaṇo r�jan pram�thī n�ma yūthapaḥ

29

v�tenevoddhataṃ meghaṃ yam enam anupaśyasi

vivartam�naṃ bahuśo yatraitad bahulaṃ rajaḥ

30

ete 'sitamukh� ghor� gol�ṅgūl� mah�bal�ḥ

śataṃ śatasahasr�ṇi dṛṣṭv� vai setubandhanam

31

gol�ṅgūlaṃ mah�vegaṃ gav�kṣaṃ n�ma yūthapam

pariv�ry�bhivartante laṅk�ṃ marditum ojas�

32

bhramar�carit� yatra sarvak�maphaladrum�ḥ

yaṃ sūryatulyavarṇ�bham anuparyeti parvatam

33

yasya bh�s� sad� bh�nti tadvarṇ� mṛgapakṣiṇaḥ

yasya prasthaṃ mah�tm�no na tyajanti maharṣayaḥ

34

tatraiṣa ramate r�jan ramye k�ñcanaparvate

mukhyo v�naramukhy�n�ṃ kesarī n�ma yūthapaḥ

35

ṣaṣṭir girisahasr�ṇ�ṃ ramy�ḥ k�ñcanaparvat�ḥ

teṣ�ṃ madhye girivaras tvam iv�nagha rakṣas�m

36

tatraite kapil�ḥ śvet�s t�mr�sy� madhupiṅgal�ḥ

nivasanty uttamagirau tīkṣṇadaṃṣṭr�nakh�yudh�ḥ

37

siṃha iva caturdaṃṣṭr� vy�ghr� iva dur�sad�ḥ

sarve vaiśvanarasam� jvalit�śīviṣopam�ḥ

38

sudīrgh�ñcital�ṅgūl� mattam�taṃgasaṃnibh�ḥ

mah�parvatasaṃk�ś� mah�jīmūtanisvan�ḥ

39

eṣa caiṣ�m adhipatir madhye tiṣṭhati vīryav�n

n�mn� pṛthivy�ṃ vikhy�to r�jañ śatabalīti yaḥ

eṣaiv�śaṃsate laṅk�ṃ sven�nīkena marditum

40

gajo gav�kṣo gavayo nalo nīlaś ca v�naraḥ

ekaika eva yūth�n�ṃ koṭibhir daśabhir vṛtaḥ

41

tath�nye v�naraśreṣṭh� vindhyaparvatav�sinaḥ

na śakyante bahutv�t tu saṃkhy�tuṃ laghuvikram�ḥ

42

sarve mah�r�ja mah�prabh�v�ḥ; sarve mah�śailanik�śak�y�ḥ

sarve samarth�ḥ pṛthivīṃ kṣaṇena; kartuṃ pravidhvastavikīrṇaśail�m

1

तांस त� ते ऽहं परवक�ष�यामि परेक�षमाणस�य यूथपान

राघवार�थे पराक�रान�ता ये न रक�षन�ति जीवितम

2

सनिग�धा यस�य बह�श�यामा बाला लाङ�गूलम आश�रिताः

ताम�राः पीताः सिताः शवेताः परकीर�णा घॊरकर�मणः

3

परगृहीताः परकाशन�ते सूर�यस�येव मरीचयः

पृथिव�यां चान�कृष�यन�ते हरॊ नामैष यूथपः

4

यं पृष�ठतॊ ऽन�गच�छन�ति शतशॊ ऽथ सहस�रशः

दर�मान उद�यम�य सहिता लङ�कारॊहणतत�पराः

5

�ष कॊटीसहस�रेण वानराणां महौजसाम

आकाङ�क�षते तवां संग�रामे जेत�ं परप�रंजय

6

नीलान इव महामेघांस तिष�ठतॊ यांस त� पश�यसि

असिताञ जनसंकाशान य�द�धे सत�यपराक�रमान

7

नखदंष�ट�राय�धान वीरांस तीक�ष�णकॊपान भयावहान

असंख�येयान अनिर�देश�यान परं पारम इवॊदधेः

8

पर�वतेष� च ये के चिद विषमेष� नदीष� च

�ते तवाम अभिवर�तन�ते राजन�न ऋष�काः स�दार�णाः

9

�षां मध�ये सथितॊ राजन भीमाक�षॊ भीमदर�शनः

पर�जन�य इव जीमूतैः समन�तात परिवारितः

10

ऋक�षवन�तं गिरिश�रेष�ठम अध�यास�ते नर�मदां पिबन

सर�वर�क�षाणाम अधिपतिर धूम�रॊ नामैष यूथपः

11

यवीयान अस�य त� भराता पश�यैनं पर�वतॊपमम

भरात�रा समानॊ रूपेण विशिष�टस त� पराक�रमे

12

स �ष जाम�बवान नाम महायूथपयूथपः

परशान�तॊ ग�र�वर�ती च संप�रहारेष�व अमर�षणः

13

�तेन साह�यं स�महत कृतं शक�रस�य धीमता

देवास�रे जाम�बवता लब�धाश च बहवॊ वराः

14

आर�ह�य पर�वताग�रेभ�यॊ महाभ�रविप�लाः शिलाः

म�ञ�चन�ति विप�लाकारा न मृत�यॊर उद�विजन�ति च

15

राक�षसानां च सदृशाः पिशाचानां च रॊमशाः

�तस�य सैन�ये बहवॊ विचरन�त�य अग�नितेजसः

16

यं तव �नम अभिसंरब�धं पलवमानम इव सथितम

परेक�षन�ते वानराः सर�वे सथितं यूथपयूथपम

17

�ष राजन सहस�राक�षं पर�य�पास�ते हरीश�वरः

बलेन बलसंपन�नॊ रम�भॊ नामैष यूथपः

18

यः सथितं यॊजने शैलं गच�छन पार�श�वेन सेवते

ऊर�ध�वं तथैव कायेन गतः पराप�नॊति यॊजनम

19

यस�मान न परमं रूपं चत�ष�पादेष� विद�यते

शर�तः संनादनॊ नाम वानराणां पितामहः

20

येन य�द�धं तदा दत�तं रणे शक�रस�य धीमता

पराजयश च न पराप�तः सॊ ऽयं यूथपयूथपः

यस�य विक�रममाणस�य शक�रस�येव पराक�रमः

21

�ष गन�धर�वकन�यायाम उत�पन�नः कृष�णवर�त�मना

प�रा देवास�रे य�द�धे साह�यार�थं तरिदिवौकसाम

22

यस�य वैश�रवणॊ राजा जम�बूम उपनिषेवते

यॊ राजा पर�वतेन�द�राणां बह�किंनरसेविनाम

23

विहारस�खदॊ नित�यं भरात�स ते राक�षसाधिप

तत�रैष वसति शरीमान बलवान वानरर�षभः

य�द�धेष�व अकत�थनॊ नित�यं करथनॊ नाम यूथपः

24

वृतः कॊटिसहस�रेण हरीणां सम�पस�थितः

�षैवाशंसते लङ�कां सवेनानीकेन मर�दित�म

25

यॊ गङ�गाम अन� पर�येति तरासयन हस�तियूथपान

हस�तिनां वानराणां च पूर�ववैरम अन�स�मरन

26

�ष यूथपतिर नेता गच�छन गिरिग�हाशयः

हरीणां वाहिनी म�ख�यॊ नदीं हैमवतीम अन�

27

उशीर बीजम आश�रित�य पर�वतं मन�दरॊपमम

रमते वानरश�रेष�ठॊ दिवि शक�र इव सवयम

28

�नं शतसहस�राणां सहस�रम अभिवर�तते

�ष द�र�मर�षणॊ राजन परमाथी नाम यूथपः

29

वातेनेवॊद�धतं मेघं यम �नम अन�पश�यसि

विवर�तमानं बह�शॊ यत�रैतद बह�लं रजः

30

�ते ऽसितम�खा घॊरा गॊलाङ�गूला महाबलाः

शतं शतसहस�राणि दृष�ट�वा वै सेत�बन�धनम

31

गॊलाङ�गूलं महावेगं गवाक�षं नाम यूथपम

परिवार�याभिवर�तन�ते लङ�कां मर�दित�म ओजसा

32

भरमराचरिता यत�र सर�वकामफलद�र�माः

यं सूर�यत�ल�यवर�णाभम अन�पर�येति पर�वतम

33

यस�य भासा सदा भान�ति तद�वर�णा मृगपक�षिणः

यस�य परस�थं महात�मानॊ न तयजन�ति महर�षयः

34

तत�रैष रमते राजन रम�ये काञ�चनपर�वते

म�ख�यॊ वानरम�ख�यानां केसरी नाम यूथपः

35

षष�टिर गिरिसहस�राणां रम�याः काञ�चनपर�वताः

तेषां मध�ये गिरिवरस तवम इवानघ रक�षसाम

36

तत�रैते कपिलाः शवेतास ताम�रास�या मध�पिङ�गलाः

निवसन�त�य उत�तमगिरौ तीक�ष�णदंष�ट�रानखाय�धाः

37

सिंह इव चत�र�दंष�ट�रा वयाघ�रा इव द�रासदाः

सर�वे वैश�वनरसमा जवलिताशीविषॊपमाः

38

स�दीर�घाञ�चितलाङ�गूला मत�तमातंगसंनिभाः

महापर�वतसंकाशा महाजीमूतनिस�वनाः

39

�ष चैषाम अधिपतिर मध�ये तिष�ठति वीर�यवान

नाम�ना पृथिव�यां विख�यातॊ राजञ शतबलीति यः

�षैवाशंसते लङ�कां सवेनानीकेन मर�दित�म

40

गजॊ गवाक�षॊ गवयॊ नलॊ नीलश च वानरः

�कैक �व यूथानां कॊटिभिर दशभिर वृतः

41

तथान�ये वानरश�रेष�ठा विन�ध�यपर�वतवासिनः

न शक�यन�ते बह�त�वात त� संख�यात�ं लघ�विक�रमाः

42

सर�वे महाराज महाप�रभावाः; सर�वे महाशैलनिकाशकायाः

सर�वे समर�थाः पृथिवीं कषणेन; कर�त�ं परविध�वस�तविकीर�णशैलाम