Book 3. Chapter 231
The Mahabharata In Sanskrit
Book 3
Chapter 231
1
[वै]
गन्धर्वैस तु महाराज भग्ने कर्णे महारथे
संप्राद्रवच चमूः सर्वा धार्तराष्ट्रस्य पश्यतः
2
तान दृष्ट्वा दरवतः सर्वान धार्तराष्ट्रान पराङ्मुखान
दुर्यॊधनॊ महाराज नासीत तत्र पराङ्मुखः
3
ताम आपतन्तीं संप्रेक्ष्य गन्धर्वाणां महाचमूम
महता शरवर्षेण सॊ ऽभयवर्षद अरिंदमः
4
अचिन्त्यशरवर्षं तु गन्धर्वास तस्य तं रथम
दुर्यॊधनं जिघांसन्तः समन्तात पर्यवारयन
5
युगमीषां वरूथं च तथैव धवजसारथी
अश्वांस तरिवेणुं तल्पं च तिलशॊ ऽभयहनद रथम
6
दुर्यॊधनं चित्रसेनॊ विरथं पतितं भुवि
अभिद्रुत्य महाबाहुर जीवग्राहम अथाग्रहीत
7
तस्मिन गृहीते राजेन्द्र सथितं दुःशासनं रथे
पर्यगृह्णन्त गन्धर्वाः परिवार्य समन्ततः
8
विविंशतिं चित्रसेनम आदायान्ये परदुद्रुवुः
विन्दानुविन्दाव अपरे राजदारांश च सर्वशः
9
सैन्यास तु धार्तराष्ट्रस्य गन्धर्वैः समभिद्रुताः
पूर्वं परभग्नैः सहिताः पाण्डवान अभ्ययुस तदा
10
शकटापण वेश्याश च यानयुग्यं च सर्वशः
शरणं पाण्डवाञ जग्मुर हरियमाणे महीपतौ
11
परियदर्शनॊ महाबाहुर धार्तराष्ट्रॊ महाबलः
गन्धर्वैर हरियते राजा पार्थास तम अनुधावत
12
दुःशासनॊ दुर्विषहॊ दुर्मुखॊ दुर्जयस तथा
बद्ध्वा हरियन्ते गन्धर्वै राजदाराश च सर्वशः
13
इति दुर्यॊधनामात्याः करॊशन्तॊ राजगृद्धिनः
आर्ता दीनस्वराः सर्वे युधिष्ठिरम उपागमन
14
तांस तथा वयथितान दीनान भिक्षमाणान युधिष्ठिरम
वृद्धान दुर्यॊधनामात्यान भिमसेनॊ ऽभयभाषत
15
अन्यथा वर्तमानानाम अर्थॊ जातायम अन्यथा
अस्माभिर यद अनुष्ठेयं गन्धर्वैस तद अनुष्ठितम
16
दुर्मन्त्रितम इदं तात राज्ञॊ दुर्द्यूत देविनः
दवेष्टारम अन्ये कलीबस्य पातयन्तीति नः शरुतम
17
तद इदं कृतं नः परत्यक्षं गन्धर्वै रतिमानुषम
दिष्ट्या लॊके पुमान अस्ति कश चिद अस्मत्प्रिये सथितः
येनास्माकं हृतॊ भार आसीनानां सुखावहः
18
शीतवातातप सहांस तपसा चैव कर्शितान
समस्थॊ विषमस्थान हि दरष्टुम इच्छति दुर्मतिः
19
अधर्मचारिणस तस्य कौरव्यस्य दुरात्मनः
ये शीलम अनुवर्तन्ते ते पश्यन्ति पराभवम
20
अधर्मॊ हि कृतस तेन येनैतद उपशिक्षितम
अनृशंसास तु कौन्तेयास तस्याध्यक्षान बरवीमि वः
21
एवं बरुवाणं कौन्तेयं भीमसेनम अमर्षणम
न कालः परुषस्यायम इति राजाभ्यभाषत
1
[vai]
gandharvais tu mahārāja bhagne karṇe mahārathe
saṃprādravac camūḥ sarvā dhārtarāṣṭrasya paśyataḥ
2
tān dṛṣṭvā dravataḥ sarvān dhārtarāṣṭrān parāṅmukhān
duryodhano mahārāja nāsīt tatra parāṅmukhaḥ
3
tām āpatantīṃ saṃprekṣya gandharvāṇāṃ mahācamūm
mahatā śaravarṣeṇa so 'bhyavarṣad ariṃdamaḥ
4
acintyaśaravarṣaṃ tu gandharvās tasya taṃ ratham
duryodhanaṃ jighāṃsantaḥ samantāt paryavārayan
5
yugamīṣāṃ varūthaṃ ca tathaiva dhvajasārathī
aśvāṃs triveṇuṃ talpaṃ ca tilaśo 'bhyahanad ratham
6
duryodhanaṃ citraseno virathaṃ patitaṃ bhuvi
abhidrutya mahābāhur jīvagrāham athāgrahīt
7
tasmin gṛhīte rājendra sthitaṃ duḥśāsanaṃ rathe
paryagṛhṇanta gandharvāḥ parivārya samantataḥ
8
viviṃśatiṃ citrasenam ādāyānye pradudruvuḥ
vindānuvindāv apare rājadārāṃś ca sarvaśaḥ
9
sainyās tu dhārtarāṣṭrasya gandharvaiḥ samabhidrutāḥ
pūrvaṃ prabhagnaiḥ sahitāḥ pāṇḍavān abhyayus tadā
10
akaṭāpaṇa veśyāś ca yānayugyaṃ ca sarvaśaḥ
śaraṇaṃ pāṇḍavāñ jagmur hriyamāṇe mahīpatau
11
priyadarśano mahābāhur dhārtarāṣṭro mahābalaḥ
gandharvair hriyate rājā pārthās tam anudhāvata
12
duḥśāsano durviṣaho durmukho durjayas tathā
baddhvā hriyante gandharvai rājadārāś ca sarvaśaḥ
13
iti duryodhanāmātyāḥ krośanto rājagṛddhinaḥ
ārtā dīnasvarāḥ sarve yudhiṣṭhiram upāgaman
14
tāṃs tathā vyathitān dīnān bhikṣamāṇān yudhiṣṭhiram
vṛddhān duryodhanāmātyān bhimaseno 'bhyabhāṣata
15
anyathā vartamānānām artho jātāyam anyathā
asmābhir yad anuṣṭheyaṃ gandharvais tad anuṣṭhitam
16
durmantritam idaṃ tāta rājño durdyūta devinaḥ
dveṣṭāram anye klībasya pātayantīti naḥ śrutam
17
tad idaṃ kṛtaṃ naḥ pratyakṣaṃ gandharvai ratimānuṣam
diṣṭyā loke pumān asti kaś cid asmatpriye sthitaḥ
yenāsmākaṃ hṛto bhāra āsīnānāṃ sukhāvahaḥ
18
śtavātātapa sahāṃs tapasā caiva karśitān
samastho viṣamasthān hi draṣṭum icchati durmatiḥ
19
adharmacāriṇas tasya kauravyasya durātmanaḥ
ye śīlam anuvartante te paśyanti parābhavam
20
adharmo hi kṛtas tena yenaitad upaśikṣitam
anṛśaṃsās tu kaunteyās tasyādhyakṣān bravīmi vaḥ
21
evaṃ bruvāṇaṃ kaunteyaṃ bhīmasenam amarṣaṇam
na kālaḥ paruṣasyāyam iti rājābhyabhāṣata
Book 3
Chapter 231
1
[वै]
गन्धर्वैस तु महाराज भग्ने कर्णे महारथे
संप्राद्रवच चमूः सर्वा धार्तराष्ट्रस्य पश्यतः
2
तान दृष्ट्वा दरवतः सर्वान धार्तराष्ट्रान पराङ्मुखान
दुर्यॊधनॊ महाराज नासीत तत्र पराङ्मुखः
3
ताम आपतन्तीं संप्रेक्ष्य गन्धर्वाणां महाचमूम
महता शरवर्षेण सॊ ऽभयवर्षद अरिंदमः
4
अचिन्त्यशरवर्षं तु गन्धर्वास तस्य तं रथम
दुर्यॊधनं जिघांसन्तः समन्तात पर्यवारयन
5
युगमीषां वरूथं च तथैव धवजसारथी
अश्वांस तरिवेणुं तल्पं च तिलशॊ ऽभयहनद रथम
6
दुर्यॊधनं चित्रसेनॊ विरथं पतितं भुवि
अभिद्रुत्य महाबाहुर जीवग्राहम अथाग्रहीत
7
तस्मिन गृहीते राजेन्द्र सथितं दुःशासनं रथे
पर्यगृह्णन्त गन्धर्वाः परिवार्य समन्ततः
8
विविंशतिं चित्रसेनम आदायान्ये परदुद्रुवुः
विन्दानुविन्दाव अपरे राजदारांश च सर्वशः
9
सैन्यास तु धार्तराष्ट्रस्य गन्धर्वैः समभिद्रुताः
पूर्वं परभग्नैः सहिताः पाण्डवान अभ्ययुस तदा
10
शकटापण वेश्याश च यानयुग्यं च सर्वशः
शरणं पाण्डवाञ जग्मुर हरियमाणे महीपतौ
11
परियदर्शनॊ महाबाहुर धार्तराष्ट्रॊ महाबलः
गन्धर्वैर हरियते राजा पार्थास तम अनुधावत
12
दुःशासनॊ दुर्विषहॊ दुर्मुखॊ दुर्जयस तथा
बद्ध्वा हरियन्ते गन्धर्वै राजदाराश च सर्वशः
13
इति दुर्यॊधनामात्याः करॊशन्तॊ राजगृद्धिनः
आर्ता दीनस्वराः सर्वे युधिष्ठिरम उपागमन
14
तांस तथा वयथितान दीनान भिक्षमाणान युधिष्ठिरम
वृद्धान दुर्यॊधनामात्यान भिमसेनॊ ऽभयभाषत
15
अन्यथा वर्तमानानाम अर्थॊ जातायम अन्यथा
अस्माभिर यद अनुष्ठेयं गन्धर्वैस तद अनुष्ठितम
16
दुर्मन्त्रितम इदं तात राज्ञॊ दुर्द्यूत देविनः
दवेष्टारम अन्ये कलीबस्य पातयन्तीति नः शरुतम
17
तद इदं कृतं नः परत्यक्षं गन्धर्वै रतिमानुषम
दिष्ट्या लॊके पुमान अस्ति कश चिद अस्मत्प्रिये सथितः
येनास्माकं हृतॊ भार आसीनानां सुखावहः
18
शीतवातातप सहांस तपसा चैव कर्शितान
समस्थॊ विषमस्थान हि दरष्टुम इच्छति दुर्मतिः
19
अधर्मचारिणस तस्य कौरव्यस्य दुरात्मनः
ये शीलम अनुवर्तन्ते ते पश्यन्ति पराभवम
20
अधर्मॊ हि कृतस तेन येनैतद उपशिक्षितम
अनृशंसास तु कौन्तेयास तस्याध्यक्षान बरवीमि वः
21
एवं बरुवाणं कौन्तेयं भीमसेनम अमर्षणम
न कालः परुषस्यायम इति राजाभ्यभाषत
1
[vai]
gandharvais tu mahārāja bhagne karṇe mahārathe
saṃprādravac camūḥ sarvā dhārtarāṣṭrasya paśyataḥ
2
tān dṛṣṭvā dravataḥ sarvān dhārtarāṣṭrān parāṅmukhān
duryodhano mahārāja nāsīt tatra parāṅmukhaḥ
3
tām āpatantīṃ saṃprekṣya gandharvāṇāṃ mahācamūm
mahatā śaravarṣeṇa so 'bhyavarṣad ariṃdamaḥ
4
acintyaśaravarṣaṃ tu gandharvās tasya taṃ ratham
duryodhanaṃ jighāṃsantaḥ samantāt paryavārayan
5
yugamīṣāṃ varūthaṃ ca tathaiva dhvajasārathī
aśvāṃs triveṇuṃ talpaṃ ca tilaśo 'bhyahanad ratham
6
duryodhanaṃ citraseno virathaṃ patitaṃ bhuvi
abhidrutya mahābāhur jīvagrāham athāgrahīt
7
tasmin gṛhīte rājendra sthitaṃ duḥśāsanaṃ rathe
paryagṛhṇanta gandharvāḥ parivārya samantataḥ
8
viviṃśatiṃ citrasenam ādāyānye pradudruvuḥ
vindānuvindāv apare rājadārāṃś ca sarvaśaḥ
9
sainyās tu dhārtarāṣṭrasya gandharvaiḥ samabhidrutāḥ
pūrvaṃ prabhagnaiḥ sahitāḥ pāṇḍavān abhyayus tadā
10
akaṭāpaṇa veśyāś ca yānayugyaṃ ca sarvaśaḥ
śaraṇaṃ pāṇḍavāñ jagmur hriyamāṇe mahīpatau
11
priyadarśano mahābāhur dhārtarāṣṭro mahābalaḥ
gandharvair hriyate rājā pārthās tam anudhāvata
12
duḥśāsano durviṣaho durmukho durjayas tathā
baddhvā hriyante gandharvai rājadārāś ca sarvaśaḥ
13
iti duryodhanāmātyāḥ krośanto rājagṛddhinaḥ
ārtā dīnasvarāḥ sarve yudhiṣṭhiram upāgaman
14
tāṃs tathā vyathitān dīnān bhikṣamāṇān yudhiṣṭhiram
vṛddhān duryodhanāmātyān bhimaseno 'bhyabhāṣata
15
anyathā vartamānānām artho jātāyam anyathā
asmābhir yad anuṣṭheyaṃ gandharvais tad anuṣṭhitam
16
durmantritam idaṃ tāta rājño durdyūta devinaḥ
dveṣṭāram anye klībasya pātayantīti naḥ śrutam
17
tad idaṃ kṛtaṃ naḥ pratyakṣaṃ gandharvai ratimānuṣam
diṣṭyā loke pumān asti kaś cid asmatpriye sthitaḥ
yenāsmākaṃ hṛto bhāra āsīnānāṃ sukhāvahaḥ
18
śtavātātapa sahāṃs tapasā caiva karśitān
samastho viṣamasthān hi draṣṭum icchati durmatiḥ
19
adharmacāriṇas tasya kauravyasya durātmanaḥ
ye śīlam anuvartante te paśyanti parābhavam
20
adharmo hi kṛtas tena yenaitad upaśikṣitam
anṛśaṃsās tu kaunteyās tasyādhyakṣān bravīmi vaḥ
21
evaṃ bruvāṇaṃ kaunteyaṃ bhīmasenam amarṣaṇam
na kālaḥ paruṣasyāyam iti rājābhyabhāṣata
