Book 5. Chapter 31
The Mahabharata In Sanskrit
Book 5
Chapter 31
1
[य]
उत सन्तम असन्तं च बालं वृद्धं च संजय
उताबलं बलीयांसं धाता परकुरुते वशे
2
उत बालाय पाण्डित्यं पण्डितायॊत बालताम
ददाति सर्वम ईशानः पुरस्ताच छुक्रम उच्चरन
3
अलं विज्ञापनाय सयाद आचक्षीथा यथातथम
अथॊ मन्त्रं मन्त्रयित्वा नयॊन्येनातिहृष्टवत
4
गावल्गणे कुरून गत्वा धृतराष्ट्रं महाबलम
अभिवाद्यॊपसंगृह्य ततः पृच्छेर अनामयम
5
बरूयाश चैनं तवम आसीनं कुरुभिः परिवारितम
तवैव राजन वीर्येण सुखं जीवन्ति पाण्डवाः
6
तव परसादाद बालास ते पराप्ता राज्यम अरिंदम
राज्ये तान सथापयित्वाग्रे नॊपेक्षीर विनशिष्यतः
7
सर्वम अप्य एतद एकस्य नालं संजय कस्य चित
तात संहत्य जीवामॊ मा दविषद्भ्यॊ वशं गमः
8
तथाभीष्मं शांतनवं भारतानां पितामहम
शिरसाभिवदेथास तवं मम नाम परकीर्तयन
9
अभिवाद्य च वक्तव्यस ततॊ ऽसमाकं पितामह
भवता शंतनॊर वंशॊ निमग्नः पुनर उद्धृतः
10
स तवं कुरु तथा तात सवमतेन पितामह
यथा जीवन्ति ते पौत्राः परीतिमन्तः परस्परम
11
तथैव विदुरं बरूयाः कुरूणाम मन्त्रधारिणम
अयुद्धं सौम्य भाषस्व हितकामॊ युधिष्ठिरः
12
अथॊ सुयॊधनं बरूया राजपुत्रम अमर्षणम
मध्ये कुरूणाम आसीनम अनुनीय पुनः पुनः
13
अपश्यन माम उपेक्षन्तं कृष्णाम एकां सभा गताम
तद्दुःखम अतितिक्षाम मा वधीष्म कुरून इति
14
एवं पूर्वापरान कलेशान अतितिक्षन्त पाण्डवाः
यथाबलीयसः सन्तस तत सर्वं कुरवॊ विदुः
15
यन नः पराव्राजयः सौम्य अजिनैः परतिवासितान
तद्दुःखम अतितिक्षाम मा वधीष्म कुरून इति
16
यत तत सभायाम आक्रम्य कृष्णां केशेष्व अधर्षयत
दुःशासनस ते ऽनुमते तच चास्माभिर उपेक्षितम
17
यथॊचितं सवकं भागं लभेमहि परंतप
निवर्तय परद्रव्ये बुद्धिं गृद्धां नरर्षभ
18
शान्तिर एवं भवेद राजन परीतिश चैव परस्परम
राज्यैक देशम अपि नः परयच्छ शमम इच्छताम
19
कुश सथलं वृकस्थलम आसन्दी वारणावतम
अवसानं भवेद अत्र किं चिद एव तु पञ्चमम
20
भरातॄणां देहि पञ्चानां गरामान पञ्च सुयॊधन
शान्तिर नॊ ऽसतु महाप्राज्ञ जञातिभिः सह संजय
21
भराता भरातरम अन्वेतु पिता पुत्रेण युज्यताम
समयमानाः समायान्तु पाञ्चालाः कुरुभिः सह
22
अक्षतान कुरुपाञ्चालान पश्येम इति कामये
सर्वे सुमनसस तात शाम्याम भरतर्षभ
23
अलम एव शमायास्मि तथा युद्धाय संजय
धर्मार्थयॊर अलं चाहं मृदवे दारुणाय च
1
[y]
uta santam asantaṃ ca bālaṃ vṛddhaṃ ca saṃjaya
utābalaṃ balīyāṃsaṃ dhātā prakurute vaśe
2
uta bālāya pāṇḍityaṃ paṇḍitāyota bālatām
dadāti sarvam īśānaḥ purastāc chukram uccaran
3
alaṃ vijñāpanāya syād ācakṣīthā yathātatham
atho mantraṃ mantrayitvā nayonyenātihṛṣṭavat
4
gāvalgaṇe kurūn gatvā dhṛtarāṣṭraṃ mahābalam
abhivādyopasaṃgṛhya tataḥ pṛccher anāmayam
5
brūyāś cainaṃ tvam āsīnaṃ kurubhiḥ parivāritam
tavaiva rājan vīryeṇa sukhaṃ jīvanti pāṇḍavāḥ
6
tava prasādād bālās te prāptā rājyam ariṃdama
rājye tān sthāpayitvāgre nopekṣīr vinaśiṣyataḥ
7
sarvam apy etad ekasya nālaṃ saṃjaya kasya cit
tāta saṃhatya jīvāmo mā dviṣadbhyo vaśaṃ gamaḥ
8
tathābhīṣmaṃ śātanavaṃ bhāratānāṃ pitāmaham
śirasābhivadethās tvaṃ mama nāma prakīrtayan
9
abhivādya ca vaktavyas tato 'smākaṃ pitāmaha
bhavatā śaṃtanor vaṃśo nimagnaḥ punar uddhṛtaḥ
10
sa tvaṃ kuru tathā tāta svamatena pitāmaha
yathā jīvanti te pautrāḥ prītimantaḥ parasparam
11
tathaiva viduraṃ brūyāḥ kurūṇām mantradhāriṇam
ayuddhaṃ saumya bhāṣasva hitakāmo yudhiṣṭhiraḥ
12
atho suyodhanaṃ brūyā rājaputram amarṣaṇam
madhye kurūṇām āsīnam anunīya punaḥ punaḥ
13
apaśyan mām upekṣantaṃ kṛṣṇm ekāṃ sabhā gatām
tadduḥkham atitikṣāma mā vadhīṣma kurūn iti
14
evaṃ pūrvāparān kleśān atitikṣanta pāṇḍavāḥ
yathābalīyasaḥ santas tat sarvaṃ kuravo viduḥ
15
yan naḥ prāvrājayaḥ saumya ajinaiḥ prativāsitān
tadduḥkham atitikṣāma mā vadhīṣma kurūn iti
16
yat tat sabhāyām ākramya kṛṣṇāṃ keśeṣv adharṣayat
duḥśāsanas te 'numate tac cāsmābhir upekṣitam
17
yathocitaṃ svakaṃ bhāgaṃ labhemahi paraṃtapa
nivartaya paradravye buddhiṃ gṛddhāṃ nararṣabha
18
śntir evaṃ bhaved rājan prītiś caiva parasparam
rājyaika deśam api naḥ prayaccha śamam icchatām
19
kuśa sthalaṃ vṛkasthalam āsandī vāraṇāvatam
avasānaṃ bhaved atra kiṃ cid eva tu pañcamam
20
bhrātṝṇāṃ dehi pañcānāṃ grāmān pañca suyodhana
śāntir no 'stu mahāprājña jñātibhiḥ saha saṃjaya
21
bhrātā bhrātaram anvetu pitā putreṇa yujyatām
smayamānāḥ samāyāntu pāñcālāḥ kurubhiḥ saha
22
akṣatān kurupāñcālān paśyema iti kāmaye
sarve sumanasas tāta śāmyāma bharatarṣabha
23
alam eva śamāyāsmi tathā yuddhāya saṃjaya
dharmārthayor alaṃ cāhaṃ mṛdave dāruṇāya ca
Book 5
Chapter 31
1
[य]
उत सन्तम असन्तं च बालं वृद्धं च संजय
उताबलं बलीयांसं धाता परकुरुते वशे
2
उत बालाय पाण्डित्यं पण्डितायॊत बालताम
ददाति सर्वम ईशानः पुरस्ताच छुक्रम उच्चरन
3
अलं विज्ञापनाय सयाद आचक्षीथा यथातथम
अथॊ मन्त्रं मन्त्रयित्वा नयॊन्येनातिहृष्टवत
4
गावल्गणे कुरून गत्वा धृतराष्ट्रं महाबलम
अभिवाद्यॊपसंगृह्य ततः पृच्छेर अनामयम
5
बरूयाश चैनं तवम आसीनं कुरुभिः परिवारितम
तवैव राजन वीर्येण सुखं जीवन्ति पाण्डवाः
6
तव परसादाद बालास ते पराप्ता राज्यम अरिंदम
राज्ये तान सथापयित्वाग्रे नॊपेक्षीर विनशिष्यतः
7
सर्वम अप्य एतद एकस्य नालं संजय कस्य चित
तात संहत्य जीवामॊ मा दविषद्भ्यॊ वशं गमः
8
तथाभीष्मं शांतनवं भारतानां पितामहम
शिरसाभिवदेथास तवं मम नाम परकीर्तयन
9
अभिवाद्य च वक्तव्यस ततॊ ऽसमाकं पितामह
भवता शंतनॊर वंशॊ निमग्नः पुनर उद्धृतः
10
स तवं कुरु तथा तात सवमतेन पितामह
यथा जीवन्ति ते पौत्राः परीतिमन्तः परस्परम
11
तथैव विदुरं बरूयाः कुरूणाम मन्त्रधारिणम
अयुद्धं सौम्य भाषस्व हितकामॊ युधिष्ठिरः
12
अथॊ सुयॊधनं बरूया राजपुत्रम अमर्षणम
मध्ये कुरूणाम आसीनम अनुनीय पुनः पुनः
13
अपश्यन माम उपेक्षन्तं कृष्णाम एकां सभा गताम
तद्दुःखम अतितिक्षाम मा वधीष्म कुरून इति
14
एवं पूर्वापरान कलेशान अतितिक्षन्त पाण्डवाः
यथाबलीयसः सन्तस तत सर्वं कुरवॊ विदुः
15
यन नः पराव्राजयः सौम्य अजिनैः परतिवासितान
तद्दुःखम अतितिक्षाम मा वधीष्म कुरून इति
16
यत तत सभायाम आक्रम्य कृष्णां केशेष्व अधर्षयत
दुःशासनस ते ऽनुमते तच चास्माभिर उपेक्षितम
17
यथॊचितं सवकं भागं लभेमहि परंतप
निवर्तय परद्रव्ये बुद्धिं गृद्धां नरर्षभ
18
शान्तिर एवं भवेद राजन परीतिश चैव परस्परम
राज्यैक देशम अपि नः परयच्छ शमम इच्छताम
19
कुश सथलं वृकस्थलम आसन्दी वारणावतम
अवसानं भवेद अत्र किं चिद एव तु पञ्चमम
20
भरातॄणां देहि पञ्चानां गरामान पञ्च सुयॊधन
शान्तिर नॊ ऽसतु महाप्राज्ञ जञातिभिः सह संजय
21
भराता भरातरम अन्वेतु पिता पुत्रेण युज्यताम
समयमानाः समायान्तु पाञ्चालाः कुरुभिः सह
22
अक्षतान कुरुपाञ्चालान पश्येम इति कामये
सर्वे सुमनसस तात शाम्याम भरतर्षभ
23
अलम एव शमायास्मि तथा युद्धाय संजय
धर्मार्थयॊर अलं चाहं मृदवे दारुणाय च
1
[y]
uta santam asantaṃ ca bālaṃ vṛddhaṃ ca saṃjaya
utābalaṃ balīyāṃsaṃ dhātā prakurute vaśe
2
uta bālāya pāṇḍityaṃ paṇḍitāyota bālatām
dadāti sarvam īśānaḥ purastāc chukram uccaran
3
alaṃ vijñāpanāya syād ācakṣīthā yathātatham
atho mantraṃ mantrayitvā nayonyenātihṛṣṭavat
4
gāvalgaṇe kurūn gatvā dhṛtarāṣṭraṃ mahābalam
abhivādyopasaṃgṛhya tataḥ pṛccher anāmayam
5
brūyāś cainaṃ tvam āsīnaṃ kurubhiḥ parivāritam
tavaiva rājan vīryeṇa sukhaṃ jīvanti pāṇḍavāḥ
6
tava prasādād bālās te prāptā rājyam ariṃdama
rājye tān sthāpayitvāgre nopekṣīr vinaśiṣyataḥ
7
sarvam apy etad ekasya nālaṃ saṃjaya kasya cit
tāta saṃhatya jīvāmo mā dviṣadbhyo vaśaṃ gamaḥ
8
tathābhīṣmaṃ śātanavaṃ bhāratānāṃ pitāmaham
śirasābhivadethās tvaṃ mama nāma prakīrtayan
9
abhivādya ca vaktavyas tato 'smākaṃ pitāmaha
bhavatā śaṃtanor vaṃśo nimagnaḥ punar uddhṛtaḥ
10
sa tvaṃ kuru tathā tāta svamatena pitāmaha
yathā jīvanti te pautrāḥ prītimantaḥ parasparam
11
tathaiva viduraṃ brūyāḥ kurūṇām mantradhāriṇam
ayuddhaṃ saumya bhāṣasva hitakāmo yudhiṣṭhiraḥ
12
atho suyodhanaṃ brūyā rājaputram amarṣaṇam
madhye kurūṇām āsīnam anunīya punaḥ punaḥ
13
apaśyan mām upekṣantaṃ kṛṣṇm ekāṃ sabhā gatām
tadduḥkham atitikṣāma mā vadhīṣma kurūn iti
14
evaṃ pūrvāparān kleśān atitikṣanta pāṇḍavāḥ
yathābalīyasaḥ santas tat sarvaṃ kuravo viduḥ
15
yan naḥ prāvrājayaḥ saumya ajinaiḥ prativāsitān
tadduḥkham atitikṣāma mā vadhīṣma kurūn iti
16
yat tat sabhāyām ākramya kṛṣṇāṃ keśeṣv adharṣayat
duḥśāsanas te 'numate tac cāsmābhir upekṣitam
17
yathocitaṃ svakaṃ bhāgaṃ labhemahi paraṃtapa
nivartaya paradravye buddhiṃ gṛddhāṃ nararṣabha
18
śntir evaṃ bhaved rājan prītiś caiva parasparam
rājyaika deśam api naḥ prayaccha śamam icchatām
19
kuśa sthalaṃ vṛkasthalam āsandī vāraṇāvatam
avasānaṃ bhaved atra kiṃ cid eva tu pañcamam
20
bhrātṝṇāṃ dehi pañcānāṃ grāmān pañca suyodhana
śāntir no 'stu mahāprājña jñātibhiḥ saha saṃjaya
21
bhrātā bhrātaram anvetu pitā putreṇa yujyatām
smayamānāḥ samāyāntu pāñcālāḥ kurubhiḥ saha
22
akṣatān kurupāñcālān paśyema iti kāmaye
sarve sumanasas tāta śāmyāma bharatarṣabha
23
alam eva śamāyāsmi tathā yuddhāya saṃjaya
dharmārthayor alaṃ cāhaṃ mṛdave dāruṇāya ca
