Book 7. Chapter 40
The Mahabharata In Sanskrit
Book 7
Chapter 40
1
[स]
सॊ ऽभिगर्जन धनुष्पाणिर जयां विकर्षन पुनः पुनः
तयॊर महात्मनॊस तूर्णं रथान्तरम अवापतत
2
सॊ ऽविध्यद दशभिर बाणैर अभिमन्युं दुरासदम
सच छत्त्र धवजयन्तारं साश्वम आशु समयन्न इव
3
पितृपैतामहं कर्म कुर्वाणम अतिमानुषम
दृष्ट्वार्दितं शरैः कार्ष्णिं तवदीया हृषिताभवन
4
तस्याभिमन्युर आयम्य समयन्न एकेन पत्रिणा
शिरः परच्यावयाम आस स रथात परपतद भुवि
5
कर्णिकारम इवॊद्धूतं वातेन मथितं नगात
भरातरं निहतं दृष्ट्वा राजन कर्णॊ वयथां ययौ
6
विमुखीकृत्य कर्णं तु सौभद्रः कङ्कपत्रिभिः
अन्यान अपि महेष्वासांस तूर्णम एवाभिदुद्रुवे
7
ततस तद विततं जालं हस्त्यश्वरथपत्तिमत
झषः करुद्ध इवाभिन्दद अभिमन्युर महायशाः
8
कर्णस तु बहुभिर बाणैर अर्द्यमानॊ ऽभिमन्युना
अपायाज जवनैर अश्वैस ततॊ ऽनीकम अभिद्यत
9
शलभैर इव चाकाशे धाराभिर इव चावृते
अभिमन्यॊः शरै राजन न पराज्ञायत किं चन
10
तावकानां तु यॊधानां वध्यतां निशितैः शरैः
अन्यत्र सैन्धवाद राजन न सम कश चिद अतिष्ठत
11
सौभद्रस तु ततः शङ्खं परध्माप्य पुरुषर्षभः
शीघ्रम अभ्यपतत सेनां भारतीं भरतर्षभ
12
स कक्षे ऽगनिर इवॊत्सृष्टॊ निर्दहंस तरसा रिपून
मध्ये भारत सैन्यानाम आर्जुनिः पर्यवर्तत
13
रथनागाश्वमनुजान अर्दयन निशितैः शरैः
स परविश्याकरॊद भूमिं कबन्ध गणसंकुलाम
14
सौभद्र चापप्रभवैर निकृत्ताः परमेषुभिः
सवान एवाब्निमुखान घन्तः परद्रवज जीवितार्थिनः
15
ते घॊरा रौद्रकर्माणॊ विपाठाः पृथवः शिताः
निघ्नन्तॊ रघ नागाश्वाञ जग्मुर आशु वसुंधराम
16
सायुधाः साङ्गुलि तराणाः स खड्गाः साङ्गदा रणे
दृश्यन्ते बाहवश छिन्ना हेमाभरण भूषिताः
17
शराश चापानि खड्गाश च शरीराणि शिरांसि च
सकुण्डलानि सरग्वीणि भूमाव आसन सहस्रशः
18
अपस्करैर अधिष्ठानैर ईषा दण्डकबन्धुरैः
अक्षैर विमथितैश चक्रैर भग्नैश च बहुधा रथैः
शक्तिचापायुधैश चापि पतिपैश च महाध्वजैः
19
निहतैः कषत्रियैर अश्वैर वारणैश च विशां पते
अगम्यकल्पा पृथिवी कषणेनासीत सुदारुणा
20
वध्यतां राजपुत्राणां करन्दताम इतरेतरम
परादुरासीन महाशब्दॊ भीरूणां भयवर्धनः
स शब्दॊ भरतश्रेष्ठ दिशः सर्वा वयनादयत
21
सौभद्रश चाद्रवत सेनां निघ्नन्न अश्वरथद्विपान
वयचरत स दिशः सर्वाः परदिशश चाहितान रुजन
22
तं तदा नानुपश्याम सैन्येन रजसावृतम
आददानं गजाश्वानां नृणां चायूंषि भारत
23
कषणेन भूयॊ ऽपश्याम सूर्यं मध्यं दिने यथा
अभिमन्युं महाराज परतपन्तं दविषद गणान
24
स वासव समः संख्ये वासवस्यात्मजात्मजः
अभिमन्युर महाराज सैन्यमध्ये वयरॊचत
1
[s]
so 'bhigarjan dhanuṣpāṇir jyāṃ vikarṣan punaḥ punaḥ
tayor mahātmanos tūrṇaṃ rathāntaram avāpatat
2
so 'vidhyad daśabhir bāṇair abhimanyuṃ durāsadam
sac chattra dhvajayantāraṃ sāśvam āśu smayann iva
3
pitṛpaitāmahaṃ karma kurvāṇam atimānuṣam
dṛṣṭvārditaṃ śaraiḥ kārṣṇiṃ tvadīyā hṛṣitābhavan
4
tasyābhimanyur āyamya smayann ekena patriṇā
iraḥ pracyāvayām āsa sa rathāt prapatad bhuvi
5
karṇikāram ivoddhūtaṃ vātena mathitaṃ nagāt
bhrātaraṃ nihataṃ dṛṣṭvā rājan karṇo vyathāṃ yayau
6
vimukhīkṛtya karṇaṃ tu saubhadraḥ kaṅkapatribhiḥ
anyān api maheṣvāsāṃs tūrṇam evābhidudruve
7
tatas tad vitataṃ jālaṃ hastyaśvarathapattimat
jhaṣaḥ kruddha ivābhindad abhimanyur mahāyaśāḥ
8
karṇas tu bahubhir bāṇair ardyamāno 'bhimanyunā
apāyāj javanair aśvais tato 'nīkam abhidyata
9
alabhair iva cākāśe dhārābhir iva cāvṛte
abhimanyoḥ śarai rājan na prājñāyata kiṃ cana
10
tāvakānāṃ tu yodhānāṃ vadhyatāṃ niśitaiḥ śaraiḥ
anyatra saindhavād rājan na sma kaś cid atiṣṭhata
11
saubhadras tu tataḥ śaṅkhaṃ pradhmāpya puruṣarṣabhaḥ
śghram abhyapatat senāṃ bhāratīṃ bharatarṣabha
12
sa kakṣe 'gnir ivotsṛṣṭo nirdahaṃs tarasā ripūn
madhye bhārata sainyānām ārjuniḥ paryavartata
13
rathanāgāśvamanujān ardayan niśitaiḥ śaraiḥ
sa praviśyākarod bhūmiṃ kabandha gaṇasaṃkulām
14
saubhadra cāpaprabhavair nikṛttāḥ parameṣubhiḥ
svān evābnimukhān ghantaḥ pradravaj jīvitārthinaḥ
15
te ghorā raudrakarmāṇo vipāṭhāḥ pṛthavaḥ śitāḥ
nighnanto ragha nāgāśvāñ jagmur āśu vasuṃdharām
16
sāyudhāḥ sāṅguli trāṇāḥ sa khaḍgāḥ sāṅgadā raṇe
dṛśyante bāhavaś chinnā hemābharaṇa bhūṣitāḥ
17
arāś cāpāni khaḍgāś ca śarīrāṇi śirāṃsi ca
sakuṇḍalāni sragvīṇi bhūmāv āsan sahasraśaḥ
18
apaskarair adhiṣṭhānair īṣā daṇḍakabandhuraiḥ
akṣair vimathitaiś cakrair bhagnaiś ca bahudhā rathaiḥ
śakticāpāyudhaiś cāpi patipaiś ca mahādhvajaiḥ
19
nihataiḥ kṣatriyair aśvair vāraṇaiś ca viśāṃ pate
agamyakalpā pṛthivī kṣaṇenāsīt sudāruṇā
20
vadhyatāṃ rājaputrāṇāṃ krandatām itaretaram
prādurāsīn mahāśabdo bhīrūṇāṃ bhayavardhanaḥ
sa śabdo bharataśreṣṭha diśaḥ sarvā vyanādayat
21
saubhadraś cādravat senāṃ nighnann aśvarathadvipān
vyacarat sa diśaḥ sarvāḥ pradiśaś cāhitān rujan
22
taṃ tadā nānupaśyāma sainyena rajasāvṛtam
ādadānaṃ gajāśvānāṃ nṛṇāṃ cāyūṃṣi bhārata
23
kṣaṇena bhūyo 'paśyāma sūryaṃ madhyaṃ dine yathā
abhimanyuṃ mahārāja pratapantaṃ dviṣad gaṇān
24
sa vāsava samaḥ saṃkhye vāsavasyātmajātmajaḥ
abhimanyur mahārāja sainyamadhye vyarocata
Book 7
Chapter 40
1
[स]
सॊ ऽभिगर्जन धनुष्पाणिर जयां विकर्षन पुनः पुनः
तयॊर महात्मनॊस तूर्णं रथान्तरम अवापतत
2
सॊ ऽविध्यद दशभिर बाणैर अभिमन्युं दुरासदम
सच छत्त्र धवजयन्तारं साश्वम आशु समयन्न इव
3
पितृपैतामहं कर्म कुर्वाणम अतिमानुषम
दृष्ट्वार्दितं शरैः कार्ष्णिं तवदीया हृषिताभवन
4
तस्याभिमन्युर आयम्य समयन्न एकेन पत्रिणा
शिरः परच्यावयाम आस स रथात परपतद भुवि
5
कर्णिकारम इवॊद्धूतं वातेन मथितं नगात
भरातरं निहतं दृष्ट्वा राजन कर्णॊ वयथां ययौ
6
विमुखीकृत्य कर्णं तु सौभद्रः कङ्कपत्रिभिः
अन्यान अपि महेष्वासांस तूर्णम एवाभिदुद्रुवे
7
ततस तद विततं जालं हस्त्यश्वरथपत्तिमत
झषः करुद्ध इवाभिन्दद अभिमन्युर महायशाः
8
कर्णस तु बहुभिर बाणैर अर्द्यमानॊ ऽभिमन्युना
अपायाज जवनैर अश्वैस ततॊ ऽनीकम अभिद्यत
9
शलभैर इव चाकाशे धाराभिर इव चावृते
अभिमन्यॊः शरै राजन न पराज्ञायत किं चन
10
तावकानां तु यॊधानां वध्यतां निशितैः शरैः
अन्यत्र सैन्धवाद राजन न सम कश चिद अतिष्ठत
11
सौभद्रस तु ततः शङ्खं परध्माप्य पुरुषर्षभः
शीघ्रम अभ्यपतत सेनां भारतीं भरतर्षभ
12
स कक्षे ऽगनिर इवॊत्सृष्टॊ निर्दहंस तरसा रिपून
मध्ये भारत सैन्यानाम आर्जुनिः पर्यवर्तत
13
रथनागाश्वमनुजान अर्दयन निशितैः शरैः
स परविश्याकरॊद भूमिं कबन्ध गणसंकुलाम
14
सौभद्र चापप्रभवैर निकृत्ताः परमेषुभिः
सवान एवाब्निमुखान घन्तः परद्रवज जीवितार्थिनः
15
ते घॊरा रौद्रकर्माणॊ विपाठाः पृथवः शिताः
निघ्नन्तॊ रघ नागाश्वाञ जग्मुर आशु वसुंधराम
16
सायुधाः साङ्गुलि तराणाः स खड्गाः साङ्गदा रणे
दृश्यन्ते बाहवश छिन्ना हेमाभरण भूषिताः
17
शराश चापानि खड्गाश च शरीराणि शिरांसि च
सकुण्डलानि सरग्वीणि भूमाव आसन सहस्रशः
18
अपस्करैर अधिष्ठानैर ईषा दण्डकबन्धुरैः
अक्षैर विमथितैश चक्रैर भग्नैश च बहुधा रथैः
शक्तिचापायुधैश चापि पतिपैश च महाध्वजैः
19
निहतैः कषत्रियैर अश्वैर वारणैश च विशां पते
अगम्यकल्पा पृथिवी कषणेनासीत सुदारुणा
20
वध्यतां राजपुत्राणां करन्दताम इतरेतरम
परादुरासीन महाशब्दॊ भीरूणां भयवर्धनः
स शब्दॊ भरतश्रेष्ठ दिशः सर्वा वयनादयत
21
सौभद्रश चाद्रवत सेनां निघ्नन्न अश्वरथद्विपान
वयचरत स दिशः सर्वाः परदिशश चाहितान रुजन
22
तं तदा नानुपश्याम सैन्येन रजसावृतम
आददानं गजाश्वानां नृणां चायूंषि भारत
23
कषणेन भूयॊ ऽपश्याम सूर्यं मध्यं दिने यथा
अभिमन्युं महाराज परतपन्तं दविषद गणान
24
स वासव समः संख्ये वासवस्यात्मजात्मजः
अभिमन्युर महाराज सैन्यमध्ये वयरॊचत
1
[s]
so 'bhigarjan dhanuṣpāṇir jyāṃ vikarṣan punaḥ punaḥ
tayor mahātmanos tūrṇaṃ rathāntaram avāpatat
2
so 'vidhyad daśabhir bāṇair abhimanyuṃ durāsadam
sac chattra dhvajayantāraṃ sāśvam āśu smayann iva
3
pitṛpaitāmahaṃ karma kurvāṇam atimānuṣam
dṛṣṭvārditaṃ śaraiḥ kārṣṇiṃ tvadīyā hṛṣitābhavan
4
tasyābhimanyur āyamya smayann ekena patriṇā
iraḥ pracyāvayām āsa sa rathāt prapatad bhuvi
5
karṇikāram ivoddhūtaṃ vātena mathitaṃ nagāt
bhrātaraṃ nihataṃ dṛṣṭvā rājan karṇo vyathāṃ yayau
6
vimukhīkṛtya karṇaṃ tu saubhadraḥ kaṅkapatribhiḥ
anyān api maheṣvāsāṃs tūrṇam evābhidudruve
7
tatas tad vitataṃ jālaṃ hastyaśvarathapattimat
jhaṣaḥ kruddha ivābhindad abhimanyur mahāyaśāḥ
8
karṇas tu bahubhir bāṇair ardyamāno 'bhimanyunā
apāyāj javanair aśvais tato 'nīkam abhidyata
9
alabhair iva cākāśe dhārābhir iva cāvṛte
abhimanyoḥ śarai rājan na prājñāyata kiṃ cana
10
tāvakānāṃ tu yodhānāṃ vadhyatāṃ niśitaiḥ śaraiḥ
anyatra saindhavād rājan na sma kaś cid atiṣṭhata
11
saubhadras tu tataḥ śaṅkhaṃ pradhmāpya puruṣarṣabhaḥ
śghram abhyapatat senāṃ bhāratīṃ bharatarṣabha
12
sa kakṣe 'gnir ivotsṛṣṭo nirdahaṃs tarasā ripūn
madhye bhārata sainyānām ārjuniḥ paryavartata
13
rathanāgāśvamanujān ardayan niśitaiḥ śaraiḥ
sa praviśyākarod bhūmiṃ kabandha gaṇasaṃkulām
14
saubhadra cāpaprabhavair nikṛttāḥ parameṣubhiḥ
svān evābnimukhān ghantaḥ pradravaj jīvitārthinaḥ
15
te ghorā raudrakarmāṇo vipāṭhāḥ pṛthavaḥ śitāḥ
nighnanto ragha nāgāśvāñ jagmur āśu vasuṃdharām
16
sāyudhāḥ sāṅguli trāṇāḥ sa khaḍgāḥ sāṅgadā raṇe
dṛśyante bāhavaś chinnā hemābharaṇa bhūṣitāḥ
17
arāś cāpāni khaḍgāś ca śarīrāṇi śirāṃsi ca
sakuṇḍalāni sragvīṇi bhūmāv āsan sahasraśaḥ
18
apaskarair adhiṣṭhānair īṣā daṇḍakabandhuraiḥ
akṣair vimathitaiś cakrair bhagnaiś ca bahudhā rathaiḥ
śakticāpāyudhaiś cāpi patipaiś ca mahādhvajaiḥ
19
nihataiḥ kṣatriyair aśvair vāraṇaiś ca viśāṃ pate
agamyakalpā pṛthivī kṣaṇenāsīt sudāruṇā
20
vadhyatāṃ rājaputrāṇāṃ krandatām itaretaram
prādurāsīn mahāśabdo bhīrūṇāṃ bhayavardhanaḥ
sa śabdo bharataśreṣṭha diśaḥ sarvā vyanādayat
21
saubhadraś cādravat senāṃ nighnann aśvarathadvipān
vyacarat sa diśaḥ sarvāḥ pradiśaś cāhitān rujan
22
taṃ tadā nānupaśyāma sainyena rajasāvṛtam
ādadānaṃ gajāśvānāṃ nṛṇāṃ cāyūṃṣi bhārata
23
kṣaṇena bhūyo 'paśyāma sūryaṃ madhyaṃ dine yathā
abhimanyuṃ mahārāja pratapantaṃ dviṣad gaṇān
24
sa vāsava samaḥ saṃkhye vāsavasyātmajātmajaḥ
abhimanyur mahārāja sainyamadhye vyarocata
